Οι μισητοί οχτώ, Q. Tarantino

Το καταστατικό ιδρύσεως των ΗΠΑ σφραγισμένο με μπαρούτι, αίμα, αντριλίκι και σαρκασμό

Γράφει: Χρήστος Σκυλλάκος - Κινηματογράφος - 08/01/2016

«Είμαι απλά ένα ανθρώπινο ον με συνείδηση» είχε δηλώσει λίγους μήνες πριν παίρνοντας μέρος σε διαδήλωση στην Νέα Υόρκη ενάντια στην κρατική και αστυνομική βία. «Κι αν πιστεύετε ότι εδώ συντελείται ένα έγκλημα χωρίς τέλος, πρέπει να ξεσηκωθείτε. Βρίσκομαι εδώ για να πω ότι είμαι στην μεριά των δολοφονημένων». Πέρα από πασίγνωστος κινηματογραφιστής, με όλα τα δίκια του, ο Ταραντίνο είναι και κάτι άλλο. Ένα ον πολιτικό. Το έχουμε ήδη επίγνωση – μιας και τα έργα του λένε πολλά για τον δημιουργό τους – αλλά η κάθε ενέργεια κάποιου στηρίζει και την ολότητα της στάσης του.

Όπως και να έχει αυτή του η δήλωση έχει και συνέπειες. Δεν συγχωρείται. Περσόνες της κινηματογραφικής βιομηχανίας – και δεν θα ήταν άτοπο να πούμε εντεταλμένα – με αφορμή την νέα του ταινία μοιάζουν να ακονίζουν μαχαίρια. Δεν συγχωρούν, όχι απλά την δήλωση του αυτή, μα την ουσία της τέχνης του. Το περιεχόμενο της φιλμογραφίας του παράγει ιδεολογία μη συμβατή με την αμερικανική ηθική και, δυστυχώς γι’ αυτούς, επηρεάζει. Και ακόμη περισσότερο, επηρεάζει μαζικά. Διότι οι ταινίες του πατάνε με δυο ποδάρια. Και στην πλευρά του art house κινηματογράφου και στην πλευρά του εύπεπτου μαζικού θεάματος. Και αυτό είναι μείγμα που μπορεί και δημιουργεί προβλήματα. Έτσι, ως συνέχεια των δηλώσεων της επίσημης αστυνομίας, από αρκετούς πολιτικώς ορθούς κριτικούς κινηματογράφου ακούμε το εξής υποκριτικό. «Όχι άλλο βία! Το παράκανε! Την θεοποιεί». Μα ο Ταραντίνο συνεχίζει την πορεία του. Τους αντιμετωπίζει κατάφατσα. Δίχως υποχωρήσεις αισθητικές και ουσίας.

Η βία, λοιπόν. Συστατικό μέρος του έργου του. Εν γένει, καθετί μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία καλλιτεχνικού έργου. Από το πιο ποταπό και χυδαίο ως το πιο βαθυστόχαστο, ευγενές και δυσνόητο. Η φόρμα είναι εργαλείο διαχείρισης και εξαγωγής περιεχομένου. Στον Ταραντίνο η βία είναι αυτό το εργαλείο και κανείς δεν μπορεί να του την αρνηθεί όσο αυτό στηρίζει στοχαστικά ιδέες. Μα μήπως το παρακάνει; Μήπως η τόση εμμονή να είναι απόρροια ενός άρρωστου μυαλού; Ή μήπως ορθότερο θα ήταν να κάνουμε αλλιώς την ερώτηση και να πούμε πως είναι απόρροια μιας άρρωστης κοινωνικής δομής; Όλα τα στοιχεία της απλής λογικής συνέπειας και των αρχών της διαλεκτικής σκέψης μας οδηγούν ασφαλώς προς το δεύτερο. Η βία, η ωμή βία είναι το άλφα και το ωμέγα της ύπαρξης της χώρας του και νιώθει αναγκασμένος ως καλλιτέχνης να την μελετά. Όχι μόνο στη δοσμένη ταινία, μα σε όλη του την δουλειά ως σήμερα. Την χρησιμοποιεί υπερβολικά και γκροτέσκο είναι αλήθεια, αλλά ας αναρωτηθούμε. Η τέχνη δημιουργεί εγκληματίες ή π.χ. οι βόμβες ναπάλμ των ΗΠΑ; Πάλι οδηγούμαστε προς την δεύτερη απάντηση. Ο κύριος αυτός γνωρίζει τις απαντήσεις και κάνει τέχνη που σίγουρα δεν οριοθετείται στα χλιαρά πλαίσια μιας εξ αποστάσεως ανώδυνης κριτικής. Όχι. Με ωμότητα, αλαζονεία και καλλιτεχνική ευφυία χτυπά στην ουσία. Είναι ένας Αμερικανός καλλιτέχνης που δίχως να κάνει επίκαιρες θεματολογικά ταινίες, νοηματικά κάνει αυτό και μόνο. Το κράτος του στάζει αίμα, οι ταινίες του επίσης. Παίζει με τα όπλα τους και τα αφοπλίζει. Πρέπει κάποιος να είναι είτε ανόητος είτε φερέφωνο ή υπερβολικά ευαίσθητος – αν όχι υποκριτής – για να βλέπει αποθέωση της βίας από την πλευρά του. Αν φέρεις το έργο του στις πλήρεις διαστάσεις του, θα ανακαλύψεις για μια ακόμη φορά το αυταπόδεικτο. Ότι η αμερικάνικη κοινωνία είναι μια επιτυχημένη φάμπρικα παραγωγής θυτών και θυμάτων άνευ προηγουμένου. Και το αμερικάνικο όνειρο ηθικό παράσημο ελέγχου της κοινωνικής συνείδησης.

Οι «Μισητοί Οχτώ» λοιπόν, είναι εδώ και τσαμπουκαλεμένοι να μας αφηγηθούν την Ιστορία τους στη βάση των όσων ήδη έθεσα. Το χρονικό πλαίσιο δράσης τους είναι η άγρια Δύση, western όμως δεν είναι. Έχει σκληροτράχηλους χαρακτήρες, έχει αγριάδες, άλογα, άμαξες, πιστολίδια, μαγκιά, αίματα και ούτω καθεξής. Όμως, η κλασική ηθική αναμέτρηση – με την στενή έννοια – απουσιάζει, οι ήρωες και οι αντιήρωες δεν υπάρχουν πουθενά. Και το σημαντικότερο από όλα, το σκηνικό, ο χώρος δεν είναι οι άνυδρες πεδιάδες της Δύσης μα ένα πανδοχείο σε ένα παγωμένο τοπίο του Γουαόμινγκ. Όλη η δράση ξετυλίγεται εκεί. Σε τέσσερις τοίχους ο δημιουργός ξεδιπλώνει και αναπαριστά σουρεαλιστικά, κυνικά, λιτά, προοδευτικά και μεταφορικά την ουσία της γέννησης του αμερικάνικου έθνους. Όλες οι πληθυσμιακές ομάδες που συγκρότησαν αυτή την Βαβέλ, με εξαίρεση τους Ινδιάνους, που έχουν ήδη «εξαϋλωθεί» από την αμερικάνικη ιστορία, νέγροι, Μεξικάνοι, Άγγλοι, Ιρλανδοί, όλες οι σπουδαίες ιδιότητες όπως ληστές, τυχοδιώκτες, κυνηγοί κεφαλών, κατατρεγμένοι, καουμπόηδες, πρώην στρατιώτες και στρατηγοί του «ανειρήνευτου» εμφυλίου μεταξύ Βορείων και Νοτίων, αν και φαινομενικά μάχονται για την επικράτηση τους, στην ουσία πίνουν καφεδάκι, τρώνε, αράζουν και συνυπάρχουν και με κομπρεμί τον κρότο των όπλων θεμελιώνουν το κράτος τους.Υπογράφουν το καταστατικό ιδρύσεως των ΗΠΑ σφραγισμένο με μπαρούτι, αίμα και αντριλίκι και υπό τις ευλογίες του «προοδευτικού» προέδρου Λίνκολν – με την μορφή ενός γράμματος που αποτελεί την αναγκαία στο σήμερα δικαιολογία για όλα τα εγκλήματα του χθες, του τώρα και του αύριο. Το μακελειό ξεκινά, συνεχίζει και έτσι οι σύγχρονες ΗΠΑ, που «δεν έχουν φίλους, μα μόνο συμφέροντα» σύμφωνα με το Kissinger, είναι μπρος μας σε όλο τους το μεγαλείο. Πολιτική ευθύτητα με τόνους ειρωνείας από τον Ταραντίνο. «Αυτοί είμαστε, πάρτε το χαμπάρι», μοιάζει να λέει. Έτσι μας συνήθισε και έτσι συνεχίζει να μας εκπλήσσει.

Ο Ταραντίνο είναι ένας ευρηματικότατος σεναριογράφος και ένας οξυδερκής realisateur των ιδεών του. Έχει ιδιαίτερο ύφος ως χωνευτήρι όλων των παραδόσεων της κινηματογραφικής τέχνης. Το μοντάζ για αυτόν αποτελεί αφηγηματικό εργαλείο, η μουσική αποτελεί αφηγηματικό εργαλείο, η επιλογή των πλάνων αποτελεί αφηγηματικό εργαλείο, η επιλογή των ηθοποιών επίσης (όλοι τους σπουδαίοι και περίφημοι) και πάνω από όλα οι διάλογοι και οι χαρακτήρες που δημιουργεί αποτελούν το ύψιστο του εργαλείο.

Στο «Hateful 8» ό,τι αγαπήσαμε στην φιλμογραφία του βρίσκεται εδώ, ενώ παράλληλα αρνείται την επανάληψη. Κάνει βήματα στο ύφος του, όμως παραμένει σαρκαστικός, χυμώδης, ευφυής, ευρηματικότατος, διασκεδαστικός, ταχύτατος, σκληρός, βίαιος, ενθουσιώδης κινηματογραφικά, ένας καλλιτέχνης που δεν πέφτει στα εσωστρεφή αδιέξοδα της κουλτουριάρικης φλυαρίας ή σιωπής. Και όποιον τον ξενίσει το ελαφρώς αλλαγμένο ύφος του –η, εν μέρει, αφαίρεση της πλοκής- να δώσει στο εαυτό του μια δεύτερη ευκαιρία. Γιατί η ταινία λειτουργεί όπως ακριβώς θα θέλαμε. Τίποτα δεν είναι, αν και ίσως μοιάζει, περιττό, τίποτα δεν αφήνεται ασύνδετο και μη μελετημένο, τίποτα δεν τοποθετείται στην τύχη. Μέσα από το κατακερματισμό των ετερόκλητων, μα και τόσο ίδιων στις προθέσεις, ηρωικών δολοφόνων – πατέρων του έθνους και ως συνέπεια των ιδεών και των ενεργειών που ο καθένας διαδραματίζει μέσα στο φιλμικό χώρο και χρόνο, ο Ταραντίνο με πλήρη έλεγχο της κατάστασης παράγει εν τέλει ένα ενιαίο σύνολο στηρίζοντας τον αρχικό του στοχασμό. Σε όλο τον χρόνο της ταινίας αναπτύσσει ισότιμα και ισοβαρώς τους πάντες, τους συνθέτει ως υποβολείς διαλόγων – ιδεών που μοιάζουν ασταμάτητοι και ατελείωτοι, ακροβατεί σπουδαία ανάμεσα στο χιούμορ και την τραγωδία, τη slang γλώσσα και την πνευματώδη ουσία της, ένα χαρακτηριστικό της αμερικάνικης λογοτεχνίας. Και ενώ τίποτα δεν μοιάζει να κινείται στα τέσσερα ντουβάρια του εσωτερικού χώρου του πανδοχείου, τα πάντα μεταμορφώνονται σε μια επική μελέτη αιματένιου ύφους που στο στόχαστρο έχει τις ίδιες τις δομές των ΗΠΑ. Ο Ταραντίνο δεν μασάει τα λόγια του. Φλυαρεί ειρωνικά γεμάτος νόημα και εμείς τον ακούμε εκστασιασμένοι.

http://www.toperiodiko.gr/%CE%BF%CE%B9-%CE%BC%CE%B9%CF%83%CE%B7%CF%84%CE%BF%CE%AF-%CE%BF%CF%87%CF%84%CF%8E-q-tarantino/