Ο Τύμβος της Αμφίπολης και τα κουλουβάχατα της ιστορίας

Σχεδόν κανείς όπως ήταν αναμενόμενο, δεν ασχολήθηκε με τα επιστημονικά χαρακτηριστικά της ανασκαφής που επισκέφθηκε σε πολύ πρώιμο στάδιο ο πρωθυπουργός.

Παραμονές Δεκαπενταύγουστου συντελέστηκε στην Ελλάδα ένα πρωτόγνωρο «αρχαιολογικό θαύμα». Ο Πρωθυπουργός της χώρας, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, τον υπουργό Πολιτισμού και άλλα μέλη της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού, «προσκύνησε» τη «γη της Μακεδονίας που εξακολουθεί να μας συγκινεί και να μας εκπλήσσει αποκαλύπτοντας από τα σπλάχνα της μοναδικούς θησαυρούς, που συνθέτουν, υφαίνουν όλοι μαζί αυτό το μοναδικό μωσαϊκό της Ελληνικής μας Ιστορίας, για το οποίο όλοι οι Έλληνες είναι πολύ υπερήφανοι» (σ.σ πρόκειται για ακριβή μεταφορά των δηλώσεων του Α. Σαμαρά ).

Ποιό ήταν το «αρχαιολογικό θαύμα», ο «μοναδικός θησαυρός» όπως είπε ο πρωθυπουργός, που οδήγησε στη συνέχεια σε ένα τσουνάμι (παρα)πληροφόρησης, εικασιών και σεναρίων «επιστημονικής φαντασίας». Όπως ο ίδιος διευκρίνιζε αμέσως μετά προσπαθώντας να περιγράψει «τον μοναδικό θησαυρό», πρόκειται για «ένα μνημείο», ένα τύμβο με μοναδικά χαρακτηριστικά ως προς το μέγεθος του περίβολού του (σχηματίζει σχεδόν ένα τέλειο κύκλο 497 μέτρων). Σχεδόν κανείς όπως ήταν αναμενόμενο, δεν ασχολήθηκε με τα επιστημονικά χαρακτηριστικά της ανασκαφής που επισκέφθηκε σε πολύ πρώιμο στάδιο ο πρωθυπουργός. Οι λέξεις μνημείο ,τύμβος, ταφικός περίβολος χάθηκαν μπροστά στις λέξεις του πρωθυπουργού «θησαυρός, εξαιρετικά σημαντικό εύρημα, υπερηφάνεια» και στην υπόσχεση του ότι θα αποκαλυφθεί ένα «μοναδικό ταφικό μνημείο». Έτσι εισήχθη στις 12 Αυγούστου του 2014 στην ιστορία της αρχαιολογίας από πολιτικούς το πρώτο (ανασκαφικό) θα .. Και πλέον τον πρώτο λόγο στην ανασκαφή σε εξέλιξη στο λόφο Καστά στην Αμφίπολη δεν έχει η αρχαιολογική σκαπάνη και οι ανασκαφείς αλλά η πολιτική ηγεσία του τόπου και του υπουργείου Πολιτισμού που ενημερώνει, εκτιμά, τάζει ότι το αρχαιολογικό θαύμα θα συντελεστεί και ο μεγαλόπρεπος τάφος θα αποκαλύψει τα μυστικά του. Γύρω από τον τύμβο της Αμφίπολης έχει στηθεί ένα πρωτόγνωρο επικοινωνιακό παιχνίδι καθώς καλλιεργείται η αδημονία στο κοινό για το τι θα βρεθεί τις επόμενες ημέρες, ώρες, εβδομάδες.. Καλλιεργείται η προσμονή της αποκάλυψης. Το ημερολόγιο της ανασκαφής γράφεται δημόσια μέσω δελτίων τύπου και πολιτικών δηλώσεων στις οθόνες μας, στις σελίδες των εφημερίδων, σε ιστοσελίδες έως και «προσωπικούς τοίχους» (Facebook) πρώην συζύγων αρχαιολόγων και νυν συμβούλων στο υπουργείο πολιτισμού. Όλα αυτά είναι πρωτοφανή για την αρχαιολογική επιστήμη. Γιατί ούτε ο αείμνηστος Ανδρόνικος που έφερε στο φως του Βασιλικούς τάφους της Βεργίνας, ούτε οι πλέον αφανείς αρχαιολόγοι της αρχαιολογικής υπηρεσίας που έφεραν στο φως δεκάδες ταφικά και όχι μόνο μνημεία (από το Ακρωτήρι της Θήρας που αποκάλυψε ο Σπυρίδων Μαρινάτος ως το Λύκειο του Αριστοτέλη) δεν βρέθηκαν πριν την ολοκλήρωση της ανασκαφής τους προ τετελεσμένων δηλώσεων που είκαζαν το αίσιο τέλος της. Πολύ περισσότερο δεν βρισκόταν «καθοδόν» όταν ανακοίνωναν τα αποτελέσματα της ερευνάς τους. Γνώριζαν πολύ καλά τι είχαν βρει. Είχαν εξασφαλίσει την ύπαρξη του αρχαιολογικού θησαυρού, τον είχαν μελετήσει και τεκμηριώσει και γι αυτό δεν υπήρχε ο κίνδυνος να αποδειχθεί άνθρακας ο θησαυρός ή να αναπτύσσονται καθημερινά σενάρια για την ταυτότητα του επιφανούς νεκρού (ή νεκρής) που παραπέμπουν στη χώρα του μύθου και της ονειροφαντασίας.

Μην τον είδατε τον βασιλιά;

Τα «θα» για μια ανασκαφή που βρίσκεται σε εξέλιξη δεν είναι το μόνο πρωτόγνωρο στοιχείο στην ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στον τόπο μας. Για πρώτη επίσης φορά συμβαίνει το εξής παράδοξο: ο αρχαιολογικός χρόνος να είναι ταχύτερος του δημοσιογραφικού, πολύ περισσότερο των χρόνων του περιοδικού τύπου! Με αποτέλεσμα δημοσιογράφοι, επιστήμονες, επαΐοντες να ακολουθούν ασθμαίνοντας, εύρημα το εύρημα, ερμηνεύοντας ή και ανασκευάζοντας τις μέχρι τότε ερμηνείες τους.. Η ιστορία της ανασκαφής του ταφικού τύμβου στο λόφο Καστά στην Αμφίπολη εξελίσσεται σε λαϊκό ανάγνωσμα φέρνοντάς μας στο νου το γνωστό εκείνο τραγουδάκι: «τίνος είναι βρε γυναίκα τα παιδιά;» Τίνος (ή ποιας) είναι ο μεγαλόπρεπος τάφος ; Μην είναι του βασιλιά Αλέξανδρου; Μην είναι της Ρωξάνης;

Ας μη γελοιοποιούν άλλο πολιτικοί και επαΐοντες την αρχαιολογική επιστήμη..

Η πιο σοβαρή και τεκμηριωμένη ανακοίνωση για την ανασκαφή του μεγάλου τύμβου της Αμφίπολης, έχει ημερομηνία 15 Μαρτίου 2014 και έγινε από την ανασκαφέα, προϊσταμένη της ΚΗ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αικατερίνη Περιστέρη στην 27η συνάντηση για το «αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη». Μεταξύ άλλων η κ. Περιστέρη είχε ανακοινώσει: «τα δύο τελευταία έτη στο λόφο Καστά αποκαλύπτεται ένας μοναδικός ταφικός περίβολος, στον κόσμο, λόγω του μεγέθους του, που αγγίζει τα πεντακόσια περίπου μέτρα, με ακριβείς αναλογίες ύψους τριών μέτρων και συνολικού μήκους 497 μέτρων, από τα οποία μέχρι στιγμής έχουν ανασκαφεί τα 457μ. Ο ταφικός περίβολος χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ , μεταξύ του 325- 300 π.Χ».
Όπως είχε επισημάνει η κ. Περιστέρη, «κατά την περίοδο που χρονολογείται ο ταφικός περίβολος, μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου μέχρι το τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα, διαδραματίζονται σπουδαία ιστορικά γεγονότα στην περιοχή της Αμφίπολης. Σημαντικοί στρατηγοί και ναύαρχοι του Μ. Αλεξάνδρου σχετίζονται με την περιοχή, εδώ ο Κάσσανδρος εξορίζει και θανατώνει το 311 π.Χ. τη νόμιμη σύζυγο του Μ. Αλεξάνδρου Ρωξάνη και το γιό του Αλέξανδρο Δ’». Και συνέχιζε: «Η μοναδικότητα της κατασκευής του ταφικού περιβόλου με τη χρήση αρχιτεκτονικών μελών από Θασίτικο μάρμαρο καθώς και η σημαντική χρονική περίοδος που δημιουργείται οδηγούν την σκέψη μας στην ύπαρξη σημαντικών τάφων στο εσωτερικό του περιβόλου που μόνο η συνέχεια της ανασκαφικής έρευνας θα αποκαλύψει»
Στη ίδια συνάντηση η ανασκαφέας και οι συνεργάτες της είχαν ανακοινώσει πως πραγματοποίησαν μια ευρύτερη έρευνα στην περιοχή της Αμφίπολης και εντόπισαν χαμένα αρχιτεκτονικά μέλη του περιβόλου στον χώρο του μνημείου του Λέοντα της Αμφίπολης. «Όπως απέδειξε η έρευνα μας», ανέφερε η κ. Περιστέρη, «το ταφικό μνημείο του Λέοντα συνδέεται με το ταφικό σήμα του τύμβου που στην πραγματικότητα είναι το θεμέλιο του και τοποθετείται στην κορυφή του τύμβου βάσει και της γεωμετρίας που μας δίνει ο ταφικός περίβολος».

 

Φυσικά η επικίνδυνη, συχνά εθνικιστική παραφιλολογία «περί της ανακάλυψης του τάφου του μεγάλου στρατηλάτη» είχε αρχίσει με την αποκάλυψη του ταφικού περιβόλου (διότι κανείς δεν είχε ακόμη ανασκάψει κανένα τάφο). Πόσο μάλλον όταν άρχισε η ανασκαφή εντός του Τύμβου και αποκαλύφθηκαν ακέφαλες σφίγγες και καρυάτιδες… Περιττό να πούμε πως οι επιστήμονες που εργάζονται στην ανασκαφή αντιμετωπίζονται ως τηλεοπτικοί αστέρες (τους ακολουθούν κάμερες, φωτογράφοι και δημοσιογράφοι που ερμηνεύουν ακόμα και τα νοήματα ή τα νεύματα ως αισιόδοξες ειδήσεις!) ενώ οι πολιτικοί ξεχάσανε και τον ιερό βράχο της Ακρόπολης και το νέο μουσείο Ακρόπολης όπου έτρεχαν κάθε τρεις και λίγο για να ενημερωθούν για την πρόοδο των εργασιών, ξεχάσανε έως και τα εγκαίνια της περιοδικής έκθεσης «Μακεδονικοί Θησαυροί» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας ( ως τις 30 Σεπτεμβρίου του 2015) που αναφέρεται στον κόσμο (και στον χρυσό) των Μακεδόνων. Σιγά μην ασχοληθούν τώρα με τα ευρήματα του τάφου της βασίλισσας Ευρυδίκης, μητέρας τριών βασιλιάδων και γιαγιάς του Μεγαλέξανδρου, ή με την Δέσποινα των Αιγών όταν φιλοδοξούν να αποκαλύψουν τα μυστικά του νέου –ταλαιπωρημένου κατά τα λοιπά- τάφου ή να συνδέσουν το όνομά τους ως οραματιστές- εθνάρχες με των ανασκαφέων-αρχαιολόγων που έχουν έναν ρόλο. Το ρόλο που τους απέδωσαν: του υπαλλήλου, το πολύ-πολύ του επιστήμονα-εργάτη..

Σ.Ε.Α: «Ανασκαφή σε συνθήκες τηλεπαραθύρου»

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων σε ανακοίνωση που εξέδωσε σχετικά με την αρχαιολογική έρευνα στην Αμφίπολη τονίζει μεταξύ άλλων: «Είναι η πρώτη φορά που μια ανασκαφή διεξάγεται με όρους –και χρόνους– τηλεοπτικούς και δεν μπορούμε παρά να εκφράσουμε την αγωνία μας για την τυχόν πίεση που υφίστανται οι συνάδελφοι, προσπαθώντας να διεξαγάγουν μια επιστημονικά ορθή και απολύτως τεκμηριωμένη ανασκαφή σε συνθήκες τηλεπαραθύρου. Ο πρωτόγνωρος δε επικοινωνιακός χειρισμός του ευρήματος, με έναυσμα την επίσκεψη του ίδιου του Πρωθυπουργού στην ανασκαφή, που την ακολούθησαν και άλλες επισκέψεις, πρέπει να συνδεθεί μάλλον με σχεδιασμούς που δεν έχουν να κάνουν με το ουσιαστικό ενδιαφέρον για την πολιτιστική κληρονομιά». Και υπενθυμίζουν: την ακραία υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση των Εφορειών Αρχαιοτήτων, που πλήττει κατά κύριο λόγο τα μνημεία, τους αρχαιολογικούς χώρους και τα Μουσεία, τη συρρίκνωση και επιστημονική υποβάθμιση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας με το νέο Οργανισμό του ΥΠΠΟΑ, αλλά και το πλήγμα που επέφεραν οι εφεδρείες και οι διαθεσιμότητες, εξαιτίας των οποίων στερηθήκανε εκατοντάδες συναδέλφους αρχαιολόγους, μηχανικούς, σχεδιαστές και εργάτες

 

See more at: http://left.gr/news/o-tymvos-tis-amfipolis-kai-ta-koyloyvahata-tis-istorias#sthash.DZLNMKp7.A7toTljD.dpuf