Η Αριστερά σ’ ένα φασματικό και πολυποίκιλο κόσμο

Ποια είναι η πορεία της Αριστεράς στη νέα εποχή; Ποια είναι τα αξιακά πλέγματα του προσανατολισμού της; Ποια είναι τα αναπτύγματα της δράσης της; Στα παραπάνω ερωτήματα ακούγονται από αριστερούς και όχι μόνο βραχύπνοες φλυαρίες, σαθρά επιχειρήματα, θεωρητικές ελαφρολογίες.

Η Αριστερά καιρό τώρα βρίσκεται στην ανα-χάραξη της εξέλιξης της. Αναζητά έναν καινούργιο χειραφετητικό ρόλο και μια νέα ιστορική ταυτότητα. Όμως οι αριστεροί υπομνηματιστές των μουμιοποιημένων γνώσεων αδυνατούν να συμβάλλουν την πορείας της, ενώ οι ex officio απολιτίκ αριστερο-δεξιοί κήνσορες και τιμητές της αράδας με τα αθρόα περιτρίμματα των φθόγγων τους, θεωρούν ότι η πορεία της Αριστεράς βρίσκεται σε φθίνουσα καμπή και είναι μάταιος κόπος να την επαναφέρουμε στις αρχικές αναφορές της.

Ας δούμε όμως κάποιες διακριτές διαφορές της Αριστεράς. Στην Αριστερά, η εξουσία ήταν πάντα σύμφυτη με την πολιτική ευθύνη και απαιτούσε τη συμμετοχή των πολλών στη διαχείριση της εξουσίας. Επένδυε στην κοινωνία των πολιτών, δηλαδή στην κοινωνία των προβληματισμών και όχι της άνεργης περιέργειας, επίσης ήταν υπέρ των πολιτκο-κοινωνικών ευαισθησιών και όχι των θυμικών προοδευτισμών, υπέρ των αρνήσεων και όχι των ρικνών συνειδήσεων, αλλά και υπέρ των αντιστάσεων και όχι των συναινέσεων.

Ο στρατηγός Μακρυγιάννης (1797-1864) ως τεχνίτης του λόγου

του Θανάση Μουσόπουλου

Οστρατηγός Μακρυγιάννης εδώ και δύο αιώνες αποτελεί ένα «βαρόμετρο» που μετρά τις ποικίλες καταστάσεις του Νεοελληνικού πολιτικού λόγου και πολιτισμού. Τα δύο κείμενά του, τα «Απομνημονεύματα» και «Οράματα και Θάματα», που μετά από πολλές δεκαετίες δημοσιεύθηκαν (το πρώτο στα 1943/7 και το δεύτερο μόλις το 1983), αποτελούν τεκμήρια όχι μόνο αγώνα αλλά και λόγου.

Έχω στο μυαλό μου κάτι που γράφει ο Μακρυγιάννης για τον Γώγο Μπακόλα (1770-1826): «Όλοι οι αρχηγοί που ήταν εκείνη την ημέρα έκαναν τα χρέη τους. Λαμπρύνεται και δοξάζεται ο μακαρίτης ο Γώγος. Χάριτες του χρωστάει η πατρίς. Ως λιοντάρι πολεμούσε και ως φιλόσοφος οδηγούσε. Και ανάστησε την πατρίδα εκείνη την ημέρα».

Λιοντάρι, λοιπόν, και φιλόσοφος! και ο Μακρυγιάννης.

Ο Γιώργος Σεφέρης και ο Γεώργιος Θεοτοκάς, στα δύσκολα χρόνια της κατοχής με τις εργασίες τους έκαναν μια ουσιαστική τομή στη μελέτη του έργου του στρατηγού Μακρυγιάννη. Να μνημονεύσω τον Γιάννη Βλαχογιάννη στον οποίο οφείλουμε τη διάσωση των δύο έργων του Μακρυγιάννη.

Με ή χωρίς μπούσουλα;

.

«ὁ μπούσουλας εἶναι ποὺ στρέφει ἢ τὸ καράβι;» – Ν. Καββαδίας, «Kuro Siwo»

του Ρούντι Ρινάλντι

Ο καταιγισμός γεγονότων, ο ιδιαίτερος ρόλος των ΜΜΕ και του διαδικτύου στην ακατάσχετη ροή εικόνων και πληροφορίας, και ο δυσμενής συσχετισμός δύναμης ανάμεσα από τη μια σε δυνάμεις και ελίτ που έχουν την οικονομική, πολιτική και στρατιωτική κυριαρχία, και από την άλλη στην υπόλοιπη ανθρωπότητα, έχουν οδηγήσει σε ένα νέο τοπίο, αυτό μιας «γυμνής μετάβασης». Η «γυμνή μετάβαση» σημαδεύεται από κολοσσιαίες αναδιαρθρώσεις κάθε πτυχής της κοινωνικής ζωής, της οικονομίας, των μεταφορών, του χρόνου, του χώρου, της επικοινωνίας, των μορφών συλλογικής ύπαρξης, της συνείδησης, του πνεύματος, του πολιτισμού κ.λπ

Κύρια οχήματα της «γυμνής μετάβασης» είναι η ψηφιακή τεχνολογία, η 4η βιομηχανική επανάσταση, η εισβολή της τεχνητής «νοημοσύνης» σε πολλαπλά πεδία. Επειδή όλα αυτά συμβαίνουν με πρωτοβουλία του κεφαλαίου και σε πλανητική κλίμακα, έχει ορθωθεί ένα ιδεολογικό πλέγμα που διευκολύνει, στηρίζει και λιπαίνει αυτή τη «γυμνή μετάβαση». Μπορούμε να κάνουμε λόγο για έναν ολοκληρωμένο ιδεολογικό μηχανισμό, με απίστευτες διασυνδέσεις και απολήξεις, ο οποίος υπηρετεί τη νέα «υλική βάση».

Ο καταιγιστικός ρυθμός βέβαια δεν μπορεί να καταργήσει όλες τις ενυπάρχουσες αντιθέσεις. Αντιθέτως, τις οξύνει. Αλλά έχει ήδη πολλές επιτυχίες σε επίπεδο συνείδησης, ιδιαίτερα μέσα στις δυτικές κοινωνίες. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι πως κατατεμαχίζονται και ακυρώνονται οι «μεγάλες αφηγήσεις», γκρεμίζεται ό,τι θεωρούνταν σταθερό και λογικό σε ένα προηγούμενο στάδιο (έθνος-κράτος, έθνος, τάξη, κοινωνία, δίκαιο κ.λπ). Η διαδικασία αυτή περνά πρώτα από μια φάση «ρευστοποίησης» (όπως λέει και ο Μπάουμαν), και μετά επιβολής νέων νορμών σε όλα τα πεδία. Επιλέγονται και επιβάλλονται νόρμες που να είναι συμβατές με το γκρέμισμα κοινωνικών δικαιωμάτων, εθνικής κυριαρχίας, εργασιακών σχέσεων και κατακτήσεων, αναδιάταξης του χώρου και χρόνου με τις νέες ιδιαίτερες παραγωγικές ανάγκες και τα σχήματα αξιοποίησης, και φτιάχνεται ένα δυστοπικό τοπίο που θυμίζει το ντεκόρ και τις εικόνες από έργα επιστημονικής φαντασίας -όπου τα πιο προηγμένα τεχνολογικά επιτεύγματα και ανακαλύψεις (μέχρι και τα cyborg ή οι ρέπλικες ανθρώπων-ρομπότ) συνυπάρχουν με αρχαϊκές μορφές και δομές σκλαβιάς και δουλοπάροικων ανακατεμένων πληθυσμών.

Τι έγινε στον κόσμο και στον τόπο μας σαν σήμερα 20 Ιανουαρίου;

τα σημαντικότερα γεγονότα και πρόσωπα   που έμειναν στην ιστορία και δεν πρέπει να ξεχάσουμε.

250 Ο Αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Δέκιος εξαπολύει έναν ευρύτατο διωγμό κατά των Χριστιανών στη Ρώμη. Ο Πάπας Φαβιανός θα μαρτυρήσει.

842 Πέθανε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Θεόφιλος

1265 Συνεδριάζει στο Παλάτι του Γουέστμινστερ το πρώτο αγγλικό κοινοβούλιο.

1567 Μάχη του Ρίο ντε Τζανέιρο: οι πορτογαλικές δυνάμεις διώχνουν οριστικά τους Γάλλους από το Ρίο ντε Τζανέιρο.

1633 Ο Γαλιλαίος (Γκαλιλέο Γκαλιλέι) αφήνει το σπίτι του στη Φλωρεντία και μεταβαίνει στη Ρώμη για να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες της Ιεράς Εξέτασης.

1649 Ο Κάρολος Α’ της Αγγλίας προσάγεται σε δίκη για προδοσία.

Τέσσερα θέματα για την τέχνη: Θεωρίες αποϊδεολογικοποίησης, Η τέχνη στην υπηρεσία της κυρίαρχης σκέψης, Ο αντιουμανισμός της μοντέρνας τέχνης, Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός

Ο Συμεών Κριθαράς στο άρθρο του “4 άρθρα για την κουλτούρα και την τέχνη” (αντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ. 79) πραγματεύεται πολύ ενδιαφέροντα θέματα για την τέχνη. Παραθέτουμε ολόκληρο το άρθρο, αλλά και τα τέσσερα θέματα μεμονωμένα, για όσους θέλουν -σε δεύτερη ή τρίτη ανάγνωση- να ανατρέξουν σε κάποιο ιδιαίτερο σημείο του κειμένου.

Συμεών Κριθαρά, “4 άρθρα για την κουλτούρα και την τέχνη”

 Α΄ Θεωρίες αποϊδεολογικοποίησης

Τη θεωρία της αποϊδεολογικοποίησης της κουλτούρας την ανέπτυξε το 1955 ο Γάλλος κοινωνιολόγος Άρον, ο οποίος υποστήριξε ότι δεν υπάρχει δεξιά και αριστερή κουλτούρα, ότι μεταξύ τους υπάρχει περισσότερη ομοιότητα παρά διαφορά και πρόσθεσε ότι το χάσμα που υπήρχε μεταξύ τους το πρώτο μισό του 20ου αιώνα στο μεγαλύτερο μέρος έχει εξαλειφθεί και έτσι δεν υπάρχουν λόγοι ιδεολογικών διαφορών. Διάφοροι ιδεολόγοι επεκτείνουν σήμερα την αποϊδελογικοποίηση και σε άλλα πεδία όπως στην πολιτική, τη φιλοσοφία και αλλού. Σ’ αυτά τα πλαίσια οι οπαδοί της αποϊδελογικοποίησης αντιτίθενται σε κάθε σχέση της τέχνης με τα κοινωνικά προβλήματα. Διακηρύσσοντας τη θέση της πλήρους ανεξαρτησίας του ανθρώπου από κάθε είδους ιδεολογία, επιδιώκουν να αποξενώσουν την τέχνη από τα καυτά κοινωνικά προβλήματα. Η ιστορία της εξέλιξης της κοινωνίας απέδειξε ότι οι σχέσεις μεταξύ τέχνης και πραγματικότητας βρίσκονται στο επίκεντρο κάθε είδους αισθητικής.

Oι προσπάθειες των μοντερνιστών να μην αποδεχτούν αυτή τη σχέση, υποστηρίζοντας ότι δήθεν η λογοτεχνία δεν απεικονίζει τη ζωή και ότι ο κόσμος που μας παρουσιάζει η λογοτεχνία είναι ο κόσμος στον οποίο δεν υπάρχει άλλη πραγματικότητα εκτός από την ανθρώπινη φαντασία, βρίσκονται σε αντίθεση με την κοινωνική πραγματικότητα. Με αυτές τις διακηρύξεις οι μοντερνιστές, κάτω από το προσωπείο της ιδεολογικής αποδέσμευσης, δεσμεύονται ολοκληρωτικά στην υπηρεσία της αντίδρασης, την οποία ενδιαφέρει η αλλοίωση της πραγματικότητας, η συγκάλυψη της πραγματικής ιστορικής προοπτικής και η διάδοση λανθασμένων απόψεων για τη ζωή.