Του Γιώργου Καραμπελιά
Το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα στην Τουρκία με τις συνέπειές του τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο ευρύτερο γεωπολιτικό πεδίο, έρχεται να ολοκληρώσει έναν ιστορικό κύκλο μετασχηματισμού του παλαιού κεμαλισμού σε νεοθωμανισμό και ταυτόχρονα να ανοίξει μια νέα περίοδο αντιπαραθέσεων.
Αφετηρία υπήρξε η εισβολή στην Κύπρο το 1974 (με πρωθυπουργό τον Ετσεβίτ και αντιπρόεδρο της κυβέρνησης τον ισλαμιστή «πατέρα» του Ερντογάν, Ερμπακάν). Στο εξής, αναπτύσσεται στην Τουρκία ένας διχασμός ανάμεσα στον παραδοσιακό προσανατολισμό του κεμαλικού κατεστημένου και του στρατού, προς τη Δύση και το κοσμικό καθεστώς και τη σταδιακή αναβίωση του ισλαμισμού ως πολιτικής ιδεολογίας και του νεοθωμανισμού που τον συνοδεύει.
Από τότε, πέρασαν πάνω από σαράντα χρόνια και η τουρκική κοινωνία άρχισε να μετακινείται σταθερά προς την κατεύθυνση του ισλαμισμού και του νεοθωμανισμού, με αποκορύφωμα την άνοδο και τη σταθεροποίηση του Ερντογάν στην εξουσία, ενός διακηρυγμένα ισλαμιστή ηγέτη. Η αρχική ανάπτυξη του ισλαμισμού που για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα από τον Τουργουτ Οζάλ, στη δεκαετία του 1980, υπήρξε συνέπεια της ανάπτυξης του κουρδικού κινήματος, της δημιουργίας του ΡΚΚ, και της θυελλώδους ανάπτυξης της αριστεράς στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Δηλαδή, η παραδοσιακή συνταγή του κεμαλισμού για ενσωμάτωση στον τουρκισμό όλων των μουσουλμάνων της Τουρκίας – αφού πρώτα είχαν εξοντωθεί οι χριστιανικοί πληθυσμοί-, προσκρούει αφενός στην ανάδειξη μιας ισχυρής εθνικής ταυτότητας, δηλαδή των Κούρδων και αφετέρου στην ενίσχυση των κοινωνικών συγκρούσεων.
Ιδιαίτερα η ανάπτυξη του κουρδικού κινήματος, αποτέλεσε την αρχή του τέλους της φενάκης ενός ενιαίου τουρκικού έθνους, στην οποία στηριζόταν ο κεμαλισμός, που χαρακτήριζε τους Κούρδους ως «ορεσίβιους Τούρκους». Πλέον, ένα 20-25% του πληθυσμού, οι Κούρδοι, προτάσσουν την εθνική τους ταυτότητα απέναντι σε εκείνη των Τούρκων. Η απάντηση του τουρκικού κατεστημένου υπήρξε έτσι η ενίσχυση του Ισλάμ ως μία δεύτερη οδός ενσωμάτωσης των Κούρδων, μουσουλμάνων στην συντριπτική τους πλειοψηφία, καθώς και των λαϊκών στρωμάτων των πόλεων. Ενοποίηση δηλαδή των διαφορετικών πληθυσμών και τάξεων της Τουρκίας, διαμέσου του Ισλάμ.