324 ονόματα, ενώ περίπου 200 ακόμη άνθρωποι του κινηματογράφου αναγκάστηκαν με ποικίλους τρόπους να εγκαταλείψουν την εργασία τους. Το παρόν κείμενο, είναι ένα μικρό οδοιπορικό στα σκοτεινά χρόνια του Μακαρθισμού με αφορμή την ταινία «Καληνύχτα, και Καλή Τύχη» του 2005. Του Γιώργου Ρούσσου
Ήταν Σεπτέμβριος του 1947, όταν δεκαπέντε παράγοντες της αμερικανικής κινηματογραφική βιομηχανίας καλούνται να παρουσιαστούν ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών, η οποία θέλει να αποδείξει ότι: "μέλη του Κομουνιστικού Κόμματος κυριαρχούν στην Ένωση Σεναριογράφων, οι κομουνιστές έχουν πετύχει να προπαγανδίζουν υπόγεια στις ταινίες και ο πρόεδρος Ρούζβελτ επέβαλε ανάρμοστη πίεση στη βιομηχανία ώστε να παράγει φιλοσοβιετικές ταινίες κατά τη διάρκεια του πολέμου." Είναι η αρχή του *Μακαρθισμού...
Στις 9 Φεβρουαρίου του 1950, ο Μακάρθι κατηγορεί χωρίς στοιχεία, ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσία, 205 υπαλλήλους του υπουργείου των Εξωτερικών ως κομμουνιστές, χρεώνοντάς τους τις αποτυχίες του Υπουργείου. Η κατηγορία του Μακάρθι, αν και ήταν αβάσιμη, βρήκε πρόσφορο έδαφος στην τρομαγμένη, από τον «κόκκινο εφιάλτη», αμερικανική κοινωνία. Η εποχή του «Great Red Scare», είχε μόλις αρχίσει.
Σύντομα ο Μακάρθι βρίσκεται στην προεδρία της HUAC, House on Un-American Activities Committee (Επιτροπής κατά των Αντιαμερικανικών Ενεργειών), η οποία είχε συσταθεί ήδη από το 1938. Ο στόχος της επιτροπής γίνεται εύκολα αντιληπτός από το τίτλο της.
Ηθοποιοί, σκηνοθέτες, παραγωγοί αλλά και επιστήμονες, συνθέτες, πολιτικοί, στρατιωτικοί και πολίτες κάθε τάξης καλούνται να καταθέσουν τα αντικομμουνιστικά φρονήματά τους. Ορισμένοι από αυτούς «συμμορφώνονται», άλλοι αρνούνται και διαφεύγουν στο εξωτερικό, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν και άλλοι συνεργάζονται καταδίδοντάς τους «κομουνιστές» συναδέλφους τους.
Συνολικά, η μαύρη λίστα του Χόλιγουντ περιελάμβανε 324 ονόματα, ενώ περίπου 200 ακόμη άνθρωποι του κινηματογράφου αναγκάστηκαν με ποικίλους τρόπους να εγκαταλείψουν την εργασία τους. Mε τον τρόπο που γίνονταν οι καταθέσεις, προκαλούσαν αλυσιδωτές αντιδράσεις.
Είναι πια κοινό μυστικό ότι από τις κυρίαρχες προσωπικότητες σε αυτή την ταραγμένη εποχή, ήταν δυστυχώς και ο ελληνικής καταγωγής, Αμερικανός σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου, Eλία Kαζάν.
Ο δημιουργός των ταινιών «Λεωφορείον ο πόθος» (A streetcar named desire, 1951), «Ανατολικά της Εδέμ» (East of Eden, 1955) και «Αμέρικα, Αμέρικα» (America, America, 1963), προκειμένου να προστατέψει την καριέρα του, προτίμησε να κατονομάσει ανθρώπους του περιβάλλοντός του.
Αντίθετα, αρκετοί δημιουργοί αναγκάστηκαν να εργάζονται με ψευδώνυμο, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Nτάλτον Tράμπο, ο οποίος με το όνομα Pόμπερτ Pιτς κέρδισε δύο Όσκαρ σεναρίου. Ένω άλλοι, όπως ο Zυλ Nτασσέν και ο Tζόζεφ Λόουζι, προτίμησαν να εγκαταλείψουν την Aμερική και να αυτοεξοριστούν.
Το 1953, o Έντουαρντ Μάροου, ένας εξαιρετικά πετυχημένος πολιτικός αναλυτής του CBS, ο οποίος υποστηρίζεται από μια σπουδαία δημοσιογραφική ομάδα και τον παραγωγό Φρεντ Φρέντλι, αποφασίζει να διερευνήσει την «ομιχλώδη» υπόθεση αποπομπής από την πολεμική αεροπορία ενός ικανότατου πιλότου. Οι έρευνές του όμως σύντομα θα τον οδηγήσουν σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τον γερουσιαστή Τζόζεφ Μακάρθι, θεμελιωτή της περίφημης «μαύρης λίστας», κάτι που θα θέσει σε κίνδυνο την καριέρα του...
Αυτή η πραγματική ιστορία που προαναφέραμε είναι και το θέμα της ταινίας "Καληνύχτα, και Καλή Τύχη" (Good Night, and Good Luck, 2005). Το φιλμ, αποτελεί τη δεύτερη σκηνοθετική προσπάθεια του George Clooney, που μας αφήνει με τις καλύτερες εντυπώσεις. Είχε προηγηθεί το 2002, το "Confessions of a Dangerous Mind", ενώ στην πορεία θα ακολουθήσουν οι ταινίες: "Leatherheads" του 2008 και "The Ides of March" του 2011.
Έχοντας μία πλειάδα γνωστών και εξαιρετικών ηθοποιών στη διάθεση του και κρατώντας για τον εαυτό έναν πιο μικρό ρόλο ο Clooney, αποφασίζει σοφά να μας παρουσιάσει το συγκεκριμένο έργο σε ασπρόμαυρο φόντο, μεταφέροντας μας ακόμα πιο πειστικά στην ατμοσφαίρα της εποχής εκείνης.
Αναλυτικά το καστ και οι ρόλοι τους οποίους ερμηνεύουν οι πρωταγωνιστές είναι οι εξής: David Strathairn (Edward R. Murrow), Robert Downey Jr. (Joe Wershba), Jeff Daniels (Sig Mickelson), Frank Langella (William Paley), Patricia Clarkson (Shirley Wershba), George Clooney (Fred Friendly), Alex Borstein (Natalie).
Διαθέτοντας αρκετά στοιχεία από το είδος του φιλμ νουάρ, η ταινία εντυπωσιάζει τόσο με την απλότητά της, όσο και με την ειλικρίνειά της. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι τον Joseph McCarthy, επίτηδες δεν τον υποδύεται κάποιος ηθοποιός, αλλά χρησιμοποιούνται πλάνα της εποχής εκείνης καταφέρνοντας έτσι ο Clooney να μπολιάσει ιδανικά στο φιλμ του, την ιστορική εγκυρότητα με τη μυθοπλασία.
Για την ιστορία, η ταινία τιμήθηκε με τα βραβεία σεναρίου και ανδρικής ερμηνείας (Ντέιβιντ Στράδερν) στο Φεστιβάλ της Βενετίας το 2005 ενώ ήταν και υποψήφια για έξι Όσκαρ χωρίς ωστόσο να κερδίζει κανένα. Παρόλα αυτά κατάφερε να αναδειχθεί ως η καλύτερη ταινία της χρονιάς, από το Αμερικάνικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (AFI).
«Σήμερα ενημερωνόμαστε πολύ λιγότερο απ' ό,τι 15 χρόνια πριν. Ένας πρώτος σημαντικός λόγος είναι το γεγονός ότι δεν διαβάζουμε πλέον. Όταν ήμουν παιδί, υπήρχαν τρία βασικά δίκτυα ενημέρωσης που πρόβαλλαν τα ίδια περίπου πράγματα. Η ενημέρωση ενσωματωνόταν στα “πιστεύω” και την ιδεολογία του καθενός και έτσι διαμόρφωνε τη γνώμη του. Σήμερα με τα τόσο πολλά δίκτυα και τα είδη των ειδήσεων που προβάλλονται δεν είναι εφικτό να διαμορφωθεί μια κοινή αλήθεια», δηλώνει χαρακτηριστικά ο Τζορτζ Κλούνεϊ.
Το κυνήγι μαγισσών συνεχίζεται για μία τετραετία, όμως σταδιακά η αμερικανική κοινωνία αρχίζει να αγανακτεί από την υπερβολική συνωμοσιολογία του Μακάρθι. Έγγραφα που είδαν το φως της δημοσιότητας, εμφανίζουν τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, «ενοχλημένο».
Η μελέτη και η αξιολόγηση των στοιχείων τις εποχής εκείνης είναι διττή και επίκαιρη όσο ποτέ. Καταρχήν αντιλαμβανόμαστε ότι το ζήτημα της "εθνικής ασφάλειας", είτε χρησιμοποιείται εναντίον του κομμουνισμού είτε εναντίον της "τρομοκρατίας", είναι μια δικαιολογία που επικαλείται συχνά πυκνά μία κυβέρνηση σε περιπτώσεις και σε ιστορικές στιγμές κατά τις οποίες θέλει να πλήξει τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες. Ο έλεγχος της πληροφορίας ήταν ανέκαθεν βασικός στόχος της εκάστοτε εξουσίας...
*Μακαρθισμός = κάθε πρακτική πολιτικών διώξεων εις βάρος πολιτών και συγκεκριμένων πεποιθήσεων με την καλλιέργεια κλίματος εκφοβισμού και με την κατασυκοφάντησή τους (Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ. Μπαμπινιώτη).
Αναδημοσίευση από το 27ο τεύχος των Chimeres
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου