«Ήταν απόγευμα γύρω στις 4 η ώρα, όταν λιποθύμησε από την πείνα ένας διανομέας στη μεγάλη σάλα του Κεντρικού. Γύρω από τον λιπόθυμο συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου, όπως και όλοι οι υπάλληλοι.
Ήταν όλοι τους αγανακτισμένοι, αναστατωμένοι και στο στόμα τους προφέρονταν συνεχώς η λέξη απεργία – με απόφαση και οργή. Το ίδιο εκείνο βράδυ, αφού γίνανε και οι σχετικές συνεννοήσεις με την επαρχία, αποφασίστηκε να κατεβούμε σε Παντριατατική απεργία. Οι καιροί ήταν ώριμοι» είχε πει κάποτε ο Χαρίλαος Φλωράκης, ο οποίος ως υπάλληλος στα ΤΤΤ (ταχυδρομεία – τηλεγραφεία – τηλεφωνεία), είχε λάβει μέρος στην οργάνωση και καθοδήγηση της απεργίας των Τριατατικών τον Απρίλιο του 1942
Στις 12 Απριλίου 1942 (τελευταία δίνεται ως ημερομηνία η 14η Απριλίου, οι περισσότερες πηγές όμως αναφέρουν 12/04), στην Ελλάδα, γίνεται η πρώτη δημοσιοϋπαλληλική απεργία της κατεχόμενης Ευρώπης, η οποία λήγει στις 21 Απριλίου.
Αναρτούμε ένα σχετικό απόσπασμα από δημοσίευση του διδάκτορα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και οικονομολόγου Μενέλαου Χαραλαμπίδη.
Θυμίζουμε επίσης ότι στις 17 Νοεμβρίου 1941 έγινε η νικηφόρα παμφοιτητική απεργία στην Αθήνα, απέναντι στον Τσολάκογλου, η πρώτη οργανωμένη αντίδραση στην κατεχόμενη Ευρώπη.
Αστυνομικοί στην υπηρεσία των δυνάμεων Κατοχής, ως απεργοσπάστες
Η ανάπτυξη του διεκδικητικού κινήματος
Η τραυματική εμπειρία του λιμού μείωνε στο ελάχιστο την αντιστασιακή διαθεσιμότητα του δοκιμαζόμενου πληθυσμού. Οι περιορισμένες ψυχικές και σωματικές δυνάμεις των κατοίκων της πόλης, αναλώνονταν εξολοκλήρου στην προσπάθεια για την ανεύρεση τροφής.
Παράλληλα, το ίδιο χρονικό διάστημα το ΕΑΜ επιδίωκε τη συγκρότηση και εδραίωση των πρώτων αντιστασιακών του πυρήνων σε καθεστώς πλήρους παρανομίας, γεγονός που καθιστούσε πρώιμη κάθε σκέψη για μαζικές στρατολογήσεις. Η κατάσταση αυτή μεταβλήθηκε σταδιακά από την άνοιξη και ιδιαίτερα από το καλοκαίρι του 1942, όταν η άφιξη της επισιτιστικής βοήθειας του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού οδήγησε στην ύφεση του λιμού, γεγονός που διαμόρφωσε τις προϋποθέσεις για τη μετάβαση του αντιστασιακού κινήματος σε ένα ανώτερο επίπεδο οργάνωσης και δράσης.Η ύπαρξη διατροφικού αποθέματος στην Αθήνα, μετέβαλε τη μορφή της αντιστασιακής δράσης, η οποία πλέον προσανατολίζονταν κυρίως προς τη διεκδίκηση της δίκαιης διανομής του, της διοχέτευσής του δηλαδή προς τα λαϊκά και μεσαία κοινωνικά στρώματα που δοκιμάστηκαν περισσότερο από το λιμό. Άλλωστε οι συνθήκες ήταν πρόσφορες.Η τραγική εμπειρία του λιμού έκανε από πολύ νωρίς κατανοητό στους κατοίκους της πόλης, ότι η πειθαρχία και η υπακοή στο νέο καθεστώς, ενείχε τους ίδιους αν όχι μεγαλύτερους κινδύνους για την επιβίωσή τους, απ’ ότι ο αγώνας για την ανατροπή του.* (Πράγματι, όπως προκύπτει από την εξαίρετη μελέτη τεσσάρων ελλήνων ψυχιάτρων-ψυχολόγων, Φ. Σκούρας, Α. Χατζηδήμος, Α. Καλούτσης και Γ. Παπαδημητρίου, Η ψυχοπαθολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους. Νευρώσεις και ψυχονευρώσεις, Αθήνα, Οδυσσέας, 1991, σειρά Τρίαψις Λόγος 3, πρώτη έκδοση το 1947, η επιλογή της ανάληψης αντιστασιακής δράσης λειτούργησε λυτρωτικά για χιλιάδες κατοίκους της πόλης. Η μελέτη αυτή, που πρέπει να σημειωθεί ότι βασίστηκε σε στοιχεία που συλλέχτηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής και τον πρώτο χρόνο μετά την απελευθέρωση, αναδεικνύει μια ελάχιστα μελετημένη πτυχή της αντιστασιακής δράσης, αυτή που σχετίζεται με την ψυχολογία της Αντίστασης και η οποία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη μαζικοποίηση του αντιστασιακού κινήματος).
Η σημαντικότερη αντιστασιακή ενέργεια της περιόδου αυτής, ήρθε από έναν επαγγελματικό κλάδο που δεν φημίζονταν για τις δυναμικές του κινητοποιήσεις.
Στις 12 Απριλίου 1942 οι δημόσιοι υπάλληλοι κήρυξαν απεργία.
Παρά τη σκληρή απάντηση της κυβέρνησης, με την απόφαση του υπουργικού συμβουλίου να απολύσει τους απεργούς, «οι […] μη απεργήσαντες [υπάλληλοι] καταλαμβάνουν τας θέσεις των απολυθέντων συναδέλφων των, τα δε δημιουργηθέντα ούτω κενά θα συμπληρωθούν από πολεμιστάς της γραμμής των πρόσω και από θύματα πολέμου» και με την ανακοίνωση του πρωθυπουργού Γεωργίου Τσολάκογλου στον Τύπο ότι: «Η απεργία των θα μας δώση την αφορμήν να εξυγιάνωμεν την υπαλληλικήν τάξιν, να περιορίσωμεν τον αριθμόν των υπαλλήλων δια να αμείβωνται καλύτερον οι φιλόπονοι […] και οι φιλότιμοι», ** (Πρωία, 19 Απριλίου 1942). η απεργία συνεχίστηκε για δέκα περίπου ημέρες και στέφθηκε από επιτυχία.Αυτού του τύπου η συνδικαλιστική – αντιστασιακή δράση με αμιγώς επισιτιστικά αιτήματα, ακολουθήθηκε μέχρι το τέλος του 1942, με κορύφωση τη γενική απεργία που κήρυξαν οι προσκείμενες στο ΕΑΜ και τον ΕΔΕΣ συνδικαλιστικές οργανώσεις στις 7 Σεπτεμβρίου του 1942, η οποία διήρκησε τέσσερις ημέρες.Στην απεργία αυτή δεν συμμετείχαν μόνο δημόσιοι υπάλληλοι, αλλά και τραπεζικοί, κατώτεροι δικαστικοί, εργαζόμενοι στις συγκοινωνίες, ακόμη και εργαζόμενοι στα επιταγμένα από το στρατό κατοχής εργοστάσια, παρά τη σχετική απόφαση των αρχών κατοχής που απαγόρευε ρητά τις απεργίες σε αυτά, επισείοντας ποινές φυλάκισης έως και δέκα έτη για τους συμμετέχοντες και την ποινή του θανάτου για τους οργανωτές.*** (Διοικητική έκθεση του συνταγματάρχη Βάλτερ Βάιγκολντ, επιτελάρχη στη στρατιωτική διοίκηση Νοτίου Ελλάδος, για το διάστημα Ιούλης-Σεπτέμβρης 1942 με ημερομηνία 17 Σεπτεμβρίου 1942, παρατίθεται στο Μάρτιν Ζέκεντορφ, Η Ελλάδα κάτω από τον αγκυλωτό σταυρό. Ντοκουμέντα από τα γερμανικά αρχεία, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1991, σ. 143).
lefteria-news.blogspot.gr
Ήταν όλοι τους αγανακτισμένοι, αναστατωμένοι και στο στόμα τους προφέρονταν συνεχώς η λέξη απεργία – με απόφαση και οργή. Το ίδιο εκείνο βράδυ, αφού γίνανε και οι σχετικές συνεννοήσεις με την επαρχία, αποφασίστηκε να κατεβούμε σε Παντριατατική απεργία. Οι καιροί ήταν ώριμοι» είχε πει κάποτε ο Χαρίλαος Φλωράκης, ο οποίος ως υπάλληλος στα ΤΤΤ (ταχυδρομεία – τηλεγραφεία – τηλεφωνεία), είχε λάβει μέρος στην οργάνωση και καθοδήγηση της απεργίας των Τριατατικών τον Απρίλιο του 1942
Στις 12 Απριλίου 1942 (τελευταία δίνεται ως ημερομηνία η 14η Απριλίου, οι περισσότερες πηγές όμως αναφέρουν 12/04), στην Ελλάδα, γίνεται η πρώτη δημοσιοϋπαλληλική απεργία της κατεχόμενης Ευρώπης, η οποία λήγει στις 21 Απριλίου.
Αναρτούμε ένα σχετικό απόσπασμα από δημοσίευση του διδάκτορα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και οικονομολόγου Μενέλαου Χαραλαμπίδη.
Θυμίζουμε επίσης ότι στις 17 Νοεμβρίου 1941 έγινε η νικηφόρα παμφοιτητική απεργία στην Αθήνα, απέναντι στον Τσολάκογλου, η πρώτη οργανωμένη αντίδραση στην κατεχόμενη Ευρώπη.
Η ανάπτυξη του διεκδικητικού κινήματος
Η τραυματική εμπειρία του λιμού μείωνε στο ελάχιστο την αντιστασιακή διαθεσιμότητα του δοκιμαζόμενου πληθυσμού. Οι περιορισμένες ψυχικές και σωματικές δυνάμεις των κατοίκων της πόλης, αναλώνονταν εξολοκλήρου στην προσπάθεια για την ανεύρεση τροφής.
Παράλληλα, το ίδιο χρονικό διάστημα το ΕΑΜ επιδίωκε τη συγκρότηση και εδραίωση των πρώτων αντιστασιακών του πυρήνων σε καθεστώς πλήρους παρανομίας, γεγονός που καθιστούσε πρώιμη κάθε σκέψη για μαζικές στρατολογήσεις. Η κατάσταση αυτή μεταβλήθηκε σταδιακά από την άνοιξη και ιδιαίτερα από το καλοκαίρι του 1942, όταν η άφιξη της επισιτιστικής βοήθειας του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού οδήγησε στην ύφεση του λιμού, γεγονός που διαμόρφωσε τις προϋποθέσεις για τη μετάβαση του αντιστασιακού κινήματος σε ένα ανώτερο επίπεδο οργάνωσης και δράσης.Η ύπαρξη διατροφικού αποθέματος στην Αθήνα, μετέβαλε τη μορφή της αντιστασιακής δράσης, η οποία πλέον προσανατολίζονταν κυρίως προς τη διεκδίκηση της δίκαιης διανομής του, της διοχέτευσής του δηλαδή προς τα λαϊκά και μεσαία κοινωνικά στρώματα που δοκιμάστηκαν περισσότερο από το λιμό. Άλλωστε οι συνθήκες ήταν πρόσφορες.Η τραγική εμπειρία του λιμού έκανε από πολύ νωρίς κατανοητό στους κατοίκους της πόλης, ότι η πειθαρχία και η υπακοή στο νέο καθεστώς, ενείχε τους ίδιους αν όχι μεγαλύτερους κινδύνους για την επιβίωσή τους, απ’ ότι ο αγώνας για την ανατροπή του.* (Πράγματι, όπως προκύπτει από την εξαίρετη μελέτη τεσσάρων ελλήνων ψυχιάτρων-ψυχολόγων, Φ. Σκούρας, Α. Χατζηδήμος, Α. Καλούτσης και Γ. Παπαδημητρίου, Η ψυχοπαθολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους. Νευρώσεις και ψυχονευρώσεις, Αθήνα, Οδυσσέας, 1991, σειρά Τρίαψις Λόγος 3, πρώτη έκδοση το 1947, η επιλογή της ανάληψης αντιστασιακής δράσης λειτούργησε λυτρωτικά για χιλιάδες κατοίκους της πόλης. Η μελέτη αυτή, που πρέπει να σημειωθεί ότι βασίστηκε σε στοιχεία που συλλέχτηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής και τον πρώτο χρόνο μετά την απελευθέρωση, αναδεικνύει μια ελάχιστα μελετημένη πτυχή της αντιστασιακής δράσης, αυτή που σχετίζεται με την ψυχολογία της Αντίστασης και η οποία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη μαζικοποίηση του αντιστασιακού κινήματος).
Η σημαντικότερη αντιστασιακή ενέργεια της περιόδου αυτής, ήρθε από έναν επαγγελματικό κλάδο που δεν φημίζονταν για τις δυναμικές του κινητοποιήσεις.
Στις 12 Απριλίου 1942 οι δημόσιοι υπάλληλοι κήρυξαν απεργία.
Παρά τη σκληρή απάντηση της κυβέρνησης, με την απόφαση του υπουργικού συμβουλίου να απολύσει τους απεργούς, «οι […] μη απεργήσαντες [υπάλληλοι] καταλαμβάνουν τας θέσεις των απολυθέντων συναδέλφων των, τα δε δημιουργηθέντα ούτω κενά θα συμπληρωθούν από πολεμιστάς της γραμμής των πρόσω και από θύματα πολέμου» και με την ανακοίνωση του πρωθυπουργού Γεωργίου Τσολάκογλου στον Τύπο ότι: «Η απεργία των θα μας δώση την αφορμήν να εξυγιάνωμεν την υπαλληλικήν τάξιν, να περιορίσωμεν τον αριθμόν των υπαλλήλων δια να αμείβωνται καλύτερον οι φιλόπονοι […] και οι φιλότιμοι», ** (Πρωία, 19 Απριλίου 1942). η απεργία συνεχίστηκε για δέκα περίπου ημέρες και στέφθηκε από επιτυχία.Αυτού του τύπου η συνδικαλιστική – αντιστασιακή δράση με αμιγώς επισιτιστικά αιτήματα, ακολουθήθηκε μέχρι το τέλος του 1942, με κορύφωση τη γενική απεργία που κήρυξαν οι προσκείμενες στο ΕΑΜ και τον ΕΔΕΣ συνδικαλιστικές οργανώσεις στις 7 Σεπτεμβρίου του 1942, η οποία διήρκησε τέσσερις ημέρες.Στην απεργία αυτή δεν συμμετείχαν μόνο δημόσιοι υπάλληλοι, αλλά και τραπεζικοί, κατώτεροι δικαστικοί, εργαζόμενοι στις συγκοινωνίες, ακόμη και εργαζόμενοι στα επιταγμένα από το στρατό κατοχής εργοστάσια, παρά τη σχετική απόφαση των αρχών κατοχής που απαγόρευε ρητά τις απεργίες σε αυτά, επισείοντας ποινές φυλάκισης έως και δέκα έτη για τους συμμετέχοντες και την ποινή του θανάτου για τους οργανωτές.*** (Διοικητική έκθεση του συνταγματάρχη Βάλτερ Βάιγκολντ, επιτελάρχη στη στρατιωτική διοίκηση Νοτίου Ελλάδος, για το διάστημα Ιούλης-Σεπτέμβρης 1942 με ημερομηνία 17 Σεπτεμβρίου 1942, παρατίθεται στο Μάρτιν Ζέκεντορφ, Η Ελλάδα κάτω από τον αγκυλωτό σταυρό. Ντοκουμέντα από τα γερμανικά αρχεία, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1991, σ. 143).
lefteria-news.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου