«Eξυπνα» τηλέφωνα (smartphones) και εφαρμογές (apps), πιστωτικές κάρτες, μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones), δορυφόροι, τεχνολογίες εντοπισμού και βιομετρικής πιστοποίησης ταυτότητας. Ανοιχτά και δημόσια πια, η μία μετά την άλλη, κυβερνήσεις επιστρατεύουν μέσα ψηφιακής επόπτευσης των πολιτών τους ως όπλο στη μάχη κατά της εξάπλωσης του φονικού Covid-19.
Ορισμένα εξ αυτών χαρακτηρίζονται αναλογικά και αναγκαία εν μέσω πανδημίας. Αλλά επιβάλλονται βεβιασμένα και χωρίς επαρκείς ρήτρες ελέγχου και ισχύος, κλωνίζοντας εκ νέου τις ήδη διαταραγμένες ισορροπίες μεταξύ δημόσιας ασφάλειας και ατομικών ελευθεριών. Ολοένα και περισσότεροι ειδικοί πλέον προειδοποιούν για πιθανή νέα κερκόπορτα για περαιτέρω παραβίαση της ιδιωτικότητάς μας. Ακόμη κι όταν η κρίση αυτή θα έχει πια παρέλθει. Ακόμη και από τα πλέον δημοκρατικά κράτη. Το έχουμε δει να συμβαίνει, άλλωστε, μαζικά μετά την 11η Σεπτεμβρίου...
«Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως οι πανδημίες, η ιδιωτικότητα πρέπει να σταθμιστεί σε σχέση με άλλα κρίσιμα ζητήματα, όπως το να σώσουμε ζωές», εκτιμά η Μίλα Ρομανόφ, επικεφαλής του UN Global Pulse, ενός προγράμματος του ΟΗΕ για τη χρήση δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης στη βελτίωση της αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών. «Πρέπει να έχουμε ένα πλαίσιο που θα επιτρέπει στις εταιρείες και στις δημόσιες αρχές να συνεργαστούν, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν σωστά στο δημόσιο συμφέρον», επισημαίνει στους New York Times. Για να περιοριστεί ο κίνδυνος παραβίασης της ιδιωτικότητας, τονίζει, θα πρέπει να υπάρχει ένα όριο στον όγκο και στη χρήση των δεδομένων. «Ομως», θέτει ρητορικά το ερώτημα, «πόσα δεδομένα είναι εν τέλει αρκετά;».
Ασία
Ηλεκτρονικά βραχιόλια, κινητά που στέλνουν σήμα για κάθε σου βήμα, ειδοποιήσεις στις Αρχές ότι νοσείς ή ότι έχεις απομακρυνθεί από την καραντίνα: οι ασιατικές χώρες έχουν πάει τους τελευταίους μήνες σε άλλα επίπεδα την ηλεκτρονική επόπτευση, επικαλούμενες την ανάγκη ανάσχεσης μετάδοσης του κορονοϊού.
Τα σκήπτρα κατέχει μακράν -και μακριά από τα δυτικά δημοκρατικά πρότυπα- η Κίνα. Πλέον, κατ’ εντολήν της κυβέρνησης του ΚΚΚ, οι κάτοικοι των πληγεισών από την πανδημία περιοχών χρησιμοποιούν μία εφαρμογή στα κινητά τους, που αυτομάτως τους «μαρκάρει» σε χρωματικές βαθμίδες και σε επίπεδα επικινδυνότητας για τον Covid-19.
«Πράσινο» είσαι καθαρός, μπορείς να μετακινείσαι σε δημόσιους χώρους και να χρησιμοποιείς τα μέσα μαζικής μεταφοράς. «Κίτρινο» τίθεσαι υπό περιορισμό και πρέπει να αναφέρεις καθημερινά την κατάσταση της υγείας σου για να σου επιτραπεί η μετακίνηση. «Κόκκινο» μπαίνεις σε πλήρη καραντίνα.
Το σύστημα λειτουργεί με QR code και βάσει δεδομένων που ο χρήστης πρέπει να καταχωρίσει με ακρίβεια: όνομα, αριθμό ταυτότητας, τοποθεσία, ιστορικό μετακινήσεων. Υπάρχει επίσης ένα κουτάκι για συμπλήρωση, για το εάν υπήρξε επαφή με ύποπτο ή επιβεβαιωμένο κρούσμα. Ετσι καθορίζεται η αρχική χρωματική κατάταξη, η οποία επανεξετάζεται κάθε βράδυ.
Ωστόσο, «η έλλειψη διαφάνειας ως προς το πώς καθορίζονται τα χρώματα έχει επιφέρει σύγχυση και αγανάκτηση», γράφει σε ανταπόκρισή του από το Χονγκ Κογκ το πρακτορείο Bloomberg. «Κάποιοι βρέθηκαν μάλιστα αντιμέτωποι με τεχνικά προβλήματα, που τελικά τους δημιούργησαν προβλήματα στις μετακινήσεις», αναφέρει. Ορισμένα δεν ήταν και τόσο παροδικά...
Στο Χονγκ Κονγκ, εν τω μεταξύ, οι τοπικές αρχές υποχρεώνουν όσους φτάνουν από εστίες της πανδημίας στην κινεζική ενδοχώρα και άπαντες από το εξωτερικό να φορούν ένα ηλεκτρονικό βραχιόλι, η λειτουργία του οποίου είναι εξίσου οργουελική.
Συνδέεται αρχικά με το κινητό του χρήστη, μέσω εφαρμογής. Κι αυτός με τη σειρά θα πρέπει «να περπατήσει περιμετρικά στο εσωτερικό του χώρου όπου θα παραμείνει σε καραντίνα, ώστε η εφαρμογή να ορίσει τις ακριβείς διαστάσεις», εξηγεί στο Forbes ο Ζακ Ντόφμαν -ως ιδρυτής της τεχνολογικής εταιρείας Digital Barriers, ξέρει από... πρώτο χέρι τα σχετικά. «Εάν το βραχιολάκι απομακρυνθεί πολύ από το κινητό ή εάν η συσκευή καταστραφεί, ειδοποιούνται αμέσως οι Αρχές», προσθέτει. «Κι όσοι παραβιάσουν τους κανονισμούς, κινδυνεύουν με κράτηση και φυλάκιση».
Στο μεσοδιάστημα, Κινέζοι πολίτες μπορούν να αναφέρουν συμπολίτες τους ως πιθανούς νοσούντες μέσα από «πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως οι WeChat και Weibo», γράφει στον Guardian η Λίλι Κουό, επικεφαλής του γραφείου της βρετανικής εφημερίδας στο Πεκίνο. Στο ίδιο πλαίσιο, προσθέτει, «υπάρχει μία γκάμα εφαρμογών για κινητά που -χρησιμοποιώντας ιατρικά δεδομένα πολιτών- ειδοποιούν τους χρήστες τους για το αν βρίσκονται κοντά ή σε στενή επαφή με κάποιον φορέα του ιού».
Ανάλογες μέθοδοι ψηφιακής επόπτευσης -πλην όμως με σαφώς μεγαλύτερη διαφάνεια και συλλογικότητα- εφαρμόζονται και σε άλλες ασιατικές χώρες: από τη Σιγκαπούρη και την Ταϊβάν, έως τη Νότια Κορέα. Στόχος είναι αφενός η επιτήρηση όσων τίθενται σε καραντίνα, η παραβίαση της οποίας συνοδεύεται από βαρύτατα πρόστιμα -έως και 33.000 δολάρια και δημοσιοποίηση ονόματος στην περίπτωση της Ταϊβάν. Αφετέρου είναι η ειδοποίηση πολιτών -οι κινήσεις των οποίων επίσης καταγράφονται- για το εάν βρέθηκαν στο διάβα κάποιου φορέα.
Στην τεχνολογικά στενά διασυνδεδεμένη κοινωνία της Νότιας Κορέας, για παράδειγμα, όπου λειτουργεί διαδραστικός, δημόσιας χρήσης χάρτης καταγραφής της εξάπλωσης του κορονοϊού, οι Αρχές ειδοποιούν μέχρι και με μηνύματα στα κινητά πολίτες ότι μπορεί να ήρθαν σε επαφή με ένα επιβεβαιωμένο κρούσμα. Σύμφωνα με την Guardian, παρατίθενται έως και σχετικοί γεωγραφικοί σύνδεσμοι (links).
Υπήρξαν ωστόσο καταγγελίες για εκφοβισμό και διαπόμπευση νοσούντων, μετά την ταυτοποίησή τους από λεγόμενους «όχλους του Διαδικτύου». Δεν λείπουν, δε, και οι περιπτώσεις αυτοπεριορισμού υπό τον φόβο του κοινωνικού στιγματισμού. Ενδεικτική, η δήλωση μίας Νοτιοκορεάτισσας στην Washington Post ότι σταμάτησε να πηγαίνει σε ένα μπαρ που είναι δημοφιλές στη λεσβιακή κοινότητα, φοβούμενη για το ενδεχόμενο «να έρθω ακούσια σε επαφή με φορέα... και οι κινήσεις μου να βγουν στη φόρα, σε ολόκληρη τη χώρα».
Θορυβημένες για το ενδεχόμενο αυτή η εισβολή στην ιδιωτικότητα να αποθαρρύνει τους πολίτες από το να υποβάλλονται σε διαγνωστικά τεστ (η εκτεταμένη χρήση των οποίων, σε συνδυασμό με τη χρήση των τεχνολογιών, ανέδειξε την τακτική της Σεούλ σε πρότυπο για την ανάσχεση μετάδοσης της νόσου), οι υγειονομικές αρχές της Νότιας Κορέας ανακοίνωσαν προ ημερών διορθωτικές αλλαγές.
«Θα εξισορροπήσουμε την αξία προάσπισης των ατομικών δικαιωμάτων και της ιδιωτικότητας με την αξία υπεράσπισης του δημόσιου συμφέροντος με την αποτροπή μαζικών λοιμώξεων», δήλωσε στους NYT ο Τζανγκ Γιουνκιάο, διευθυντής του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Κανείς, εν τω μεταξύ, δεν είναι ακόμη σε θέση να πει πότε θα τελειώσει η πανδημία...
Ρωσία
Προ ημερών, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν επισκέφθηκε -συνοδεία τηλεοπτικής κάμερας- το νέο Κέντρο Πληροφοριών για τον Κορονοϊό, στη Μόσχα. Πρόκειται λίγο-πολύ για έναν κόμβο, γράφει το Foreign Policy, όλων των υψηλής τεχνολογίας μέσων στη Ρωσία. «Από κάμερες παρακολούθησης, με δυνατότητα ταυτοποίησης» -υπολογίζεται ότι βρίσκονται ήδη σε λειτουργία πάνω από 180.000- «έως μέσα επόπτευσης για την τήρηση της καραντίνας, για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη διάδοση ψευδών ειδήσεων για την πανδημία, ακόμη και για τον εντοπισμό των άδειων ραφιών στα σούπερ μάρκετ».
«Ολα είναι υπό έλεγχο», απεφάνθη ο Ρώσος πρόεδρος, εμφανώς ικανοποιημένος. Ωστόσο, «Ρώσοι ακτιβιστές για τα ατομικά δικαιώματα χαρακτηρίζουν την τεχνολογία εργαλείο επέκτασης του κατασταλτικού μηχανισμού του Κρεμλίνου», γράφει ο ανταποκριτής των ΝΥΤ στη Μόσχα, Αντον Τροϊανόφσκι. «Για ένα αυταρχικό κράτος, η πανδημία είναι παράδεισος», μεταφέρει την ανώνυμη δήλωση ενός Δυτικού διπλωμάτη στη ρωσική πρωτεύουσα. Η παρούσα συγκυρία, εξηγεί, επιτρέπει τη δοκιμή συστημάτων επόπτευσης και ελέγχου, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανά πάσα στιγμή στο μέλλον, σε όλες τις καταστάσεις...
Μέση Ανατολή
Με ανησυχητικά συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς κοινοβουλευτική έγκριση και στο όνομα της πανδημίας, η υπηρεσιακή κυβέρνηση του Ισραήλ υπό τον -υπόδικο για διαφθορά- Μπενιαμίν Νετανιάχου αποφάσισε προ ημερών να δώσει (και επισήμως) «λευκή επιταγή» στις υπηρεσίες εσωτερικής ασφάλειας, την περιώνυμη Σιν Μπετ, να παρακολουθούν τα κινητά των πολιτών, χωρίς καν δικαστική άδεια.
Πρόκειται για έκτακτα μέτρα «που έχουμε νωρίτερα εφαρμόσει κατά της τρομοκρατίας», ανακοίνωσε ο Νετανιάχου. «Ορισμένα θα είναι παρεμβατικά και θα παραβιάζουν την ιδιωτικότητα», παραδέχτηκε νέτα-σκέτα. «Πρέπει να υιοθετήσουμε μία διαφορετική ρουτίνα»...
Αυτή έχει ήδη διαμορφωθεί με μία διαρκούς ενημέρωσης ιστοσελίδα του ισραηλινού υπουργείου Υγείας και, πλέον, με τη λειτουργία μίας νέας εφαρμογής του για τα κινητά, υπό την ονομασία «Ασπίδα». Η χρήση της, ανακοινώθηκε, είναι εθελοντική και ασφαλής, με μπόνους την αυτόματη ενημέρωση για τον κίνδυνο έκθεσης στον κορονοϊό, μέσω διασταύρωσης με τα συγκεντρωμένα δεδομένα.
Τα καταγεγραμμένα στοιχεία, διαβεβαίωσε, θα διαγράφονται με την πάροδο 30 ημερών. Ειδικοί, όπως ο Ναβάντ Νταβίντοβιτς, διευθυντής της Σχολής Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν, προειδοποιούν για τον κίνδυνο στιγματισμού των νοσούντων από τον κορονοϊό. Τα δε κόμματα της αντιπολίτευσης και οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταγγέλλουν δημιουργία «επικίνδυνου προηγούμενου» στη χώρα.
Στο Ιράν, εν τω μεταξύ, -από τα επίκεντρα της πανδημίας- οι Αρχές έχουν υποχρεώσει τους πολίτες να κατεβάσουν την εφαρμογή AC19 στα κινητά τους. Λίγο-πολύ, το θεοκρατικό καθεστώς υποστηρίζει ότι με αυτό βοηθά, μέσω σειράς ερωταπαντήσεων, στη διάγνωση έκθεσης στον κορονοϊό, πριν μεταβεί κάποιος στο νοσοκομείο. Το πλέον σίγουρο είναι ότι καταγράφει δεδομένα γεωγραφικής θέσης, σε πραγματικό χρόνο.
Βρετανία – ΗΠΑ
Τη συνεργασία με τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών διερευνά και η κυβέρνηση στη Βρετανία, που μετά την αρχική απραξία της έναντι της πανδημίας τώρα υιοθετεί το ένα μετά το άλλο μέτρα περιορισμού εξάπλωσης του κορονοϊού -αν και, σύμφωνα με το Business Insider, δείχνει να ενδιαφέρεται περισσότερο για συγκεντρωτικά στοιχεία ως προς την ανάπτυξη μοντέλων για τις μετακινήσεις του πληθυσμού.
Στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού αντίστοιχα, στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Τραμπ βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με τεχνολογικούς κολοσσούς, όπως οι Google, Facebook, Apple, IBM και Amazon, διερευνώντας την αξιοποίηση του πλούτου δεδομένων χρηστών που διαθέτουν.
Σύντομα, εν τω μεταξύ, αναμένεται η κυκλοφορία δωρεάν εφαρμογής για κινητά που ανέπτυξαν επιστήμονες στα Πανεπιστήμια MIT και Χάρβαρντ, σε συνεργασία με την Κλινική Mayo, αλλά και με μηχανικούς λογισμικού του Facebook και της Uber. Αφού καταχωρίσουν εθελοντικά στοιχεία για την κατάσταση της υγείας τους και τη γεωγραφική τους θέση, οι χρήστες της θα μπορούν να διαπιστώσουν εάν διασταυρώθηκαν με κάποιον φορέα του κορονοϊού. Η ανωνυμία, λένε οι δημιουργοί της εφαρμογής, όσο και η ασφάλεια των στοιχείων είναι δεδομένη. Αυτά, στη χώρα που κατά τα λοιπά ζει και βασιλεύει η περιώνυμη NSA...
Ευρώπη
Επιβολή καραντίνας. Μη επανδρωμένα αεροσκάφη που ειδοποιούν πολίτες ότι πρέπει να επιστρέψουν αμέσως στα σπίτια τους. Ανάπτυξη αστυ νομικών δυνάμεων -ακόμη και στρατιωτών σε ειδικές περιπτώσεις, όπως στη Γαλλία- στους άδειους δρόμους πόλεων και χωριών.
Κατά μόνας, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιβάλλουν ολοένα και πιο αυστηρά μέτρα για την ανάσχεση εξάπλωσης της πανδημίας. Καθώς όμως η «μαύρη» λίστα των θυμάτων ολοένα και μακραίνει, η μία μετά την άλλη εναγκαλίζονται τακτικές ηλεκτρονικής επόπτευσης των πολιτών τους. Προφανώς, βασίζονται στις ρήτρες εξαιρέσεων -περί εθνικής και δημόσιας ασφάλειας- που υπάρχουν στην, αυστηρή κατά τα λοιπά, ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία δεδομένων, γνωστή και με το ακρωνύμιο GDPR.
Ετσι, χώρες όπως οι βαριά πληγείσες Ιταλία και Ισπανία, η περιχαρακωμένη στα σύνορά της Γερμανία, καθώς και άλλες -όπως η Αυστρία, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Ρουμανία- προχωρούν στη λειτουργία εγχώριων εφαρμογών συγκέντρωσης και ανάλυσης δεδομένων, σε εθελοντική βάση, ή και σε συμφωνίες με παρόχους τηλεπικοινωνιών για διαμοιρασμό συγκεντρωτικών (και όχι εξατομικευμένων) δεδομένων.
Ζητούμενο είναι η ψηφιακή παρακολούθηση νοσούντων σε καραντίνα και ανθρώπων που ήρθαν σε επαφή με επιβεβαιωμένα κρούσματα ή ακόμη και η ανάπτυξη μοντέλων πρόβλεψης εξάπλωσης του κορονοϊού -π.χ. πού και πότε συναθροίζονται πολλοί άνθρωποι σε μια πόλη.
Εν προκειμένω, μάλιστα, φαίνεται να επιχειρείται ένας ευρωπαϊκός συντονισμός, σε αντίθεση με την παντελή έλλειψη συνεργασίας και αλληλεγγύης απέναντι στην πανδημία, σε επίπεδο Ε.Ε.
«Στις Βρυξέλλες», γράφει το Politico, «ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Τιερί Μπρετόν, έχει τεθεί επικεφαλής των προσπαθειών για να μοιραστούν οι εταιρείες δεδομένα».
«Στη διάρκεια τηλεδιάσκεψης που είχε με διευθυντικά στελέχη κολοσσών στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένων της Deutsche Telekom και της Orange, ο Γάλλος επίτροπος τους ζήτησε να παραδώσουν τα λεγόμενα μεταδεδομένα ή μη εξατομικευμένα στοιχεία εκατομμυρίων χρηστών κινητών τηλεφώνων», αναφέρει ο ευρωπαϊκός ιστότοπος.
Ηδη, επισημαίνει, «η ταχύτητα με την οποία όχι απλά λανσάρονται τέτοιου τύπου λύσεις, αλλά γίνονται και ευρέως αποδεκτές από αγχωμένους πληθυσμούς ωθεί επικριτές σε προειδοποιήσεις για τον κίνδυνο που διατρέχει η δημοκρατία».
Ορισμένοι εν τω μεταξύ κάνουν έτερους υπολογισμούς και σκέψεις. Δεν αποκλείεται οι τεχνολογίες ψηφιακής παρακολούθησης «να βρουν χρήση και σε άλλες ατζέντες», παρατηρούν οι NYT, «όπως η αντιμεταναστευτική πολιτική».
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου