Η ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Του ΠΕΡΙΚΛΗ ΚΟΡΟΒΕΣΗ*

Όποιος έχει δημόσιο αξίωμα ή δημόσιο λόγο πρέπει να είναι προετοιμασμένος να δεχθεί την κριτική ή τον αντίλογο. Αλλιώτικα δεν κάνει γι' αυτήν τη δουλειά. Στη θεωρία βέβαια. Στην ουσία είναι ένας δικτάτορας που, ανάλογα με την εξουσία του, επιβάλλει όχι μονάχα την άποψή του, αλλά και την ποινή στον βλάσφημο που αμφισβήτησε την αυθεντία της εξουσίας του. Είτε πολιτικής είτε θρησκευτικής είτε και τα δύο μαζί. Πότε όμως η εξουσία δέχθηκε κριτική ή αντίλογο και απάντησε με επιχειρήματα, στοιχεία, ντοκουμέντα, έτσι που να δημιουργηθεί ένας διάλογος, να προκύψει μια νέα σκέψη και να δούμε την υπάρχουσα πραγματικότητα όπως είναι, με τα σωστά της και τα λάθη της και, από κει και πέρα ο καθένας να πάρει τις ευθύνες του; Σχεδόν ποτέ. Η εξουσία, εξ ορισμού, είναι ένα μεταφυσικό φαινόμενο, άσχετα αν δρα στην πραγματικότητα. Θέλει γύρω της πραίτορες, να υποστηρίζεται από πιστούς που δεν έχουν δική τους σκέψη. Αυτό είναι αποκλειστικό προνόμιο της εξουσίας. Μόνο αυτή την παράγει.

Η εξουσία ως κοινωνικό φαινόμενο είναι η ίδια παντού, πέρα από την όποια ιδεολογική, πολιτική, θρησκευτική ή άλλη αναφορά. Ακόμα και στους αντιεξουσιαστικούς κύκλους, υπάρχουν εξουσιαστικές συμπεριφορές. Εξ ου και οι πολλές διασπάσεις, στο όνομα πάντα της αντιεξουσίας, άσχετα αν δημιουργείται μια νέα, έστω και μίνι εξουσία. Γιατί η εξουσία δεν είναι μόνο ιδιότητα των αυτοκρατόρων, των δικτατόρων, των πρωθυπουργών ή των προέδρων της όποιας δημοκρατίας. Είναι μια καθημερινή συμπεριφορά σχεδόν σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Από την οικογένειαμέχρι το μικρομάγαζο που έχει δύο υπαλλήλους ή την καφετέρια που έχει τρεις Ουκρανέζες και το αφεντικό είναι πεπεισμένο πως είναι μέσα στη δικαιοδοσία του να τις γαμήσει και τις τρεις, χωρίς ποτέ να περάσει από το μυαλό του πως είναι βιαστής.

Κατά τη δική μου άποψη, η εξουσία είναι μια επικίνδυνη αρρώστια που ακόμα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν την έχει εντάξει στα κατάστιχά του. Αλλά ούτε έχω υπόψη μου – μπορεί να υπάρχει, αλλά εγώ την αγνοώ – κάποια σοβαρή ψυχαναλυτική μελέτη που να βλέπει την εξουσία ως ασθένεια. Ο άνθρωπος από τη φύση του είναι από τα πιο αδύναμα ζώα του πλανήτη. Ούτε χαυλιόδοντες έχει, ούτε τη δύναμη του λιονταριού, ούτε την ταχύτητα του ζαρκαδιού, αλλά ούτε και το βάρος του ελέφαντα, ακόμα και στην περίπτωση ακραίας παχυσαρκίας. Και όμως κυριάρχησε στον πλανήτη, όχι με τη δύναμή του, αλλά με τον λόγο και την κοινότητα. Η αρρώστια της εξουσίας εμφανίζεται όταν κάποιος θέλει να κυριαρχήσει πάνω στην κοινότητα χωρίς αυτός να είναι ο φυσικόςτης ηγέτης. Και η διαφορά εδώ είναι μεγάλη. Ο ηγέτης λειτουργεί για την ενδυνάμωση της συλλογικότητας και ανά πάσα στιγμή χάνει αυτομάτως την ιδιότητά του, αν βρεθεί κάποιος πιο ικανόςή ακόμα όταν ο ίδιος δεν μπορεί πια να ανταποκριθεί στις εντολές της κοινότητας. Ο εξουσιαστήςκυριαρχεί όταν η κοινότητα βρίσκεται σε κρίση. Κατά κανόνα δημιουργείται ένας θεσμός που είναι πάνω από την κοινότητα, σχεδόν πάντοτε θεόπνευστος και στηρίζεται σε μια ιεραρχία που επιτρέπει στην εξουσία να διαιωνίζεται.

Ας δούμε από λίγο πιο κοντά τη σχέση των εξουσιαστικών θεσμών και της ιεραρχίας, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωσή της. Στον στρατό οι ανθρώπινες ικανότητες ταυτίζονται με το πόσα αστέρια έχει ο καθένας στις επωμίδες του. Αν κάποιος ασήμαντος φελλός είναι άσος στις ίντριγκες και έχει βύσμα σε κάποιο κόμμα εξουσίας, μπορεί να γίνει αρχηγός του ΓΕΣ. Αυτή του η αξία επιβεβαιώνεται από τα αστέρια του. Το ίδιο ισχύει με την Εκκλησία, όπως και με τα πολιτικά κόμματα εξουσίας. Είναι θεσμός για τον θεσμό και όχι φυσικά για την κοινωνία. Ο εξουσιαστής άνθρωπος είναι αυτός που δεν αποδέχεται τον εαυτό του, δεν δέχεται τη γύμνια του και φοράει τη λεοντή της εξουσίας. Και για να τραφεί πρέπει να βρει έναν τρόπο να πίνει το αίμα των άλλων. Σε αυτό το κλίμα ευνοείται ο ιός του φασισμού, άσχετα αν εκδηλώνεται ή όχι. Εντούτοις υπάρχει και πολλαπλασιάζεταικαι την κατάλληλη στιγμή θα εμφανιστεί.

Και με αυτό το πρίσμα να δούμε και το φαινόμενο Τσίπρα. Προερχόμενος από την κομμουνιστική-εξουσιαστική Αριστερά, βρήκε καλύτερη δουλειά στο σύστημα και το αναζωογόνησε. Ανανέωσε τη Δεξιά, της έκλεψε το πρόγραμμα και πήρε άριστα ως υπηρέτης των πραγματικών κέντρων εξουσίας, των ΗΠΑ και των Βρυξελλών, που βρήκαν αναπάντεχα έναν άφθαρτο πολιτικό, το πραγματικό έργο του οποίου ήταν να εξαφανίσει την Αριστερά – φοβάμαι ίσως για πάντα – και να επιβάλει στην κοινωνία άκρα του τάφου σιωπή. Τι καλύτερο μπορούσαν να περιμένουν τα πραγματικά κέντρα εξουσίας; Ο Ομπάμα εδώ ήταν και το επιβεβαίωσε.

*Πηγή: «Εφημερίδα των Συντακτών» (έντυπη έκδοση), 19-20 Νοεμβρίου 2016