Πώς η Apple κατάφερε να διατηρήσει τα κέρδη της παρά το τέλος του «Διπλού Ιρλανδικού». Η σχέση της με το Jersey και το ιρλανδικό φορολογικό σύστημα που επιτρέπει κέρδη για τις πολυεθνικές.
Αποκαλύψεις από τα Paradise Papers.
Σύνοψη από την έρευνα του Simon Bowers
Απόδοση στα Ελληνικά: Χρήστος Δεμέτης
Εικονογράφηση: Παναγιώτης Πανταζής
Σε μια ερώτηση έγραφαν: «Επιβεβαιώστε ότι μια ιρλανδική εταιρεία μπορεί να διεξάγει δραστηριότητες της χωρίς να υπόκειται σε φορολογία, υπό τη δικαιοδοσία σας». Η Apple ζητούσε επίσης διαβεβαιώσεις ότι το τοπικό πολιτικό κλίμα θα παρέμενε «φιλικό». Τελικά, η Apple εγκαταστάθηκε στο Jersey, ένα μικροσκοπικό νησί της Βρετανικής Επικράτειας που, όπως και άλλοι «παράδεισοι», δεν χρεώνει φόρους σε έσοδα των περισσότερων εταιρειών.
Το Jersey διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη νεοσυσταθείσα ιρλανδική φορολογική δομή της Apple. Κάτω από αυτήν τη δομή, ο κατασκευαστής των Macbook μπορούσε να συνεχίσει να απολαμβάνει εξαιρετικά χαμηλές φορολογικές χρεώσεις για τα περισσότερα κέρδη του και να κρατά μεγάλο μέρος των κερδών του εκτός ΗΠΑ, συγκεκριμένα 246 δισ. δολάρια σε μετρητά, σε offshore. Η δράση της ιρλανδικής κυβέρνησης για να καταστείλει εταιρείες-φαντάσματα είχε πενιχρά αποτελέσματα.
«Επιβεβαιώστε ότι μια ιρλανδική εταιρεία μπορεί να διεξάγει δραστηριότητες της χωρίς να υπόκειται σε φορολογία, υπό τη δικαιοδοσία σας».
Η διαρροή εγγράφων έρχεται από την Appleby Global και την Estera, δύο εταιρείες που λειτουργούσαν μαζί μέχρι η Estera να γίνει ανεξάρτητη το 2016. Τα αρχεία δείχνουν το πώς η Appleby και αργότερα η Estera δημιούργησαν πολλές διασυνοριακές φορολογικές δομές. Η γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung έλαβε τα αρχεία και τα μοιράστηκε με τη διεθνή κοινοπραξία δημοσιογράφων «International Consortium of Investigative Journalists» (ICIJ) και τους εταίρους της.
Αυτές οι αποκαλύψεις έρχονται την ώρα που η αμερικανική κυβέρνηση μειώνει τον ομοσπονδιακό φορολογικό συντελεστή των ΗΠΑ στο εταιρικό εισόδημα, από το σημερινό ανώτατο ποσοστό του 35% σε 20% ή χαμηλότερο. Τα έγγραφα δείχνουν ότι, στην πραγματικότητα, πολλές μεγάλες πολυεθνικές των ΗΠΑ πληρώνουν χαμηλότερους φόρους, εκμεταλλευόμενες εν πολλοίς τις πολύπλοκες εταιρικές δομές που δημιούργησαν με τη βοήθεια ενός παγκόσμιου δικτύου ελίτ φορολογικών συμβούλων.
Τα εμπιστευτικά έγγραφα που έχουν διαρρεύσει δείχνουν επίσης πώς πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία – συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων για το εμπορικό σήμα της Nike Swoosh, της εφαρμογής της Uber για να καλείς αυτοκίνητο και ιατρικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που καλύπτουν από το Botox έως και εμφυτεύματα στήθους – μπορούσαν να εντοπιστούν σε ένα πενταόροφο κτίριο γραφείων στις Βερμούδες, το οποίο καταλαμβάνουν η Appleby και η Estera.
Πώς η Apple συνέχισε να πληρώνει χαμηλή φορολογία
Για χρόνια, ο κατασκευαστής iPhone κατέγραφε τα δύο τρίτα των κερδών του εκτός των ΗΠΑ, σε πολύ χαμηλότερη φορολογία. Παρά την κριτική και τη δράση της ΕΕ εναντίον της Apple και των δραστηριοτήτων της στην Ιρλανδία, τα αρχεία δείχνουν πώς η εταιρεία συνέχισε να πληρώνει χαμηλούς φόρους.
Οι πολυεθνικές που εναποθέτουν περιουσιακά στοιχεία σε φορολογικούς παραδείσους με στρατηγικές αποφυγής, κοστίζουν στις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο 240 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε χαμένα φορολογικά έσοδα, σύμφωνα με την εκτίμηση του Οργανισμού Οικονομικής Ανάπτυξης και Συνεργασίας το 2015.
ΧΩΡΙΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ
«Οι πολυεθνικές εταιρείες είναι οι κύριοι παίκτες σχημάτων αποφυγής φόρων όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου» αναφέρει ο Edward Kleinbard, καθηγητής Φορολογικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια.
Eκπρόσωπος της Apple αρνήθηκε να απαντήσει σε μια σειρά ερωτήσεων σχετικά με τη στρατηγική της εταιρείας για την υπεράκτια φορολογία, εκτός από το γεγονός ότι, όπως είπε, ενημέρωσε τις ρυθμιστικές Αρχές στις ΗΠΑ, την Ιρλανδία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αναδιοργάνωσή της στις χώρες του εξωτερικού. «Οι αλλαγές που κάναμε δεν μείωσαν τις πληρωμές μας σε φόρους σε καμία χώρα» δήλωσε ο εκπρόσωπος.
«Στην Apple ακολουθούμε τους νόμους, και αν αλλάξει το σύστημα, θα συμμορφωθούμε».
Πρόσθεσε: «Στην Apple ακολουθούμε τους νόμους, και αν αλλάξει το σύστημα θα συμμορφωθούμε. Υποστηρίζουμε σθεναρά τις προσπάθειες της παγκόσμιας κοινότητας προς τη συνολική διεθνή φορολογική μεταρρύθμιση και ένα πολύ απλούστερο σύστημα και θα συνεχίσουμε να το υποστηρίζουμε». Οι διευθύνσεις που μοιράζονται οι δύο υπεράκτιες εταιρείες στους φορολογικούς παραδείσους, έχουν φιλοξενήσει μυστικές εταιρείες-κελύφη που έχουν ταφεί βαθιά μέσα στην εταιρική αρχιτεκτονική πολλών από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές.
Τα αρχεία που έχουν διαρρεύσει δείχνουν πώς τρεις μικρές χώρες, η Ολλανδία, η Ιρλανδία και οι Βερμούδες έχουν γίνει δημοφιλείς προορισμοί για μεγάλες εταιρείες που θέλουν να αποφύγουν φόρους. Αυτά τα τρία κράτη φιλοξενούν το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 35% που έχουν καταγράψει συνολικά οι μεγάλες πολυεθνικές των ΗΠΑ τον περασμένο χρόνο, σύμφωνα με τον αναλυτή οικονομολόγο του πανεπιστημίου του Berkeley της Καλιφόρνια, Gabriel Zucman.
Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έχουν αμφισβητήσει κάποιες από τις φορολογικές δομές που διατηρούν οι πελάτες της Appleby και της Estera – αν και όχι πάντα με επιτυχία. Η Nike, πριν από ένα χρόνο πέτυχε θριαμβευτική νίκη σε διαμάχη με την αμερικάνικη Υπηρεσία Εσωτερικών Εσόδων (IRS). Μία διαφορά μεταξύ του Facebook και των αμερικανικών φορολογικών αρχών συνεχίζει να διαδραματίζεται στο δικαστήριο. Η Apple εντωμεταξύ καλείται να πληρώσει στην Ιρλανδία 14,5 δισεκατομμύρια σε αναδρομικούς φόρους, μετά από απόφαση ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών, που έκριναν ότι η Ιρλανδία είχε χορηγήσει αθέμιτα φορολογικά προνόμια εγκρίνοντας τη φορολογική διάρθρωση της Apple.
Οι ιρλανδικές εταιρείες-φαντάσματα
Η επιτροπή της Γερουσίας των ΗΠΑ ανακάλυψε ότι η Apple απέδιδε δισεκατομμύρια δολάρια εσόδων κάθε χρόνο σε τρεις Ιρλανδικές υποεταιρείες που δεν δήλωναν «φορολογική κατοικία» πουθενά στον κόσμο. Σύμφωνα με το ιρλανδικό δίκαιο, οι περισσότερες εταιρείες που είναι εγκατεστημένες στην Ιρλανδία υποχρεούνται να καταβάλλουν τοπικά φόρους επί των κερδών τους. Αλλά αν οι διευθυντές είναι σε θέση να πείσουν τις ιρλανδικές φορολογικές αρχές ότι ο έλεγχος και η διαχείριση μιας εταιρείας είναι στο εξωτερικό, τότε μπορεί συχνά να αποφύγει τον φόρο σε όλες τις μη ιρλανδικές δραστηριότητες.
Για πάνω από δύο δεκαετίες, οι διευθυντές των τριών ιρλανδικών εταιρειών της Apple, κατάφερναν κάτι τέτοιο, διευθύνοντας τις υποεταιρείες τους από την Καλιφόρνια και αποφεύγοντας έτσι την ιρλανδική φορολογία. Την εποχή εκείνη, η Apple είχε συσσωρεύσει 111 δισ. δολάρια σε μετρητά, σχεδόν εξ ολοκλήρου στην κατοχή των ιρλανδικών εταιρειών-φαντάσματα.
Όπως εξηγούσε ο Cameron Adderley, παγκόσμιος επικεφαλής της εταιρικής διάρθρωσης της Appleby σε ένα email του προς τους βασικούς συνεργάτες: «Για εκείνους που δεν το ξέρουν, οι επικεφαλής της Apple είναι πολύ ευαίσθητοι σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη δημοσιότητα. Αναμένουν η δουλειά που γίνεται για εκείνους να συζητείται μόνο μεταξύ έμπιστων ανθρώπων». Για την Appleby, εξηγούσε ο Adderley, ήταν «μια τεράστια ευκαιρία για μας κάνει να λάμψουμε σε παγκόσμια βάση με την Baker McKenzie».
Πίσω από τις κλειστές πόρτες, η Apple αποφάσισε ότι, με τη βοήθεια της Appleby (αργότερα της Estera), η Apple θα χρησιμοποιούσε το Jersey, όπου οι ιρλανδικές θυγατρικές της Apple είχαν ήδη λογαριασμούς. Το Jersey ανήκει στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά έχει τους δικούς του νόμους, καθορίζει τους δικούς του φορολογικούς συντελεστές και δεν υπόκειται στις περισσότερες νομοθεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι που το καθιστά έναν δημοφιλή φορολογικό παράδεισο.
ΔΙΠΛΟ ΙΡΛΑΝΔΙΚΟ
Δεδομένου ότι τα σχέδια της Apple για να χρησιμοποιήσουν ένα νησί offshore προχωρούσαν, ένα άλλο πιθανό πρόβλημα προέκυψε. Στα μέσα του 2014, και πάλι υπό την πίεση άλλων κυβερνήσεων, οι ιρλανδοί υπουργοί άρχισαν να εξετάζουν την απαγόρευση του «Double Irish», που είναι μια στρατηγική αποφυγής φόρων η οποία χρησιμοποιείται από εταιρείες, όπως το Google, το Facebook, το LinkedIn και άλλες επιχειρήσεις τεχνολογίας, καθώς και από παραγωγούς φαρμάκων όπως η Abbott Laboratories.
Το Double Irish επιτρέπει στις εταιρείες να εισπράττουν κέρδη μέσω μιας ιρλανδικής μονάδας που πράγματι απασχολεί ανθρώπους στην Ιρλανδία – στη συνέχεια να δρομολογούν τα κέρδη αυτά σε μια δεύτερη θυγατρική που έχει φορολογική κατοικία σε νησί με χαμηλό φορολογικό συντελεστή όπως οι Βερμούδες ή η νήσος του Μαν.
Η Apple δεν μπορούσε να διαμαρτυρηθεί, όμως η Terilea Wielenga, πρόεδρος του ινστιτούτου φορολογικών υποθέσεων της Καλιφόρνια, προειδοποιούσε τον ιρλανδό υπουργό Οικονομικών, M. Noonan τον Ιούλιο του 2014, ότι η απαγόρευση στο Διπλό Ιρλανδικό «δεν θα ήταν συνετή». Η διαρροή των αρχείων δείχνει ότι η Wielenga ενορχήστρωνε μια μεταρρύθμιση για το Διπλό Ιρλανδικό προς όφελος της φαρμακευτικής Allergan, στην οποία η ίδια εργαζόταν εκείνη την περίοδο. Η Allegan είχε εργοστάσιο της στις Βερμούδες.
Το ICIJ προσπάθησε να επικοινώσει μέσω email με τη Wielenga αλλά δεν έλαβε απάντηση. Η Allergan δεν απάντησε σε συγκεκριμένες ερωτήσεις αλλά ανέφερε: «Η Allergan συμμορφώνεται με όλους τους ισχύοντες φορολογικούς νόμους και λογιστικούς κανόνες και πληρώνει όλους τους φόρους που οφείλονται σε όλες τις χώρες όπου δραστηριοποιείται». Η Ιρλανδία δημιούργησε μια γενναία ρήτρα για την Allergan και άλλες πολυεθνικές που χρησιμοποιούν ιρλανδικές φορολογικές δομές.
Η μεταρρύθμιση έδωσε χρόνο στην Apple
Στις αρχές του 2015, είχε αναδιαρθρώσει τις υποθέσεις της στην Ιρλανδία, συμπεριλαμβανομένης της διασφάλισης φορολογικής κατοικίας στο Jersey για την Apple Sales International και την Apple Operations International, δύο από τις τρεις ιρλανδικές εταιρείες που ελέγχθησαν από τη Γερουσία πέρυσι. Τα προηγούμενα πέντε χρόνια, η Apple Sales International ήταν η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής της Apple, αποφέροντας περισσότερα από 120 δισεκατομμύρια δολάρια ή σχεδόν το 60% των παγκόσμιων κερδών της Apple.
Εν τω μεταξύ, πολλά από αυτά τα κέρδη μεταφέρθηκαν ως μερίσματα στην Apple Operations International, που περιγράφεται από τον Cook ως «μια εταιρεία που έχει συσταθεί για να προσφέρει έναν αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης των μετρητών της Apple». Πριν από τη μετακίνησή τους στο Jersey, οι δύο θυγατρικές είχαν διαδραματίσει ηγετικό ρόλο βοηθώντας την Apple να συσσωρεύσει και να κρατήσει 137 δισεκατομμύρια δολάρια σε μετρητά.
Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι από την αναδιοργάνωση των ιρλανδικών εταιρειών της Apple το ποσό αυτό σχεδόν διπλασιάστηκε, αν και η Apple δεν επιβεβαιώνει ποιες από τις θυγατρικές της στο εξωτερικό, κατέχουν αυτά τα μετρητά. Η Apple έχει δημιουργήσει ένα υπεράκτιο χαρτοφυλάκιο που περιλαμβάνει εταιρικά ομόλογα, δημόσιο χρέος και ενυπόθηκα χρεόγραφα.
Πώς διατήρησε τα κέρδη
Τα μεγάλα ΜΜΕ εστίασαν στο τέλος του Διπλού Ιρλανδικού, ωστόσο δεν ανέφεραν τη μεταρρύθμιση της Ιρλανδίας. Αποκαλύπτεται, λοιπόν, πως η χώρα επέκτεινε ένα ήδη γενναιόδωρο φορολογικό καθεστώς για εταιρείες που εισάγουν άυλα περιουσιακά στοιχεία τους στην Ιρλανδια.
Το κίνητρο, γνωστό ως κεφαλαιουχικό επίδομα, σήμαινε ότι, εάν μια πολυεθνική αγόραζε το δικό της άυλο περιουσιακό στοιχείο μέσω θυγατρικής της Ιρλανδίας, το κόστος της αγοράς αυτής θα δημιουργούσε φορολογικές διαγραφές στην Ιρλανδία. Η ρύθμιση ήταν ιδιαίτερα ελκυστική για εκείνες τις πολυεθνικές που θα μπορούσαν να πουλήσουν την άυλη περιουσία τους στην Ιρλανδία από μια θυγατρική σε ένα φορολογικό παράδεισο, καθώς το κέρδος από την πώληση θα ξεκινούσε χωρίς φόρο.
Οι πολυεθνικές που μεταφέρουν άυλα περιουσιακά στοιχεία στην Ιρλανδία, θα μπορούσαν να επιτύχουν φορολογικούς συντελεστές μόλις 2,5%. Οι κυβερνήσεις συνήθως δημιουργούν κεφαλαιακές αποζημιώσεις για να ενθαρρύνουν τις εταιρείες να πραγματοποιούν επενδύσεις. Δεν είναι μεριμνούν όμως για τις πολυεθνικές που μεταφέρουν ένα περιουσιακό στοιχείο που ήδη κατέχουν, από μία εταιρεία σε άλλη. Η Apple αρνήθηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με το αν έχει επωφεληθεί από αυτό το φορολογικό χάσμα, με την πώληση ορισμένων δικαιωμάτων χρήσης των άυλων περιουσιακών της στοιχείων από το Jersey, στην Ιρλανδία.
Ωστόσο, είναι σαφές ότι μια μεγάλη ποσότητα άυλων περιουσιακών στοιχείων εισήχθη απότομα στην Ιρλανδία κατά την περίοδο κατά την οποία η Apple αναδιοργάνωσε τις τρεις θυγατρικές της στη χώρα. Στην πραγματικότητα, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας για το 2015 σημείωσε άνοδο 26%, ενισχυμένο κοντά στα 270 δισεκατομμύρια δολάρια άυλων στοιχείων ενεργητικού, που εμφανίζονται ξαφνικά στους εθνικούς λογαριασμούς της Ιρλανδίας στην αρχή του έτους.
Ο πρώην υπουργός οικονομικών της Ιρλανδίας είπε: «Αυτή η κίνηση εξηγείται από τις προτάσεις για μεταρρύθμιση στις φορολογικές πρακτικές. Η Ιρλανδία είναι μία από τις πρώτες χώρες στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων για την πάταξη της φοροδιαφυγής, που πρότεινε ο ΟΟΣΑ». Το ιρλανδικό υπουργείο Οικονομικών πρόσθεσε ότι «το ιρλανδικό καθεστώς για τα κεφαλαιακά δικαιώματα για άυλα περιουσιακά στοιχεία, είναι σε γενικές γραμμές παρόμοιο με τα καθεστώτα που υπάρχουν σε άλλες χώρες και δεν παρέχει πρόσθετα οφέλη στις πολυεθνικές».
Η Apple ανέφερε ότι, μετά την αναδιοργάνωσή της, πληρώνει περισσότερο ιρλανδικό φόρο από ό,τι πριν. «Οι αλλαγές που κάναμε δεν μείωσαν τις φορολογικές μας πληρωμές σε καμία χώρα» ανέφερε η Apple σε γραπτή της δήλωση. «Στην πραγματικότητα, οι πληρωμές μας στην Ιρλανδία αυξήθηκαν σημαντικά και για το 2014, 2015 και 2016 έχουμε καταβάλει 1.5 δισεκατομμύρια δολάρια σε φόρους – το 7% όλων των φόρων εισοδήματος που έχουμε καταβάλλει στη χώρα αυτή».
Η Apple δεν ήταν η μόνη πολυεθνική που κινήθηκε γρήγορα για να αρπαξει μια τελευταία ευκαιρία πριν φύγει το 2015.
«Στα τέλη του 2014 κλείνει ένα παράθυρο ευκαιρίας», εξήγησαν οι σύμβουλοι της μεγάλης δικηγορικής εταιρίας DLA Piper στη CitiXsys, έναν προμηθευτή λογισμικού λιανικής που εδρεύει στη Νέα Υόρκη. Η DLA Piper έθεσε σε εφαρμογή ένα φρενήρες χρονοδιάγραμμα ενσωματώσεων και μεταβιβάσεων πνευματικής ιδιοκτησίας ώστε να προλάβουν να το υλοποιήσουν πριν από το νέο έτος και έτσι να δημιουργήσουν ένα «διπλό ιρλανδικό».
Όπως εξήγησε η DLA Piper, αυτή η ρύθμιση πρέπει να «μανατζάρεται και να ελέγχεται σε μια δικαιοδοσία μηδενικού ή χαμηλού φορολογικού συντελεστή, όπως η Νήσος του Μαν, όπου αναγνωρίζεται το μεγαλύτερο μέρος των κερδών». Έτσι, ολόκληρη η δομή «παράγει πολύ χαμηλό πραγματικό φορολογικό συντελεστή, περίπου 5% έως 7%».
Το ICIJ επικοινώνησε και με τις άλλες πολυεθνικές που αναφέρονται σε αυτό το θέμα. Η CitiXsys δεν απάντησε ενώ η Uber αρνήθηκε να σχολιάσει. Η Nike και το Facebook αρνήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις. Όμως εξέδωσαν γενικές ανακοινώσεις λέγοντας ότι συμμορφώθηκαν πλήρως με τους φορολογικούς κανονισμούς στις χώρες όπου δραστηριοποιούνται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου