Εδουάρδο Γκαλεάνο. Το δικαίωμα στο όνειρο...

Αυτό είναι ένα κείμενο που έγραψε ο Εδουάρδο Γκαλεάνο τον Οκτώβριο του 1999 και στο οποίο μιλά για «Το δικαίωμα στο όνειρο».

Του Εδουάρδο Γκαλεάνο

Ξεκινά πια η νέα χιλιετία. Δε χρειάζεται να το παίρνουμε και τόσο στα σοβαρά: άλλωστε, το έτος 2001 των χριστιανών είναι το έτος 1379 των μουσουλμάνων, το 5514 των μάγια και το 5762 των Εβραίων. Η νέα χιλιετία ξεκινά μια πρώτη του γενάρη λόγω και χάρη σε ένα καπρίτσιο των γερουσιαστών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, που μια ωραία μέρα αποφάσισαν να σπάσουν την παράδοση που ήθελε να γιορτάζεται η πρωτοχρονιά μέσα στην άνοιξη. Και ο υπολογισμός των χρόνων της χριστιανικής εποχής έρχεται κι αυτός από ένα άλλο καπρίτσιο: μια ωραία μέρα, ο πάπας της Ρώμης αποφάσισε να βάλει ημερομηνία στη γέννηση του Ιησού, αν και κανείς δεν ξέρει πότε γεννήθηκε.

Ο χρόνος διασκεδάζει με τα όρια που του βάζουμε για να πιστέψουμε στο παραμύθι πως αυτός μας υπακούει. Αλλά να που ο κόσμος ολόκληρος γιορτάζει και τρέμει αυτό το σύνορο.

Χιλιετία φεύγει, χιλιετία μπαίνει, η περίσταση είναι κατάλληλη για τους ρήτορες των φλεγόμενων λόγων να αγορεύσουν πάνω στη μοίρα της ανθρωπότητας, και για τους εκπροσώπους της οργής του Θεού να αναγγείλουν το τέλος του κόσμου και την έκρηξη των πάντων, ενώ ο χρόνος συνεχίζει, σιωπηλός, το δρόμο του μέσα από την αιωνιότητα και το μυστήριο.

Για να λέμε την αλήθεια, κανείς δεν αντιστέκεται: σε μια τέτοια ημερομηνία, όσο αυθαίρετη κι αν είναι, καθένας νιώθει τον πειρασμό να αναρωτηθεί πώς θα είναι οι καιροί που έρχονται. Και ποιος να το ξέρει; Ένα μόνο είναι βέβαιο: τον εικοστό πρώτο αιώνα, αν ακόμα είμαστε εδώ, όλοι εμείς θα είμαστε άνθρωποι του περασμένου αιώνα και, ακόμα χειρότερα, θα είμαστε άνθρωποι της προηγούμενης χιλιετίας.

Αν και δεν μπορούμε να μαντέψουμε τους καιρούς που έρχονται, έχουμε όμως τουλάχιστον το δικαίωμα να φανταζόμαστε πώς θέλουμε να είναι. Το 1948 και το 1976, τα Ηνωμένα Έθνη διακήρυξαν μακροσκελείς καταλόγους με τα ανθρώπινα δικαιώματα: αλλά η τεράστια πλειοψηφία της ανθρωπότητας δεν έχει άλλο από το δικαίωμα να βλέπει, να ακούει και να σωπαίνει. Πώς θα σας φαινόταν αν αρχίζαμε να ασκούμε το ουδέποτε «διακηρυγμένο» δικαίωμα στο όνειρο; Πώς θα σας φαινόταν αν παραληρούσαμε για λίγο; Ας εστιάσουμε το βλέμμα μας κάπου πέρα από τη σημερινή αθλιότητα για να μαντέψουμε έναν άλλο δυνατό κόσμο:

Ουρλιαχτά έξω από την αίθουσα ΤΕΠ... Φωνές, κλάματα, γροθιές στους τοίχους

Ιωάννα Ροζάκη

Σώστε το παιδί μου...το σπλαχνο μου σιγοψιθυριζε η μάνα, υποβασταζόμενη... Φώναζε ο πατερας.. ο γιος μου, ένας είναι! Όχι Θεέ μου, μην το πάρεις.. Συγγενείς φίλοι, θλίψη και στεναχώρια. Μάτια και πρόσωπα γεμάτα δάκρυα, κόκκινα από ταραχή και άγχος, από λύπη και θυμό.. Πως συνέβη να αναρωτιουνται; Θα ζήσει! Θα δεις.. Να εμψυχώνουν τους εαυτούς τους και να στάζουν τα λόγια τους Ελπίδα.. Αχ! Αυτή η Ελπίδα δύσκολα εγκαταλείπει σαν μπει στο παιχνίδι... 

Η πόρτα των ΤΕΠ ανοίγει, χειρουργοί έχουν βάλει πέμπτη ταχύτητα στο φορείο και οδεύουν προς το χειρουργείο. Άκρα σιγή... Κάποιος σιγοψιθυρισε, γιατρέ θα σωθεί; Ένας, από όλους τους χειρουργους μονάχα γύρισε, και.. ήταν εκείνος που θα έπεφτε όλο το βάρος πάνω του... Ανοιγοκλεισε τα μάτια " θα κάνουμε το καλύτερο, έχε πίστη" φώναξε καθώς τσουλούσε μαζί με τους υπόλοιπους το φορείο.. 

Ο κόσμος πολύς εκείνο το βράδυ, ο καθένας για το δικό του πόνο, άκουγες τα μουρμουρητα και τις συζητήσεις "Παναγία μου νέο παιδι" έλεγε ο ένας! "Να δώσει δύναμη ο Θεός στη μάνα να αντέξει τούτο το κακό που τη βρήκε" έλεγε ο άλλος.. Κουράγιο και δύναμη μοίραζαν όλοι απλόχερα. Κανένας αδιάφορος...

Η αρρώστια της εξουσίας

Εάν η ισχύς, η εξουσία ήταν συνταγογραφούμενο
φάρμακο, θα είχε έναν μακρύ κατάλογο γνωστών παρενεργειών. Μπορεί να σας μεθύσει. Μπορεί να σας διαφθείρει. Μπορεί να κάνει ακόμη και τον Χένρι Κίσινγκερ να πιστεύει ότι... είναι σέξι. Αλλά μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλική βλάβη;

Το «παράδοξο εξουσίας»

Ο ιστορικός Χένρι Άνταμς μιλώντας βέβαια μεταφορικά και όχι ιατρικά χαρακτήρισε την εξουσία ως «ένα είδος όγκου που τελειώνει με τη δολοφονία της συμπόνιας του θύματος». Αλλά αυτό δεν απέχει πολύ από αυτό που ο Dacher Keltner, καθηγητής ψυχολογίας στο UC Berkeley, κατέληξε μετά από χρόνια πειραμάτων. Όσο περισσότερη εξουσία λαμβάνουν οι άνθρωποι, τόσο περισσότερη ελευθερία αισθάνονται ότι έχουν να είναι ο αυθεντικός εαυτός τους, που ενεργεί σε συνέπεια με τους στόχους και τις αξίες του. Με άλλα λόγια, η ισχύς δεν είναι εγγενώς διαβρωτική. Απλά φέρνει στην επιφάνεια την αληθινή φύση μας.

Η μελέτη που διεξήχθη από τους καθηγητές ψυχολογίας Serena Chen και Dacher Keltner, στο Πανεπιστήμιο Berkeley της Καλιφόρνιας, απεικονίζει εύστοχα αυτό το φαινόμενο. Οι ερευνητές ζήτησαν από κάποιους συμμετέχοντες να σκεφτούν μια φορά στη ζωή τους που είχαν εξουσία και από άλλους να σκεφτούν μια στιγμή που δεν είχαν. Αυτό έβαλε τους συμμετέχοντες στην αντίστοιχη ισχυρή ή ανίσχυρη νοοτροπία. Αμέσως μετά, οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν πως θεωρούν ότι είναι σαν άνθρωποι, σε σχέση με τρεις σημαντικές κοινωνικές ομάδες υπαγωγής, τους φίλους, την οικογένεια και τους συναδέλφους.