Διαμάχη για τον μεταλλευτικό πλούτο των ωκεάνιων βυθών

Το κεφάλαιο βλέπει ένα νέο πεδίο κερδοφορίας και επένδυσης στάσιμων κεφαλαίων στον βυθό των ωκεανών. Εκεί δεν υπάρχουν ρινίσματα και σβώλοι χρυσού μέσα στην άμμο. Υπάρχουν όμως τεράστια πεδία με πολυμεταλλικά οζίδια σε μέγεθος (και σχήμα) μεγάλης πατάτας, που βρίσκονται πάνω στην άμμο και αρκεί να απλώσεις ένα μακρύ μηχανικό «χέρι» για να τα αρπάξεις. Αυτές οι πατατόμορφες πέτρες περιέχουν χρήσιμα μέταλλα, αλλά και σπάνιες γαίες, υλικά που η αξία τους έχει αυξηθεί πολύ, επειδή χρησιμοποιούνται στην άλλη επιχείρηση κερδοφόρας επένδυσης στάσιμων κεφαλαίων, την «πράσινη ανάπτυξη», την αντικατάσταση του παγκόσμιου στόλου οχημάτων που φέρουν μηχανές εσωτερικής καύσης, με ηλεκτρικά αυτοκίνητα, που απαιτούν μπαταρίες με βάση το λίθιο και κάποια σπάνια μέταλλα του Περιοδικού Πίνακα των Στοιχείων, την κατασκευή ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών. Η διαδικασία συλλογής αυτών των πολυμεταλλικών οζιδίων πιθανότατα θα είναι καταστροφική για τα είδη που ζουν στον βυθό των ωκεανών, με απροσδιόριστες συνέπειες για τις ευρύτερες επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα και γενικότερα στο περιβάλλον, αλλά αυτό μικρή σημασία έχει όταν οι επιχειρηματίες βλέπουν τα πολύτιμα οζίδια να κρέμονται σαν φρούτα από δέντρο. Και υπάρχουν τρισεκατομμύρια απ’ αυτά τα οζίδια…

Για το “πάπλωμα”

Σάρωθρα βυθού σε μέγεθος θεριζοαλωνιστικής μηχανής, που θα κυλούν πάνω σε ερπύστριες, περιλαμβάνει μια από τις βασικές τεχνικές συλλογής των πολυμεταλλικών οζιδίων από τον βυθό των ωκεανών. Τα οζίδια παρασύρονται μαζί με νερό και ίζημα έως το πλοίο επιφάνειας, όπου καθαρίζονται. Τα σάρωθρα καταστρέφουν τα βενθικά είδη, ενώ τα νέφη ιζήματος δυσκολεύουν την αναπνοή των ψαριών σε περιοχές της στήλης ύδατος

Το γεγονός ότι συνεχίζεται η διαμάχη για το ποιος θα βάλει χέρι από πλεονεκτικότερη θέση σε αυτόν τον πλούτο, είχε ως αποτέλεσμα η Διεθνής Αρχή Θαλάσσιων Βυθών (ΔΑΘΒ), η 36μελής ρυθμιστική αρχή του ΟΗΕ, που έχει την ευθύνη των διεθνών υδάτων σε παγκόσμια κλίμακα, να μην καταλήξει στην καλοκαιρινή της σύνοδο στη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί. Είκοσι μία κυβερνήσεις στάθηκαν αντίθετες με τις φαστ-τρακ άδειες και ο αριθμός τους φαίνεται να αυξάνεται όσο περνάει ο καιρός. Παρ’ όλ’ αυτά, μια νομική πρόβλεψη, ίσως επιτρέψει στις εταιρείες που πήραν ήδη 17 άδειες εξερεύνησης στη ζώνη πολυμεταλλικών οζιδίων Κλάριον — Κλίπερτον, να αρχίσουν από την επόμενη χρονιά την εκμετάλλευση. Η ζώνη Κλάριον — Κλίπερτον είναι μια ωκεάνια πεδιάδα με το μέγεθος της Ευρώπης, που βρίσκεται μεταξύ Μεξικού και Χαβάης. Προς το παρόν η ΔΑΘΒ, στην οποία συμπεριλαμβάνονται η ΕΕ και άλλα 167 κράτη, έχει ήδη δώσει συνολικά 30 άδειες, όλες για εξερεύνηση και όχι για εκμετάλλευση.

Ανάμεσα στις χώρες που αντιτίθενται στην άμεση έναρξη εκμετάλλευσης και ζητούν προσωρινό «πάγωμα» της διαδικασίας είναι η Βραζιλία, ο Καναδάς, η Κόστα Ρίκα, η Χιλή, η Φινλανδία, η Γερμανία, η Πορτογαλία, η Σουηδία, η Γαλλία και το Βανουάτου. Αντίθετα, η Κίνα, η Νορβηγία, το Ναούρου, το Μεξικό και το Ηνωμένο Βασίλειο υποστηρίζουν την άμεση αδειοδότηση εξόρυξης από τους βυθούς των ωκεανών. Το νησί Ναούρου της Μικρονησίας είναι μάλιστα ο λαγός στην υπόθεση αυτή, πιθανότατα «μπροστινός» κάποιου ομίλου (πιθανώς μιας καναδικής εταιρείας), καθώς ήδη από τον Ιούλη του 2021 διακήρυξε την πρόθεσή του να αρχίσει εξόρυξη πολυμεταλλικών οζιδίων. Αυτή η διακήρυξη ενεργοποίησε μια νομική πρόβλεψη, που ονομάζεται «κανόνας των δύο ετών», η οποία αναγκάζει τη ΔΑΘΒ να δώσει προσωρινή έγκριση στις αιτήσεις, άρα στην περίπτωση της αίτησης του Ναούρου έως τον Ιούλη του 2023. Από τη μεριά τους, κυβερνήσεις κρατών της Αφρικής, δηλαδή οι συλλογικοί καπιταλιστές των χωρών αυτών, ζητούν την αποζημίωσή τους σε περίπτωση έναρξης εξορύξεων από τους ωκεάνιους βυθούς, καθώς στα εδάφη τους βρίσκονται πολλά ορυχεία, που θα πληγούν αν υπάρξει αυξημένη προσφορά μετάλλων στην αγορά.

Πρόσχημα το περιβάλλον

Οι όμιλοι ενδιαφέρονται κυρίως για το περιεχόμενο των πολυμεταλλικών οζιδίων σε κοβάλτιο, νικέλιο, χαλκό και μαγγάνιο. Αυτά τα μεταλλεύματα στο πέρασμα εκατομμυρίων ετών συσσωρεύτηκαν στους βυθούς των ωκεανών, με προσρόφηση μεταλλικών χημικών ενώσεων γύρω από κάποιον πυρήνα, όπως ένα όστρακο ή ένα δόντι καρχαρία και σήμερα αποτελούν σημαντικό ενδιαίτημα για τη θαλάσσια ζωή. Οι επιστήμονες έχουν επισημάνει ότι η εξαγωγή των οζιδίων θα προκαλέσει μεγάλη καταστροφή στον βυθό και τα είδη ζωής που κατοικούν εκεί, εξαιτίας της σάρωσής του με μεταλλικά σάρωθρα, του θορύβου και της φωτορύπανσης του συνήθους απόλυτου σκοταδιού, που επικρατεί σε αυτά τα βάθη. Πάνω στα οζίδια, που είναι τα μόνα συμπαγή υλικά σε μια μεγάλη περιοχή, αναπτύσσονται διάφοροι οργανισμοί. Ανάμεσα σε αυτούς και οι σπόγγοι, μέσα στους οποίους τα χταπόδια γεννούν τα αυγά τους. Ζημιά μπορεί να προκληθεί και από τα νέφη λάσπης στο νερό πάνω από την περιοχή εξόρυξης, με επιπτώσεις στους πληθυσμούς των ψαριών. Αυτό γίνεται αιτία αντίθεσης από τη μεριά του αλιευτικού κεφαλαίου.

Πολυμεταλλικό οζίδιο από τον βυθό ωκεανού, πλούσιο σε μέταλλα, όπως το κοβάλτιο και το νικέλιο

Το παιχνίδι της υποτιθέμενης υπεράσπισης του περιβάλλοντος παίζεται βεβαίως και από τις δύο μεριές. Οι εταιρείες που επιζητούν το ελεύθερο εκμετάλλευσης των πολυμεταλλικών οζιδίων υποστηρίζουν ότι το περιβαλλοντικό κόστος των μετάλλων που μπορούν να εξαχθούν απ’ αυτά, θα είναι πολύ μικρότερο απ’ ό,τι αν εξάγονταν μετά από εξόρυξη σε ορυχεία στη στεριά. Βεβαίως, εκείνο που κινεί το κεφάλαιο δεν είναι το περιβαλλοντικό κόστος, αλλά το μικρότερο οικονομικό κόστος που θα δώσει μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους, καθώς τα μέταλλα θα πουληθούν με τιμή κοντινή σε αυτή με την οποία πωλούνται εκείνα που εξορύσσονται με συμβατικό τρόπο. Οικολόγοι, αλλά και εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ανακύκλωσης υποστηρίζουν, από τη μεριά τους, ότι αντί να εξαχθούν τα πολυμεταλλικά οζίδια από τους βυθούς πρέπει η ανακύκλωση να ενισχυθεί με κεφάλαια (κρατικά, δηλαδή από τα λαϊκά στρώματα), ώστε να αυξηθεί το ποσοστό των ανακυκλωνόμενων υλικών, που είναι απαραίτητα για την κατασκευή των επαναφορτιζόμενων μπαταριών των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Τα πολυμεταλλικά οζίδια περιέχουν πλειάδα σπάνιων και πολύτιμων μετάλλων, αλλά σε μικρή συγκέντρωση (ανοιχτό γαλάζιο). Μεγαλύτερη παρουσία στα οζίδια έχουν 10 χημικά στοιχεία, εμπορικού ενδιαφέροντος (σκούρο γαλάζιο). Πολλά απ’ αυτά έχουν χαρακτηριστεί στις ΗΠΑ κρίσιμα για την οικονομία και σε χαμηλή επάρκεια

Η ΔΑΘΒ ανακοίνωσε ότι η Γενική της Συνέλευση θα συγκληθεί ξανά τον Ιούλη του 2024 και δεν προβλέπεται η χορήγηση αδειών εξόρυξης πριν οριστικοποιηθούν οι κανονισμοί το 2025. Τα διεθνή ύδατα και ο βυθός τους, που διαχειρίζεται η ΔΑΘΒ, υποτίθεται ότι ανήκουν σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Στον καπιταλιστικό κόσμο του σήμερα, όμως, είτε άμεσα είτε λίγο αργότερα, θα γίνουν βορά των μονοπωλίων, όπως και κάθε άλλος φυσικός πόρος. Οι λαοί δεν θα έχουν κανένα κέρδος από την καπιταλιστική εκμετάλλευση των βυθών, αλλά θα υποστούν τυχόν βλάβες που θα προκληθούν στο περιβάλλον και ενδεχόμενες ανατιμήσεις στα θαλασσινά.

Πηγή: Ριζοσπάστης \\

Σ