Μια εκτέλεση στα αζήτητα!

τουΝίκου Θεοδοσίου

«Ανήμερα στις 28 Οκτωβρίου του 1947 ετοιμαζότανε το εκτελεστικό απόσπασμα να σκοτώσει τέσσερα παιδιά από το Περιστέρι – που οι γονείς τους ή οι συγγενείς τους ήταν οι δημιουργοί του μεγάλου έπους μαζί με τους άλλους ηρωικούς πολεμιστές», γράφει ο Μιχάλης Σταφυλάς στο χειρόγραφο σημείωμα που συνοδεύει κάτι κιτρινισμένα αποκόμματα μιας εφημερίδας.

Τα αποκόμματα, όπως αναφέρει, προέρχονται από ένα έκτακτο παράρτημα της εφημερίδας Ακρόπολης που κυκλοφόρησε σε λίγα αντίτυπα το μεσημέρι της 29ης Οκτωβρίου 1947 και δεν έχει αρχειοθετηθεί ούτε στη Βιβλιοθήκη της Βουλής ούτε στην Εθνική βιβλιοθήκη. Μπορεί αυτά τα αποκόμματα να είναι τα μόνα σωζόμενα.

Τι έκανε την καθεστωτική εφημερίδα να κυκλοφορήσει έκτακτο παράρτημα για την εκτέλεση τεσσάρων παιδιών, μια εποχή που οι εκτελέσεις αριστερών ήταν στην ημερήσια διάταξη; Τι το διαφορετικό είχε αυτή η εκτέλεση για να δοθεί τέτοια δημοσιότητα;

Στον, ανέκδοτο, δεύτερο τόμο της ιστορίας μου για το Περιστέρι, που καλύπτει την περίοδο 1936-1956, γράφω γι αυτό το περιστατικό.

Η «συμμορία της Χασιάς»

Το 1947 κι ενώ μαίνονται οι συγκρούσεις του κυβερνητικού στρατού με τους μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού στη βόρεια Ελλάδα, η εγκατάσταση δυνάμεων στους κοντινούς στην Αθήνα ορεινούς όγκους γίνεται μια σταθερή επιδίωξη της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος. Οι λόγοι ήταν τόσο πολιτικοί όσο οικονομικοί και στρατηγικοί αφού έτσι εξασφαλίζονταν οι δίοδοι προς το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας.

«Στη διάρκεια του 1947, γράφει ο Γιώργος Μαργαρίτης, μικρά αποσπάσματα του Δημοκρατικού Στρατού και έμπιστα μένη των κομματικών οργανώσεων της Αθήνας επιδίωξαν να εγκαταστήσουν σημεία συνάντησης και μικρά κρυμμένα καταφύγια – «γιάφκες» στα κοντινά προς την Αθήνα βουνά.»

Στις 17 Ιουνίου του 1946 ψηφίστηκε στη Βουλή το περιβόητο Γ` Ψήφισμα “Περί εκτάκτων μέτρων”, που προέβλεπε την ποινή του θανάτου “κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα του κράτους” . Σχεδόν ταυτόχρονα άρχισε η λειτουργία των έκτακτων στρατοδικείων. Τα «έκτακτα μέτρα» ίσχυαν για όλη την Ελλάδα εκτός Αθήνας και Πειραιά. Φαίνεται ότι οι κυβερνώντες έψαχναν μιαν αφορμή για να δικαιολογήσουν την εφαρμογή τους και στην πρωτεύουσα ολοκληρώνοντας το σχέδιο εξόντωσης της αριστεράς. Αυτή να τους δίνεται αρχές Οκτωβρίου.

Στις 11 Οκτωβρίου οι εφημερίδες της δεξιάς με πηχυαίους τίτλους ανακοινώνουν τη σύλληψη τριών εκ των μελών μιας ένοπλης ομάδας που της δίνουν τον προσδιορισμό «συμμορία της Χασιάς».

Την επόμενη μέρα, 12 Οκτωβρίου, ο «Ριζοσπάστης» κυκλοφορεί με πρωτοσέλιδο άρθρο που έχει τίτλο «Έκτακτα στρατοδικεία στην Αθήνα-Πειραιά, Έπειτα από εντολή του Τσάμπελιν και με πρόσχημα το επεισόδιο της Χασιάς. Τα μέτρα έχουν αναδρομική ισχύ!»

Οι συλληφθέντες παρουσιάζονται από τις κρατικές αρχές ως μέλη του ΚΚΕ που επεδίωκαν να εγκαθιδρυθούν ως ανταρτική ομάδα στην περιοχή της Αθήνας. Τα μέλη της ομάδας κατάγονται όλα από το Περιστέρι.

Τόσο ο «Ριζοσπάστης» όσο και η «Ελεύθερη Ελλάδα», που εκφράζουν την πολιτική του ΚΚΕ, τηρούν μια φαινομενικά ουδέτερη στάση και δεν δίνουν καμία πληροφορία για την πολιτική ταυτότητα της ομάδας. Τους εμφανίζουν ως αυθόρμητους αντάρτες και φυσικά αρνούνται οποιαδήποτε σχέση με το ΚΚΕ. Έτσι λοιπόν, και τώρα ακόμα, παραμένει αδιευκρίνιστο αν οι συλληφθέντες αποτελούσαν αντάρτικο σώμα ή απλά ήταν μια ομάδα νέων που πήραν το δρόμο για το βουνό, όπως πολλοί άλλοι την περίοδο εκείνη.

Όλες οι πληροφορίες για την ομάδα αυτή προέρχονται από τις δεξιές εφημερίδες που αναπαράγουν πιστά τις ανακοινώσεις της Ασφάλειας. Σύμφωνα με αυτές, την ομάδα συγκρότησε ο Περ. Διαμαντής, τεχνίτης ποδηλάτων, που κυκλοφορούσε με τα ψευδώνυμα Τάκης ή Παναγιώτης και φέρεται ως αρχηγός της ΟΠΛΑ Περιστερίου. Ο Διαμαντής είχε λάβει εντολή από το ΚΚΕ για τη συγκρότηση ανταρτικού σώματος στην περιοχή της Μονής Κλειστών.

Στην ομάδα συμμετείχαν Ι. Κοπανάς, 19 ετών εργάτης, Αντ. Μάρκου, 20 ετών μαθητής, Κ. Κοντοβαγγέλης 17 ετών άνεργος, Σπ. Κονδύλης, 20 ετών άνεργος, Ηλίας Κατσούρας 16 ετών μαθητής και Ι. Πολυκράτης 19 ετών. Στην πραγματικότητα η ομάδα, αν πρόκειται περί ομάδας, δεν πρόλαβε να αναπτύξει καμία δράση γιατί συνελήφθησαν όλα τα μέλη της.

Η σύλληψή της οφείλεται στην πρόωρη, κατά τα φαινόμενα, εμπλοκή της σε μάχη με μικτό απόσπασμα χωροφυλακής και ΜΑΥ ύστερα από πληροφορίες που τους έδωσε ένας αγρότης. Από την ανταλλαγή των πυροβολισμών σκοτώθηκε ο άνδρας των ΜΑΥ Γ. Χατζής και οι αντάρτες κατάφεραν να διαφύγουν. Ίσως οι ένοπλοι να αιφνιδιάστηκαν γι αυτό στον τόπο της συμπλοκής άφησαν σακάκια με σημειώσεις. Κι αυτές οδήγησαν τις διωκτικές αρχές στο Περιστέρι.

Οι πρώτοι που συνελήφθησαν ήταν ο Ιωσήφ Κοπανάς, που είχε τραυματιστεί από σφαίρα, και οι Αντων. Μάρκου και Κωνσταντίνος Κοντοβαγγέλης. Μετά δυο μέρες συνελήφθη στην Καλογρέζα όπου κρυβόταν ο Περ. Διαμαντής, ενώ ο δεκαεξάχρονος Ηλίας Τσατσούρος βρέθηκε να κρύβεται σε ένα ιχθυοπωλείο στην Κεντρική Αγορά της Αθήνας. Αμέσως μετά συνελήφθησαν και οι υπόλοιποι τρεις.

Ο φερόμενος ως αρχηγός Περ. Διαμαντής δηλώνει, σύμφωνα με την Ασφάλεια, ότι μόνος του οργάνωσε «τη συμμορία» και ξεκίνησε για το βουνό. Αυτή τη δήλωση, που όπως γράφει «φωτίζει πλήρως την αλήθεια» αδράχνει η «Ελεύθερη Ελλάδα» (14/10) και σημειώνει «Πρωτοβουλία καθαρώτατα ΑΤΟΜΙΚΗ, αποδείχνεται πως ήταν η ενέργεια των επτά ενόπλων της Χασιάς». Δεν τους αποκαλεί πια αντάρτες, όπως έκανε στα προηγούμενα φύλλα.

Οι προσπάθειες του ΚΚΕ να αποσείσει οποιαδήποτε ευθύνη από πάνω του δεν έχει αποτέλεσμα. Η κυβέρνηση έχει πάρει τις αποφάσεις της. «Ας είναι καλά τα παιδιά από το Περιστέρι, γράφει η «Ακρόπολη». Χάρις εις το αυθαδέστατο τόλμημά των εξυπνήσαμεν τέλος πάντων από τον λήθαργον – αν όπως νομίζομεν, αποτελεί αρχήν αφυπνίσεως.»

Στις 15 Οκτωβρίου, τέσσερις μέρες μετά το επεισόδιο της Χασιάς, ο Θ. Σοφούλης ανακοινώνει ότι θα εγκαθιδρυθούν στρατοδικεία και στην Αθήνα. Στις 17 επεκτείνονται τα έκτακτα μέτρα και στο τύπο. Στις 19 Οκτωβρίου ορίζονται τα μέλη του Στρατοδικείου και την ίδια μέρα απαγορεύεται η κυκλοφορία του «Ριζοσπάστη» και της «Ελεύθερης Ελλάδας».

Η δίκη των συλληφθέντων διεξάγεται την Πέμπτη 23 Οκτωβρίου, και οι διαδικασίες είναι συνοπτικές. Η δίκη ξεκινά το πρωί και τελειώνει σε εννέα ώρες.

Ο 22χρονος Π. Διαμαντής στην απολογία του (όπως μεταφέρεται από τον Ρίζο της Δευτέρας , 27/10/1947) δηλώνει ότι ήταν αντάρτης του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο αλλά οι συνεχείς διωγμοί και τα κυνηγητά της αστυνομίας που ακολούθησαν αλλά και κι οι δολοφονίες των Χιτών τον ανάγκασαν να φύγει από την Αθήνα και να αναζητήσει την ελευθερία στο βουνό. Δήλωσε επίσης ότι εκείνη τη στιγμή δεν ήταν οργανωμένος.

Ο 20χρονος Σ. Κονδύλης είπε ότι συμμετείχε στην αντίσταση, είχε καταδικαστεί σε θάνατο από τους Γερμανούς, συνελήφθη και βασανίστηκε στην Ασφάλεια, καταδικάστηκε άδικα σε δυο χρόνια φυλάκιση για φόνο που δεν έκανε, ενώ οι χίτες στη γειτονιά απειλούσαν τη ζωή του.

Όλοι οι κατηγορούμενοι δήλωσαν ότι δεν είχαν σχέση με το ΚΚΕ ή άλλο εαμικό κόμμα ή οργάνωση. Οι Κονδύλης και Διαμαντής δεν είχαν συνηγόρους υπεράσπισης. Κι αυτοί οι δυο καταδικάστηκαν τρις σε θάνατο. Οι άλλοι τέσσερις, δις σε θάνατο. Στη σύνθεση του εκτάκτου στρατοδικείου συμμετείχε ο, λοχαγός τότε, Φαίδων Γκιζίκης.

Η εκτέλεση της θανατικής καταδίκης των τεσσάρων από αυτούς όχι μόνο δεν αργεί αλλά μάλλον γίνεται εσπευσμένα. Ξημερώματα της 29ης Οκτωβρίου. Στο εκτελεστικό απόσπασμα οδηγούνται οι Π. Διαμαντής, Ι. Κοπανάς, Σπ. Κονδύλης, και Ι. Πολυκράτης. Η εκτέλεση γίνεται πίσω από το νοσοκομείο Σωτηρία «συνήθη τόπο εκτελέσεων» παρουσία πλήθους δημοσιογράφων και φωτογράφων γιατί στόχος είναι να δοθεί μεγάλη δημοσιότητα μέσω του τύπου.

Η «Ακρόπολις» αποφασίζει να κυκλοφορήσει, το μεσημέρι της ίδιας μέρας, έκτακτο παράρτημα! Το ασυνήθιστα εκτενές, για τέτοιου είδους καθημερινά γεγονότα, ρεπορτάζ της εφημερίδας περιγράφει λεπτό προς λεπτό και με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες τη διαδικασία της εκτέλεσης. Το συνοδεύει με τέσσερις φωτογραφίες.

Την επομένη ακολουθούν και οι υπόλοιπες εφημερίδες. Τα χυδαία ρεπορτάζ προσπαθούν επιπλέον να παρουσιάσουν τους κατάδικους σαν κτήνη, αμετανόητα και θλιβερά ερπετά. Στον «Ρίζο της Δευτέρας» 3-11-1947 η εκτέλεση των τεσσάρων «πολιτών» εμφανίζεται σαν μικρή είδηση. Με την μοναδική επιπλέον πληροφορία ότι αρνήθηκαν να «τους δέσουν τους οφθαλμούς».

Αναγκαίο συμπλήρωμα

Εξήντα επτά χρόνια μετά, θα έπρεπε μια επιτροπή από το αριστερό κίνημα να ερευνήσει την υπόθεση και αποκαταστήσει τη μνήμη αυτών των αδικοχαμένων νέων από το Περιστέρι. Για να μην παραμένουν στα αζήτητα της ιστορίας.

Το ρεπορτάζ της “Ακρόπολης”

Πηγή: theodosiou.wordpress.com

http://vathikokkino.gr/archives/88224