Θα μπορούσαν άνετα να θεωρηθούν και ως μία ακόμη
θριαμβευτική - και αποστομωτική - επιβεβαίωση της δαρβινικής θεωρίας της εξέλιξης. Ο λαός των Μπατζάου ζει πάνω και μέσα στη θάλασσα του Μαλαϊκού Αρχιπελάγους, στην Νοτιοανατολική Ασία, εδώ και τουλάχιστον χίλια χρόνια, σε καλύβες χτισμένες σε πασσάλους χωμένους στο βυθό, οι ακόμη και επιπλέουσες, μεταξύ Ινδονησίας, Μαλαισίας και Φιλιππίνων, έχοντας την ελάχιστη απαραίτητη επαφή με τη στεριά, κυρίως για να πουλήσουν τα ψάρια τους, να αγοράσουν προμήθειες ή να προφυλαχθούν από τις καταιγίδες.
Θεωρούνται οι πιο δεινοί δύτες, αφού βουτούν σε μεγάλα βάθη για να συλλέξουν την τροφή τους - ακόμη και βαθύτερα των 70 μέτρων - για πολύ χρόνο, δίχως μπουκάλες οξυγόνου, βατραχοπέδιλα και καταδυτικές στολές. Μόνο με αυτοσχέδιες ξύλινες μάσκες και τα πνευμόνια τους. Έχουν πλήρη έλεγχο της αναπνοής και του σώματός τους. Μερικές φορές, σπάνε τα τύμπανα των αυτιών τους σε μικρή ηλικία, ώστε η κατάδυση να είναι πιο εύκολη.
Κάθε μέρα, θα περάσουν πάνω από πέντε ώρες υποβρύχια, μαζεύοντας μέχρι 18 κιλά ψάρια και χταπόδια.
Η μέση κατάδυση διαρκεί μόνο μισό λεπτό, αλλά οι Μπατζάου μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους πολύ περισσότερο. Ένας Μπατζάου, ο Σουλμπίν, παραμένει κάτω από την επιφάνεια επί σχεδόν τρία λεπτά.«Εστιάζω το μυαλό μου στην αναπνοή», είπε στο BBC. «Καταδύομαι κατάδυση όταν είμαι απόλυτα χαλαρός».
Γενετική προσαρμογή
Γι΄ αυτούς, το να βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας είναι μια τόσο φυσική κατάσταση, όσο για μας τους υπόλοιπους το περπάτημα. Σίγουρα οι ικανότητές τους είναι αποτέλεσμα της προσαρμογής στο περιβάλλον τους. Ωστόσο, οι επιστήμονες διαπίστωσαν, ότι αυτή η προσαρμογή ήταν και γενετική, διευκολύνοντας τη ζωή στη θάλασσα.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ μελέτησαν τον τρόπο ζωής των Μπατζάου σε σχέση με τη βιολογία τους, αποκαλύπτοντας μια καταπληκτική εξελικτική διαδικασία.
Σαρώνοντας με υπερήχους τα σώματα δεκάδων Μπατζάου, διαπίστωσαν ότι οι σπλήνες τους είναι ασυνήθιστα μεγάλες, κατά 50% μεγαλύτερες από αυτές των Σαλουάν, μιας γειτονικής φυλής που μόλις αγγίζει τη θάλασσα.
Η σπλήνα λειτουργεί ως αποθήκη για το οξυγόνο, μεταφέροντας ερυθρά αιμοσφαίρια. Όταν τα θηλαστικά κρατούν την αναπνοή τους, η σπλήνα συστέλλεται, αποβάλλοντας αυτά τα κύτταρα και αυξάνοντας τα επίπεδα οξυγόνου έως και 10%. Γι’ αυτό και οι αθλητές της ελεύθερης κατάδυσης τείνουν να έχουν μεγαλύτερες σπλήνες, όπως επίσης και οι φώκιες, οι οποίες επίσης καταδύονται πολύ βαθιά.
Έχει παρατηρηθεί επίσης, ότι η σπλήνα είναι από τα όργανα που μπορούν να «εκπαιδευτούν» πιο γρήγορα. Έχει διαπιστωθεί, για παράδειγμα, ότι μετά από αναρρίχηση στο Έβερεστ, οι ορειβάτες αδειάζουν περισσότερο τις σπλήνες τους κρατώντας την αναπνοή τους από ό, τι μπορούσαν νωρίτερα.
Αλλά σπλήνες των Μπατζάου δεν είναι μεγάλες μόνο μόνο λόγω της συνεχούς άσκησης. Με έκπληξη οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ακόμη και οι Μπατζάου που δεν βουτούν ποτέ - στο πλαίσιο του εσωτερικού καταμερισμού εργασίας της κοινωνικής δομής τους - έχουν κι αυτοί δυσανάλογα μεγάλες σπλήνες. Διαπίστωση που τους έκανε να υποπτευθούν γενετική μετάλλαξη.
Προχωρώντας σε συγκριτική μελέτη DNA των Μπατζάου με άλλους λαούς της ευρύτερης περιοχής, βρήκαν τη διαφορά σε γονίδιο, γνωστό ως PDE10A. Το γονίδιο αυτό κάνει πολλά πράγματα, αλλά είναι ιδιαίτερα δραστικό στον θυρεοειδή αδένα και ελέγχει την απελευθέρωση ορμονών. Η «έκδοση» του PDE10A που είναι συνηθισμένη στους Μπατζάου συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών και αυτές οι ορμόνες με τη σειρά τους κάνουν τις σπλήνες να μεγαλώνουν. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί οι Μπατζάου έχουν τόσο μεγάλες σπλήνες, και, συνπώς, τέτοιες εξαιρετικές δεξιότητες στο κράτημα της αναπνοής.
Προϊστορικά γονίδια
Αλλά το PDE10A είναι μόνο ένα μέρος της συναρπαστικής γονιδιακής ιστορίας των Μπατζάου. Οι επιστήμονες βρήκαν επίσης σημάδια προσαρμογής και σε άλλα γονίδια, τα οποία τώρα σχεδιάζουν να μελετήσουν περαιτέρω. Ένα από αυτά, το BDKRB2, είναι το μόνο γονίδιο που έχει συνδεθεί προηγουμένως με καταδύσεις στον άνθρωπο. Επηρεάζει τη συστολή των αιμοφόρων αγγείων στα άκρα και έτσι ελέγχει πόσο οξυγόνο φτάνει σε βασικά όργανα όπως ο εγκέφαλος, η καρδιά και οι πνεύμονες.
Ένας άλλος «υποψήφιος» είναι το FAM178B, που επηρεάζει τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα, επίσης ένας σημαντικός παράγοντας για τον έλεγχο της αναπνοής.
Υποθέτουν μάλιστα, ότι η «έκδοση» του FAM178B που είναι κοινή στους Μπατζάου προέρχεται από τους Ντενισόβαν, τα ανθρωποειδή που ζούσαν στην Ασία ταυτόχρονα με τους Νεάντερταλ και τους Homo Sapiens. Ήδη οι επιστήμονες έχουν καταλήξει, ότι τουλάχιστον το 4% του DNA των σημερινών κατοίκων της Ασίας είναι κληρονομημένο από τους Ντενισόβαν.
Για παράδειγμα, ένα γονίδιο των Ντενισόβαν προσφέρει στους σύγχρονους Θιβετιανούς μια κρίσιμη προσαρμογή που τους επιτρέπει να επιβιώσουν σε μεγάλα ύψη. Είναι πιθανό, λοιπόν, ότι κάποιο ανάλογο κληρονομικό γονίδιο προσφέρει στους Μπατζάου το υποβρύχιο πλεονέκτημά τους. Ωστόσο, αυτή η υπόθεση μένει να αποδειχθεί μέσα από αναλύσεις.
Αυτά τα ευρήματα μπορεί να είναι ευεργετικά στην ιατρική. Αρκετές διαταραχές, όπως εγκεφαλικά επεισόδια και καρδιακές προσβολές, προκαλούν τη «λιμοκτονία» του οργανισμού σε οξυγόνου. ‘Ετσι, τα γενετικά «εργαλεία» που βοηθούν τους Μπατζάου να κινούνται ελεύθερα στον υποβρύχιο κόσμο μπορούν να οδηγήσουν σε νέους τρόπους προστασίας των ασθενών στην στεριά. Για τους ίδιους λόγους οι επιστήμονες μελετούν τα γονίδια των ανθρώπων στο Θιβέτ και την Αιθιοπία που ζουν σε μεγάλα υψόμετρα και άλλων ανθρώπων που ζουν σε ακραία περιβάλλοντα.
Η απειλή
Προς το παρόν, οι επιστήμονες ελπίζουν πως η έρευνά τους θα έχει ευεργετικές συνέπειες και στους ίδιους τους Μπατζάου, οι οποίοι υφίστανται κοινωνικό αποκλεισμό, ρατσισμό, δυσπιστία και καχυποψία από τις κρατικές αρχές και από την κοινωνία της στεριάς. Ακόμη και Ινδονήσιοι ακαδημαϊκοί προειδοποιούσαν τους ερευνητές ότι οι Μπατζάου είναι «πονηροί» και «αναξιόπιστοι». Ωστόσο, η πραγματικότητα που συνάντησαν οι επιστήμονες ήταν προς την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Βρήκαν έναν λαό ζεστό, φιλόξενο και καλών προθέσεων.
Η προκατάληψη απειλεί με εξαφάνιση και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους. Πολλά κυβερνητικά προγράμματα έχουν αναγκάσει πολλούς από αυτούς τους νομάδες της θάλασσας να βγουν στην ξηρά, και τα πλωτά σπίτια τους καταρρέουν.
Αλλά σε αυτό, ακόμη και η γενετική εξέλιξη δεν μπορεί να βοηθήσει. Χρειάζεται μόνο η πολιτική πίεση για να γίνει πράξη η προστασία του δικαιώματος κάθε λαού να διατηρεί ζωντανές τις παραδόσεις του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου