Πλάτων 427-347 π.Χ.
Ομιλία και Γλώσσα
Στον Κρατύλο ο Πλάτων ξετυλίγει ένα φιλοσοφικό παιχνίδι, μοναδικής εμβέλειας, σχετικά με τη γλώσσα. Γενικώς λέγεται πως σε τούτο το έργο ο φιλόσοφος ασχολείται με τις ετυμολογίες των λέξεων και αναζητεί αναλογικά τη σωστή μέθοδο. Ως προς τη λέξη ετυμολογία πρέπει να πούμε ότι δεν απαντά στον Πλάτωνα, απλώς χρησιμοποιείται από τους σχολιαστές του για την ανά-λυση της σημασίας των λέξεων ή ονομάτων. Ως προς τη σωστή μέθοδο, ο φιλόσοφος την αναζητεί και τη βρίσκει στη διαλεκτική, την τέχνη του διαλεκτικού[1]. Ο τελευταίος χαρακτηρίζεται για εκείνη τη γνωσιακή ικανότητα, που του επιτρέπει να ερωτά και να απαντά σωστά, οπότε όλο το γλωσσικό παιχνίδι δεν είναι παρά ένα γιγάντιο δια-Λεκτικό παιχνίδι, στο πλαίσιο του οποίου ο διαλεκτικός διευθύνει τη συζήτηση για την ονοματοθεσία, ανάμεσα στις πολλές άλλες λέξεις, και της λέξης αλήθεια. Γράφει σχετικά ο Πλάτων:
«ΕΡΜ. Ρωτάω λοιπόν για τα σπουδαιότερα και τα ωραιότερα, δηλ. για την αλήθεια και το ψεύδος και το ον και για το ίδιο τούτο, για το οποίο μιλάμε τώρα, δηλαδή για το όνομα, γιατί το ονόμασαν έτσι.
Σω. Υπάρχει λοιπόν κάτι που το ονομάζεις μαίομαι;
ΕΡΜ. Βεβαίως, αυτό που σημαίνει ζητώ, (ερευνώ).
Σω. Ως εκ τούτου φαίνεται ότι αυτό το όνομα αποτελείται από μια ολόκληρη πρόταση που λέει ότι το όνομα είναι ένα ον, στο οποίο οδηγεί η έρευνα. […]. Αλλά και το όνομα αλήθεια φαίνεται να έχει συγκροτηθεί κατά τον ίδιο τρόπο με τα άλλα σύνθετα ονόματα· διότι με τη λέξη αλήθεια φαίνεται πως έχει ονομαστεί η θεία κίνηση του όντος, που είναι θεία ἄλη, δηλ. θεϊκή ορμή. Όσο για το ψεύδος είναι το αντίθετο της κινήσεως· εδώ βλέπουμε να επιστρέφουν οι λοιδορίες σ’ εκείνο που εμποδίζεται να κινηθεί και αναγκάζεται να μένει ακίνητο, ενώ παρομοιάζεται με τους καθεύδοντες»[2].
