ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΑΚΑΛΟΣ (καθηγητής ΑΠΘ, σύμβουλος της κυβέρνησης του Λουξεμβούργου για θέματα Παιδείας)
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στην ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Μία από τα ίδια» χαρακτηρίζει ο καθηγητής του ΑΠΘ Γιώργος Τσιάκαλος τις αλλαγές στα Λύκεια. Υποστηρίζει ότι δεν συμβάλλουν στην περιλάλητη αυτοτέλειά τους, καθώς υπονομεύονται και ακυρώνονται από τη μορφή και τη βαρύτητα που έχουν οι εισαγωγικές εξετάσεις.
Επικεφαλής, επί τριετία, της επιτροπής για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στην Κύπρο και νυν σύμβουλος του υπουργείου Παιδείας του Λουξεμβούργου, ο κ. Τσιάκαλος τονίζει ότι η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν σταμάτησε να έχει τη μορφή διαγωνισμού, όχι γιατί η πολιτεία δεν μπορούσε να επωμιστεί το οικονομικό βάρος, αλλά γιατί «ήταν δέσμια συντηρητικών ιδεολογικών αγκυλώσεων και μικροκομματικών ιδιοτελειών».
* Ποια είναι η πρώτη εκτίμησή σας σχετικά με τις νέες νομοθετικές ρυθμίσεις που προωθούνται στο Λύκειο; Αλλάζει κάτι επί της ουσίας;
- Είναι «μία από τα ίδια». Επανέρχονται ορισμένες ρυθμίσεις που είχαν εξοβελισθεί στο παρελθόν, επειδή τότε θεωρήθηκαν υπαίτιες για την κακή κατάσταση του εκπαιδευτικού μας συστήματος, και εξοβελίζονται σήμερα εκείνες που σε προηγούμενη «μεταρρύθμιση» θεωρήθηκαν σωτήριες. Τη μία φορά ενισχύεται ο ρόλος των εισαγωγικών εξετάσεων, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του Λυκείου, και την άλλη αναβαθμίζεται ο ρόλος των βαθμών του Λυκείου, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η σημασία κάποιων μαθημάτων που είναι ιδιαίτερα σημαντικά για ορισμένα πανεπιστημιακά πεδία. Ηδη έχουν ξεκινήσει οι σχετικές διαμαρτυρίες, π.χ. σε σχέση με την Πληροφορική, και είναι βέβαιο ότι σε λίγα χρόνια θα κυριαρχεί το αίτημα να ξαναγυρίσουμε στα παλιά. Είναι ένα αέναο «πήγαιν’-έλα» που βιώνει η Ελλάδα εδώ και δεκαετίες, επειδή η λογική που διέπει το εκπαιδευτικό σύστημα και οδηγεί στην αποτυχία παραμένει αμετάβλητη, ενώ οι εκάστοτε αλλαγές αφορούν απλώς τη θεραπεία κάποιων συμπτωμάτων, που πάντοτε συνοδεύεται από αρνητικές παρενέργειες.
Λύση για την παθογένεια
Σήμερα, όμως, χρειαζόμαστε επειγόντως μια γενναία και συστηματική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που από τη φύση της έχει τη δυνατότητα να εμπνεύσει τους πολίτες και να οδηγήσει στην ανάπτυξη και στην ανάταση της χώρας. Αλλά αυτό που βιώνουμε στο χώρο της εκπαίδευσης είναι το αντίθετο: απελπισία, ανασφάλεια, απαισιοδοξία. Οι νέες αλλαγές δεν διορθώνουν τίποτε στην κατάσταση αυτή, και μάλλον οξύνουν κάποια αρνητικά φαινόμενα.
* Βασική παθογένεια του Λυκείου θεωρείται η «εξετασιοκεντρική» του κατεύθυνση. Δηλαδή ότι δεν λειτουργεί ως αυτόνομος εκπαιδευτικός θεσμός γνώσης. Με τις παρούσες αλλαγές, εξασφαλίζεται η αυτοτέλειά του;
- Η βασική παθογένεια του εκπαιδευτικού μας συστήματος είναι ότι δεν θεμελιώνεται σε μια σαφή άποψη το τι ακριβώς σημαίνει σήμερα μορφωμένος άνθρωπος και ποιος είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης στην κοινωνία. Αυτή η έλλειψη είναι λιγότερο εμφανής στο Δημοτικό σχολείο, επειδή ο ρόλος του επικεντρώνεται στην αδιαμφισβήτητη ανάγκη καλλιέργειας των βασικών ικανοτήτων. Εμφανίζεται όμως στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση γιατί εδώ δεν υπάρχουν αυτονόητα, εδώ η εκπαίδευση έρχεται να υπηρετήσει οράματα για την κοινωνία του σήμερα και του αύριο. Οσο δεν υπάρχει συνείδηση αυτού του γεγονότος και κυριαρχεί η άποψη ότι όλη η υπόθεση της εκπαίδευσης είναι απλώς μια διαχείριση κάποιων δήθεν αμετάβλητων παραγόντων -«εξετάσεις στο σχολείο», «εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήμιο», «αριθμητική βαθμολογία» κ.λπ.- τόσο η συζήτηση θα περιορίζεται στα ίδια πάντα θέματα και θα αναπαράγει την αποτυχία.
Η αυτοτέλεια του Λυκείου
Συνεπώς, όταν μιλούμε για την ανάγκη «αυτοτέλειας» του Λυκείου, εννοούμε ότι πρέπει να έχει σαφή μορφωτική αξία που διαβεβαιώνεται με το απολυτήριο και αναγνωρίζεται τυπικά και ουσιαστικά από το σύνολο των θεσμών της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των πανεπιστημίων του εσωτερικού και του εξωτερικού. Ομως οι προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση είναι ελάχιστες και αποσπασματικές και, όταν επιχειρούνται, υπονομεύονται και ακυρώνονται από τη μορφή και τη βαρύτητα που έχουν οι εισαγωγικές εξετάσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι σημερινές αλλαγές δεν μεταβάλλουν τίποτε στη μέχρι τώρα αρνητική κατάσταση.
* Γιατί τόσα χρόνια δεν έχει επιτευχθεί η αποδέσμευση του Λυκείου από την εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση, αν και το υπόσχονταν όλοι οι υπουργοί Παιδείας;
- Είναι απαραίτητη η δημιουργία ικανού αριθμού θέσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ώστε η εισαγωγή να μην έχει τη μορφή διαγωνισμού. Αυτό δεν το έχουμε κάνει μέχρι σήμερα, όχι γιατί οικονομικά δεν το αντέχαμε, αλλά γιατί πάντοτε η ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν δέσμια συντηρητικών ιδεολογικών αγκυλώσεων και μικροκομματικών ιδιοτελειών. Στο βωμό τους θυσιάστηκαν και πήγαν χαμένα τα σχετικά κονδύλια από τα ταμεία της Ε.Ε. και το υστέρημα εκατομμυρίων νοικοκυριών. Υπενθυμίζω ότι, σύμφωνα με μια έκθεση της Ε.Ε., το 2008 τα νοικοκυριά στην Ελλάδα πλήρωσαν 953 εκατομμύρια ευρώ για (νόμιμα) φροντιστήρια, γεγονός που φέρνει τη χώρα μας στη δεύτερη θέση ανάμεσα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, μετά την Κύπρο που κατέχει τα σκήπτρα. Δεν χρειάζεται να υπενθυμίσω ότι οι δύο αυτές χώρες μοιράζονται μέχρι σήμερα τις ίδιες συντηρητικές ιδεολογικές αγκυλώσεις σ’ αυτά τα θέματα.
* Πώς είναι δυνατόν οι νέες ρυθμίσεις να υπηρετούν κατά το υπουργείο την προαναφερθείσα στόχευση και οι εκπαιδευτικοί να δηλώνουν ότι δίδεται «γη και ύδωρ στα φροντιστήρια».
- Προφανώς, το υπουργείο ευελπιστεί ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες θα αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στα μαθήματα του Λυκείου, έχοντας ως κίνητρο το γεγονός ότι αφενός περιορίζεται ο αριθμός των εξεταζόμενων μαθημάτων στις εισαγωγικές εξετάσεις και αφετέρου η βαθμολογία σε κάθε μάθημα θα συνυπολογίζεται, έστω και λίγο, στον τελικό βαθμό για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Προβλέπω ότι η ανάγκη για φροντιστήρια θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα, καθώς το ένα μέτρο αντισταθμίζει το άλλο. Πάντως, αποδέσμευση του Λυκείου από την εισαγωγή στα πανεπιστήμια δεν υπάρχει, αφού ακόμη και το κίνητρο που θεσπίζεται για το σκοπό αυτό αναφέρεται ρητά και αποκλειστικά στη σημασία του για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια.
Συνέχεια στις ανισότητες
* Ο τριετής «μαραθώνιος βαθμοθηρίας», όπως χαρακτηρίστηκε, καθώς εφεξής θα προσμετρώνται τα απολυτήρια των τριών τάξεων για την εισαγωγή στα ΑΕΙ, θα κάνει την εκπαίδευση ακόμη πιο ταξική;
- Παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια μια μαζική διολίσθηση νοικοκυριών στη φτώχεια, ακόμη και στην απόλυτη φτώχεια. Οι δυνατότητές τους να ανταποκριθούν στα έξοδα εκπαίδευσης των παιδιών τους έχουν ήδη εξανεμιστεί, αυξάνοντας δραματικά την κοινωνική ανισότητα στο χώρο της εκπαίδευσης. Συνεπώς, για κάθε μέτρο που λαμβάνεται αυτή την εποχή και για κάθε νέα ρύθμιση, πρέπει να συνυπολογίζονται οι επιπτώσεις του στον τομέα αυτό. Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο δεν έγινε στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπως δεν έγινε και στις αλλαγές που αφορούσαν τα πανεπιστήμια.
* Οι αλλαγές που προωθούνται στο Επαγγελματικό Λύκειο είναι ουσιώδεις; Ή θα συνεχίσει η τεχνική εκπαίδευση να είναι το «αποπαίδι»;
- Πολλοί ήλπισαν ότι η οικονομική κρίση θα αποτελούσε έναυσμα για μεταρρύθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης, ώστε να συμβάλει αυτή στις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές της οικονομίας. Θα ήταν μάλιστα ιδιαίτερα αποτελεσματική εάν εντασσόταν σε μια λογική ενοποίησης της ανώτατης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και συνολικής μεταρρύθμισής της. Η ευκαιρία αυτή φαίνεται να χάνεται. Μπροστά μας έχουμε ένα νόμο που προσπαθεί να αντιγράψει στοιχεία του δυαδικού συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης της Γερμανίας. Ομως προβλέπει γραφειοκρατικές διαδικασίες που ούτε η Γερμανία μπορεί να εφαρμόσει. Θεμελιώνεται στην εξάσκηση και εργασία των μαθητών σε επιχειρήσεις, που είναι αδιανόητη σε μια Ελλάδα με τεράστια ανεργία και ριζικές ανατροπές στον παραγωγικό της ιστό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου