Έχει παρέλθει ο καιρός από τότε που ο Μάριο Ντράγκι χαρακτήριζε «δικτάτορα» τον Ερντογάν.
Η Μελόνι βλέπει στον Ερντογάν έναν Διόσκουρο
Μετά τον άξονα Ρώμης-Βαρσοβίας (εν γένει Βίζεγκραντ) που αποβλέπει στο να μετατοπίσει τη βαρύτητα της υπεροχής στις αποφάσεις της Ε.Ε., η υπερδραστήρια κι υπερφιλόδοξη νεοφασίστρια πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι απεργάζεται τη δημιουργία ενός αντίστοιχου άξονα στη Μεσόγειο, ως κατώφλι και για την επέκταση της επιρροής στους δρόμους της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Κι ο άξονας αυτός είναι εκείνος που θα συνδέει τα συμφέροντα Ιταλίας-Τουρκίας και εδράζεται σε μία όλο και πιο στενή συνεργασία σε οικονομικό και γεωστρατηγικό επίπεδο και «μοιρασιά» των ρόλων και της επιρροής στην ευρύτερη περιοχή.
Οι όλο και στενότερες επιχειρηματικές σχέσεις, με τον εμπορικό τζίρο ανάμεσα στις δύο χώρες να ανέρχεται σε 32 εκατ. ευρώ, δεν αφορούν μόνον τη στενή βιομηχανική παραγωγή. Σε μεγάλο βαθμό εκτείνονται και τον αμυντικό τομέα: βλέπε εξαγορά της Piaggio από την εταιρεία Baykal του γαμπρού του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι συμβάσεις της Leonardo στην Τουρκία. Κυρίως όμως έχουν σφυρηλατήσει μία κοινή οπτική για τις γεωπολιτικές και στρατιωτικές κινήσεις των δύο χωρών στην ευρύτερη ζώνη της Μεσογείου και επέκεινα. Με κύριο άξονα τη διανομή των ενεργειακών πόρων ή τη διαχείριση των νέων γραμμών μεταφοράς που σχεδιάζονται τόσο στη Βόρειο Αφρική, όσο και στη Μέση Ανατολή. Ιδίως μετά τα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί με την ισραηλινή εισβολή στη Γάζα, τον Λίβανο και τον επικείμενο διαμελισμό της Συρίας.
Πλέον έχει παρέλθει ο καιρός από τότε που ο Μάριο Ντράγκι χαρακτήριζε «δικτάτορα» τον Ερντογάν. Πλέον η Μελόνι, προσανατολισμένη όχι τόσο στις ευρωπαϊκές αρχές, αλλά στην επιθετική αμερικανική κυριαρχία, της οποίας τόσο πολύ φλέγεται να αποτελέσει μία από τις αιχμές της, βλέπει στον Ερντογάν έναν Διόσκουρο. Άλλωστε κι η ίδια εποφθαλμιά να μετατραπεί μέσω της επίζηλής της «πρωθυπουργοποίησης» του ιταλικού καθεστώτος σε απόλυτο δεσπότη της πολιτικής -όπως και ο Τούρκος πρόεδρος. Στο επίπεδο της διαπροσωπικής διπλωματίας, υπάρχει πλέον μεγάλη αρμονία και εγκάρδια σχέση μεταξύ της Τζόρτζια Μελόνι και του Ερντογάν. Από τότε που είναι στην κυβέρνηση, η Μελόνι τον έχει συναντήσει περισσότερες από επτά φορές, σε διμερείς συναντήσεις ή στο περιθώριο άλλων ραντεβού. Η ίδια στάση υπάρχει και στην αντιμετώπιση των κρίσιμων ζητημάτων, όπου και οι δύο χώρες προτείνουν ακροδεξιά αιτήματα και, κυρίως, είναι υποστηρικτές μιας προσέγγισης σχεδόν στρατηγικής αυτονομίας τους σε ό,τι αφορά διάφορους διεθνείς φακέλους.
Από την πλευρά της και η Ιταλία θα εκμεταλλευθεί την παρουσία της Άγκυρας στην Αφρική (όχι μόνο στη Λιβύη) για να μεταφέρει το «Σχέδιο Ματέι» για την ενεργειακή επάρκεια, που αποτελεί όχι μόνον οικονομικό, αλλά και γεωστρατηγικό στόχο της Ιταλίας και κυρίως δι’ αυτής των ΗΠΑ (εκεί δηλ. όπου η άμεση επιρροή τους δεν είναι έντονη) . Ταυτόχρονα κι οι δύο χώρες επιδιώκουν να διαδραματίσουν η καθεμία εκμεταλλευόμενη τις σχέσεις τους με τα δύο κύρια στρατόπεδα (την Ουάσιγκτον η Μελόνι και τη Μόσχα ο Ερντογάν) επιδιώκουν να διαδραματίσουν έναν κομβικό ρόλο τόσο στις διαπραγματεύσεις, όσο και στην μεταπολεμική κατάσταση στην Ουκρανία. Και φυσικά πολύ περισσότερο στα Βαλκάνια, με τις εντυπωσιακές διεισδύσεις που έχουν κάνει κι η Ιταλία κι η Τουρκία στην περιοχή (Αλβανία, Κόσοβο, Δυτικά Βαλκάνια) αποκτώντας δεσπόζουσα πολιτική επιρροή, επενδυτικά και γεωστρατηγικά ερείσματα.
Επιπλέον, Ρώμη και Άγκυρα μοιράζονται τα μεγαλεπήβολα οράματα της περιφερειακής υπερδύναμης. Και μία συνεργασία τους στην κοινή τομή των συμφερόντων τους θα αποτελούσε μόνο μία win-win, αμοιβαία επωφελή, κατάληξη. Ήδη η μεγάλη συμφωνία Baykar-Piaggio θα επιτρέπει πλέον στην Τουρκία να εμπορεύεται τα drones της στην Ευρώπη και να ελπίζει ότι μέσω Ιταλίας θα τα εντάξει και στο εγκεκριμένο οπλοστάσιο του ΝΑΤΟ . Με λίγα λόγια, η Ιταλία θα λειτουργήσει ως στήριγμα για την εξάπλωση των τουρκικών drones. Παράλληλα, στον αμυντικό τομέα καταγράφονται πολλαπλές επισκέψεις στην Τουρκία του προέδρου της Leonardo Στέφανο Ποντεκόρβο. Δεδομένου ότι η Ιταλία και η Τουρκία ανήκουν στο ΝΑΤΟ, και επομένως πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ίδιες προκλήσεις κι αυξήσεις δαπανών για την άμυνα, γίνεται λόγος για ενσωμάτωση των συστημάτων ραντάρ του Leonardo με τα καινοτόμα συστήματα των drone της Baykar.
Για το λόγο αυτό, έχουν ενταθεί οι επαφές ανάμεσα στην κυβέρνηση Μελόνι και τις τουρκικές αρχές, πέρα από τις οικονομικές διασυνδέσεις. Αποκορύφωμα η πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού ανταγωνιστικότητας και made in Italy, Αντόλφο Ούρσο στην Άγκυρα για να κλείσουν σημαντικά συμβόλαια στην αμυντική, αεροδιαστημική, φαρμακευτική βιομηχανία και τις κρίσιμες πρώτες ύλες, αλλά και για να παγιωθεί «η συνέργειά τους στον ευρύτερο μεσογειακό τομέα». Σήμερα οι επιχειρηματικές σχέσεις των δύο χωρών είναι σε εξαιρετικό σημείο: υπάρχουν περισσότερες από 1.500 ιταλικές εταιρείες στην Τουρκία, το 90% των οποίων δηλώνει ικανοποιημένη από τη λειτουργία της σε αυτήν την περιοχή. Οι εταιρείες αυτές, που δραστηριοποιούνται σε ένα πλήθος τομέων, όπως τα μηχανήματα, η αυτοκινητοβιομηχανία, η κλωστοϋφαντουργία, τις κατασκευές και τα αγροδιατροφικά προϊόντα βλέπουν επίσης ευνοϊκά την Τουρκία ως μέσο εισόδου σε τρίτες χώρες. Ανάμεσα στις μεγάλες ιταλικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Τουρκία, είναι οι Ferrero, Pirelli, Stellantis και Webuild. Η δε Leonardo βρισκόταν σχεδόν από πάντα στην Τουρκία, ενώ έχει δημιουργήσει μια κοινοπραξία για την παραγωγή του ελικοπτέρου Atak.
Παράλληλα, η Τουρκία μέσω της υπόθεσης των απολύσεων περίπου 2.000 εργαζομένων και το κλείσιμο εργοστασίων της Beko παίζει έναν αποφασιστικό παράγοντα και στο εσωτερικό μέτωπο της εργασίας και της παραγωγής στην Ιταλία. Η επίσκεψη του Ούρσο είχε μέσα στους στόχους της και την πιθανή διευθέτηση -μάλλον με παρέμβαση Ερντογάν- του κοινωνικού αγκαθιού αυτού, που επί δύο χρόνια αμαυρώνει την εικόνα της ανάπτυξης που η Μελόνι πασχίζει να προβάλει.
Κι είναι ακριβώς η πληθυντική τούτη τάση στην αμυντική και γεωστρατηγική σύμπραξη ανάμεσα στην Άγκυρα και τη Ρώμη που θα πρέπει, τουλάχιστον εμάς ως Ελλάδα, να απασχολεί περισσότερο. Η σχέση ανάμεσα στις δύο χώρες ξεπερνά κατά πολύ το πλαίσιο ένταξης στο ΝΑΤΟ, αλλά εδραιώνεται θεσμικά όλο και περισσότερο σε άλλους τομείς, που δεν τις δεσμεύει η ευρωπαϊκή ή η ΝΑΤΟϊκή πολιτική. Άλλωστε, οι δύο χώρες επίσης παίρνουν θέσεις διαφορετικές από τους οργανισμούς στους οποίους ανήκουν, καθώς η Μελόνι (το απέδειξε και πρόσφατα με τη στάση της στη σύνοδο του Εμανουέλ Μακρόν για το Ουκρανικό) έχει εναντιωθεί πολλές φορές στις αποφάσεις της Ε.Ε., τηρώντας μία δική της στάση. Αμφότεροι, Ερντογάν και Μελόνι μπορούν να διατηρήσουν μία στρατηγική αυτονομία και να χρησιμοποιούν ο ένας τον άλλον à la carte για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους -όπως ήδη γίνεται.
Η Τουρκία στα μάτια της Ιταλίας προβάλλει ως μία «πάροχος ασφάλειας» σε πολλές χώρες πέριξ της Μεσογείου κι επιδιώκει ώστε η οικοδόμηση αυτών των οικονομικών σχέσεων να αποτελέσει την κινητήριο δύναμη για περαιτέρω συνεργειών στην Ευρώπη, τη Μεσόγειο και την Αφρική και τα Βαλκάνια. Η παρουσία της Τουρκίας ανταποκρίνεται στους στόχους της κυβέρνησης Μελόνι και του Σχεδίου Ματέι. Η Άγκυρα μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως γέφυρα στη Μέση Ανατολή, για παράδειγμα ενόψει της ομαλοποίησης και της ανοικοδόμησης της Συρίας, αλλά θα έχει επίσης ρόλο στη σταθεροποίηση στην ευρύτερη περιοχή του Ευξείνου Πόντου, όπου κι η Ιταλία θέλει να έχει επιχειρηματική και στρατιωτική παρουσία, με γνώμονα τα νέα αμερικανικά σχέδια.
Η Ιταλία και η Τουρκία, επομένως, θέλουν να αλληλοϋποστηρίζονται σε μια λογική win-win που θα εφαρμόζεται σε διαφορετικούς τομείς. Πρώτα και κύρια στην περιοχή όπου θα μπορούσαν να δράσουν από κοινού: τη Λιβύη. Εκεί όπου η Ιταλία δραστηριοποιείται στα ενεργειακά με την ENI και η Τουρκία υποστηρίζει την κυβέρνηση της Τρίπολης. Εξάλλου, μετά τη διάλυση της Συρίας και την απώλεια των βάσεων στη Λαττάκεια και την Ταρτούς, η ρωσική βάση στην Κυρηναϊκή αποκτά μείζονα σημασία για τα ιταλο-αμερικανικά σχέδια για την Αφρική και το Σαχέλ. Όπου και σε αυτά τα σενάρια η Τουρκία κατέχει μία κεντρική θέση. Η ιταλική κυβέρνηση σήμερα τηρεί μια ουδέτερη στάση απέναντι στο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο για τη διευθέτηση της ΑΟΖ, που ουσιαστικά καταργεί την εθνική κυριαρχία της Ελλάδας σε μία μεγάλη θαλάσσια ζώνη στην Κρήτη και στο Αιγαίο. Δεν είναι βέβαιο πως στο μέλλον η Ιταλία της Μελόνι, που τόσο λίγο δείχνει να υπολογίζει την Ε.Ε., θα στηρίξει την ελληνική πλευρά εις βάρος μίας τέτοιας στρατηγικής συμμαχίας της με την Τουρκία.
Όπως φυσικά δεν θα το πράξει κι η Ρωσία, που επίσης έχει επιρροή στο άλλο κομμάτι της Λιβύης, για τους γνωστούς λόγους, που συνδέονται με τον ρόλο της Ελλάδας στο Ουκρανικό. Βέβαια και στη διάρκεια του εμφυλίου στη Λιβύη, τόσο η Ιταλία, όσο και η Τουρκία ήσαν πάντα στο πλευρό της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Τρίπολης. Οι Τούρκοι κάλυψαν το κενό που άφησαν οι Ευρωπαίοι, θέτοντας τα θεμέλια της παρουσίας τους στη Λιβύη και εγκαθιδρύοντας εμπορικές και οικονομικές σχέσεις. Αυτός είναι ο λόγος που ο Ερντογάν ασκεί πλέον θεμελιώδη επιρροή στην περιοχή κι είναι παρούσα με πολιτιστικά κέντρα, ισχυρές επενδύσεις και πρεσβεία στην περιοχή.
Πέρυσι, η Μελόνι υπέγραψε συμφωνία με τον Ερντογάν, ζητώντας ουσιαστικά τη βοήθειά του για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη. Η συμφωνία για τη Λιβύη, πιστοποιεί μια σύγκλιση συμφερόντων που οδηγεί στη διαμόρφωση ενός κοινού άξονα σε ορισμένους κρίσιμους φακέλους. Το Σχέδιο Ματέι κι η πρόθεσή του να επεκταθεί και στα βάθη της Αφρικής, απαιτεί την ισχυρή αυτή παρουσία της Τουρκίας ως συμμάχου. Στη Σομαλία για παράδειγμα, ένα από τα κέντρα για τη διακίνηση των μεταναστευτικών ροών, η Άγκυρα είναι ο κύριος παίκτης: ελέγχει τα λιμάνια και μόλις άνοιξε μια βάση για την εκτόξευση διαστημικών δορυφόρων.
Όλα τα σημάδια δείχνουν πως στις δύο πρωτεύουσες υπάρχει η βούληση να δημιουργηθεί ένας ιταλοτουρκικός άξονας, ο οποίος θα έχει την κραταιά θέση για τις αποφάσεις και τις εξελίξεις στη Μεσόγειο. Αλλά και την Ευρώπη, μιας και προς τα εκεί θα καταλήγουν όλα τα μελλοντικά σχέδια για την ενέργεια και το εμπόριο -όπως η γραμμή του Middle Corridor μεταξύ Ασίας κι Ευρώπης, μέσω Κασπίας και Καυκάσου που προωθεί ο Ερντογάν με το Καζαχστάν και το Ουζμπεκιστάν.
Ένας άξονας που θα λαμβάνει ακόμη πιο ευρείες διαστάσεις καθώς η ευρύτερη έννοια της Μεσογείου περιλαμβάνει τον Εύξεινο Πόντο και τη Μέση Ανατολή. Ενδεικτικό είναι πως πριν την επίσκεψη του Ιταλού ΥΠΕΞ Αντόνιο Ταγιάνι στη Συρία, η οποία ουσιαστικά πλέον ελέγχεται από την Τουρκία, υπήρξε τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ της Μελόνι και του Ερντογάν. Και τούτο γιατί το μόνο σημείο τριβής που υπάρχει ανάμεσα στις αγαστές σχέσεις των δύο χωρών αφορά μόνον τη στάση τους απέναντι στο Ισραήλ.
Πιστή στους ακροδεξιούς της συμμάχους η Μελόνι υποστηρίζει τις απαιτήσεις του Ισραήλ, πράγμα που επισκιάζει κάπως το καλό διμερές κλίμα. Αλλά και πάλι η σκιά τούτη είναι πολύ λεπτή καθώς υπάρχει μια σύγκλιση στο γεγονός ότι και η Ρώμη και η Άγκυρα θεωρούν απαραίτητο να εργασθούν όλες οι πλευρές που εμπλέκονται για το Μεσανατολικό υπέρ της λύσης για την ίδρυση δύο κρατών. Μία λύση, που εάν εδραιωθεί η ιταλο-τουρκική ηγεμονία στη Μεσόγειο, κυρίως δε η δεσπόζουσα υπεροχή της Μελόνι στην ΕΕ, εύκολα θα μπορούσε να εφαρμοσθεί -όπως επιζητεί χρόνια η Άγκυρα-και σε άλλες περιπτώσεις διεθνών διαφορών στη Μεσόγειο. Και το μυαλό μας εύκολα πάει κάπου.
https://kosmodromio.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου