Επιμέλεια: Νίκος Μόττας*
Στις 22 Μάη συμπληρώνονται 11 χρόνια από το “φευγιό” του Χαρίλαου Φλωράκη. Πέρυσι τέτοια εποχή, με αφορμή τα δέκα χρόνια απ’ το θάνατο του, είχαμε επιχειρήσει να προσεγγίσουμε πτυχές της ζωής και δράσης του αλύγιστου κομμουνιστή, του αγωνιστή καπετάνιου και λαϊκού ηγέτη, του επί σχεδόν 20 χρόνια στυλοβάτη-Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ.
Φέτος, αντί οποιουδήποτε άλλου αφιερώματος, παραθέτουμε σημειώσεις του ίδιου του Χαρίλαου για τις αντεπαναστατικές ανατροπές της περιόδου 1989-1991 στην ΕΣΣΔ και την ανατολική Ευρώπη. Πρόκειται για σημειώσεις που- όπως αναφέρει ο Χρήστος Θεοχαράτος- «διαποτίζονται από ένα πνεύμα νηφαλιότητας και λαϊκής σοφίας- με μοναδική εξαίρεση μιά μικρή δέσμη από αυτές, που είναι γραμμένες με οργή και με αγανάκτηση και που πρέπει- λογικά- να γράφτηκαν από τον Αύγουστο του 1991 μέχρι το καλοκαίρι του 1992. Είναι οι σημειώσεις που αναφέρονται στις ανατροπές, στι χάος, στις προδοσίες και στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και στην αποθράσυνση του ιμπεριαλισμού και της “νέας τάξης” στην “δημοκρατική” Ευρώπη και στη “δημοκρατικότερη” Αμερική». Στο τέλος κάθε σημείωσης, σε παρένθεση, αναφέρεται η κατά προσέγγιση και με βάση τα συμφραζόμενα χρονολογία κατά την οποία γράφτηκε.
***
«Αποχωρούν, λέει, τα πρώτα σοβιετικά στρατεύματα από την Ανατολική Γερμανία. Άρα, οι Γερμανίες ενώνονται. Κι εμείς που πιστεύαμε ότι η σοβιετική παρουσία στη Γερμανία διασφαλίζει την παγκόσμια ειρήνη; Κι εμείς που θεωρούσαμε τη σοβιετική παρουσία στη Γερμανία στρατηγικό πλεονέκτημα του σοσιαλισμού; Ποιος να μας πείσει ότι δεν πρόκειται για στρατηγική αναδίπλωση και υποχώρηση; Ποιος να μας πείσει ότι δεν πρόκειται για ήττα; Αλήθεια, οι σημερινοί Σοβιετικοί ηγέτες (θου κύριε φυλακή τω στόματί μου) αναλογίστηκαν ότι, και να φύγουν οι ζωντανοί στρατιώτες τους, οι νεκροί που μένουν πίσω είναι υπερτριπλάσιοι;…» (Αύγουστος 1990, όταν έγινε γνωστή η είδηση για την αποχώρηση των πρώτων Σοβιετικών από την Αν.Γερμανία).
***
«Τι σόι πραξικόπημα είναι αυτό που περιορίζεται στο κέντρο της Μόσχας; Αν είναι πραγματικό, γιατί δεν απλώνεται; Και αν δεν μπορούσε να απλωθεί, γιατί έγινε; Αν έγινε για να…αποτύχει, τότε, αντίο Σοβιετική Ένωση. Η αντίδραση θα κάνει σημεία και τέρατα σε βάρος του λαού και του σοσιαλισμού» (20 ή 21 Αυγούστου 1991).
***
«Το γερμανικό “λύνεται” χωρίς να πέσει μια ντουφεκιά! Τι και αν τρίζουν τα κόκκαλα του Κόνιεφ και του Ζούκοφ και εκατομμυρίων Σοβιετικών στρατιωτών και αξιωματικών; Η “νέα σκέψη” του Γκορμπατσόφ και του Γιέλτσιν αξίζει περισσότερο από μιλιούνια κορμιά ηρώων…» (Σεπτέμβριος 1991).
***
«Τους ξετσίπωτους! Τα τσιράκια του ιμπεριαλισμού! Όντας οι ίδιοι ηγέτες του ΚΚΣΕ, έθεσαν ξαφνικά το κόμμα του Λένιν και του Στάλιν, το κόμμα των κολασμένων όλης της Γης–και το δικό τους κόμμα–εκτός νόμου. Και δήμευσαν, μάλιστα, και την περιουσία του! Πρόκειται για παγκόσμια πρωτιά. Πρόκειται για την πρόκληση και την απάτη των αιώνων. Και μας αποκοίμιζαν τόσα χρόνια με την περεστρόικα και με την γκλασνόστ και με τις άλλες απατηλές διακηρύξεις τους. Αλλά, πώς διάβολο απονεύρωσαν το λαό και του αρπάζουν τα γκεσέμια της “νέας τάξης”, το παρόν και το μέλλον του, χωρίς να ανοίξει μια μύτη…;» (Αύγουστος, ή αρχές Σεπτεμβρίου 1991).
Στις 22 Μάη συμπληρώνονται 11 χρόνια από το “φευγιό” του Χαρίλαου Φλωράκη. Πέρυσι τέτοια εποχή, με αφορμή τα δέκα χρόνια απ’ το θάνατο του, είχαμε επιχειρήσει να προσεγγίσουμε πτυχές της ζωής και δράσης του αλύγιστου κομμουνιστή, του αγωνιστή καπετάνιου και λαϊκού ηγέτη, του επί σχεδόν 20 χρόνια στυλοβάτη-Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ.
Φέτος, αντί οποιουδήποτε άλλου αφιερώματος, παραθέτουμε σημειώσεις του ίδιου του Χαρίλαου για τις αντεπαναστατικές ανατροπές της περιόδου 1989-1991 στην ΕΣΣΔ και την ανατολική Ευρώπη. Πρόκειται για σημειώσεις που- όπως αναφέρει ο Χρήστος Θεοχαράτος- «διαποτίζονται από ένα πνεύμα νηφαλιότητας και λαϊκής σοφίας- με μοναδική εξαίρεση μιά μικρή δέσμη από αυτές, που είναι γραμμένες με οργή και με αγανάκτηση και που πρέπει- λογικά- να γράφτηκαν από τον Αύγουστο του 1991 μέχρι το καλοκαίρι του 1992. Είναι οι σημειώσεις που αναφέρονται στις ανατροπές, στι χάος, στις προδοσίες και στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και στην αποθράσυνση του ιμπεριαλισμού και της “νέας τάξης” στην “δημοκρατική” Ευρώπη και στη “δημοκρατικότερη” Αμερική». Στο τέλος κάθε σημείωσης, σε παρένθεση, αναφέρεται η κατά προσέγγιση και με βάση τα συμφραζόμενα χρονολογία κατά την οποία γράφτηκε.
***
«Αποχωρούν, λέει, τα πρώτα σοβιετικά στρατεύματα από την Ανατολική Γερμανία. Άρα, οι Γερμανίες ενώνονται. Κι εμείς που πιστεύαμε ότι η σοβιετική παρουσία στη Γερμανία διασφαλίζει την παγκόσμια ειρήνη; Κι εμείς που θεωρούσαμε τη σοβιετική παρουσία στη Γερμανία στρατηγικό πλεονέκτημα του σοσιαλισμού; Ποιος να μας πείσει ότι δεν πρόκειται για στρατηγική αναδίπλωση και υποχώρηση; Ποιος να μας πείσει ότι δεν πρόκειται για ήττα; Αλήθεια, οι σημερινοί Σοβιετικοί ηγέτες (θου κύριε φυλακή τω στόματί μου) αναλογίστηκαν ότι, και να φύγουν οι ζωντανοί στρατιώτες τους, οι νεκροί που μένουν πίσω είναι υπερτριπλάσιοι;…» (Αύγουστος 1990, όταν έγινε γνωστή η είδηση για την αποχώρηση των πρώτων Σοβιετικών από την Αν.Γερμανία).
***
«Τι σόι πραξικόπημα είναι αυτό που περιορίζεται στο κέντρο της Μόσχας; Αν είναι πραγματικό, γιατί δεν απλώνεται; Και αν δεν μπορούσε να απλωθεί, γιατί έγινε; Αν έγινε για να…αποτύχει, τότε, αντίο Σοβιετική Ένωση. Η αντίδραση θα κάνει σημεία και τέρατα σε βάρος του λαού και του σοσιαλισμού» (20 ή 21 Αυγούστου 1991).
***
«Το γερμανικό “λύνεται” χωρίς να πέσει μια ντουφεκιά! Τι και αν τρίζουν τα κόκκαλα του Κόνιεφ και του Ζούκοφ και εκατομμυρίων Σοβιετικών στρατιωτών και αξιωματικών; Η “νέα σκέψη” του Γκορμπατσόφ και του Γιέλτσιν αξίζει περισσότερο από μιλιούνια κορμιά ηρώων…» (Σεπτέμβριος 1991).
***
«Τους ξετσίπωτους! Τα τσιράκια του ιμπεριαλισμού! Όντας οι ίδιοι ηγέτες του ΚΚΣΕ, έθεσαν ξαφνικά το κόμμα του Λένιν και του Στάλιν, το κόμμα των κολασμένων όλης της Γης–και το δικό τους κόμμα–εκτός νόμου. Και δήμευσαν, μάλιστα, και την περιουσία του! Πρόκειται για παγκόσμια πρωτιά. Πρόκειται για την πρόκληση και την απάτη των αιώνων. Και μας αποκοίμιζαν τόσα χρόνια με την περεστρόικα και με την γκλασνόστ και με τις άλλες απατηλές διακηρύξεις τους. Αλλά, πώς διάβολο απονεύρωσαν το λαό και του αρπάζουν τα γκεσέμια της “νέας τάξης”, το παρόν και το μέλλον του, χωρίς να ανοίξει μια μύτη…;» (Αύγουστος, ή αρχές Σεπτεμβρίου 1991).
«Ωστε, λοιπόν, “θρίαμβος της δημοκρατίας” οι ανατροπές στην Ανατολική Ευρώπη! Αλλά, ποιες δυνάμεις ενισχύθηκαν από το “θρίαμβο”; Οι δημοκρατικές πράγματι δυνάμεις ή οι δυνάμεις εκείνες, οι οποίες στο όνομα της δημοκρατίας, έχουν ουσιαστικά ταχθεί ενάντια στο σοσιαλισμό; “Θρίαμβος της δημοκρατίας” με το ΚΚ εκτός νόμου! “Θρίαμβος της δημοκρατίας” με νέες δυνατότητες για επέμβαση του ιμπεριαλισμού! “Θρίαμβος της δημοκρατίας” με ανεργία, εξαθλίωση, πείνα και έγκλημα! Φυσικά, είναι δύσκολος ο δρόμος. Εχει πολύ ανήφορο και δεν μπορούν όλοι να τον βγάλουν…».
«Υπάρχει έστω και ένας σοβαρός άνθρωπος στη Γη που να πιστέψει ότι θα μπορούσε να κάνει (όσα κάνει) ο ιμπεριαλισμός σήμερα, αν δεν είχε διαλυθεί η Σοβιετική Ενωση; Οι λαοί βλέπουν, ήδη, τα αποτελέσματα: Ο καπιταλισμός, καθημερινά, όλο και περισσότερο δείχνει το χειρότερο πρόσωπό του: το αντικοινωνικό, ληστρικό και απάνθρωπο. Οι επιτυχίες του, φυσικά, παράγουν πλούτο, αλλά τον σωρεύουν στους λίγους και η ζωή των εργαζομένων χειροτερεύει. Οσο για τις δημοκρατικές ελευθερίες, συνεχώς ροκανίζονται και λιμάρονται…».
***
«Και αχάριστοι και ανιστόρητοι όσοι επιχαίρουν για τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Αν ο κόσμος είχε γίνει λίγο πιο ανθρώπινος… Αν διατηρήθηκε η ειρήνη για μισό αιώνα… Αν ηττήθηκε κατά κράτος ο χιτλερισμός… Αν οι λαοί έσπασαν τις αλυσίδες της αποικιοκρατίας… Αν οι εργαζόμενοι των καπιταλιστικών χωρών απόκτησαν όσα απόκτησαν – αυτό αναμφισβήτητα οφείλεται και στην ύπαρξη και δράση των σοσιαλιστικών χωρών. Στο “αντίπαλον δέος”…».
***
«Εμ, αυτή η καραμέλα περί του τέλους των ιδεολογιών! Παρά το μεταφυσικό της περιεχόμενο, δεν μπορεί ν’ αλλάξει την πραγματικότητα. Και η πραγματικότητα λέει ότι οι αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν τον καπιταλισμό, όχι μόνο δεν εξασθενούν, τώρα που διαλύθηκε η ΣΕ, αλλά και δυναμώνουν. Και κατατρώγουν τα ίδια τα σπλάχνα του. Ούτε ο καπιταλισμός είναι αιώνιος ούτε το τέλος του κομμουνισμού έφτασε, για τον απλούστατο λόγο ότι οι λαοί δεν πρόκειται να παραιτηθούν από το όραμα για μια δίκαιη κοινωνία και από τους αγώνες για σοσιαλισμό…».
***
«Θυμάμαι αυτές τις μέρες τον Τσαπάγιεφ. Το αγράμματο παιδί του ρούσικου λαού που έγινε μέσα στη φωτιά του εμφυλίου και της επέμβασης, στρατάρχης. Τα μεγαλοφυή τακτικά και στρατηγικά του σχέδια μάς τα δίδασκαν στην Πολεμική Ακαδημία Φρούνζε στη Μόσχα. Και μαθαίναμε ότι δεκάδες και εκατοντάδες αγράμματοι αλλά γκαρδιωμένοι Τσαπάγιεφ έσωσαν το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος της Γης από την αντεπανάσταση και από την επέμβαση! Τόσο, λοιπόν, διέφθειρε αυτή η συμμορία τον ρούσικο λαό ώστα να μην κινηθεί ούτε ένας λόχος, ούτε ένα εργοστάσιο, ούτε ένα κολχόζ, να προστατέψει τις λαϊκές κατακτήσεις…» (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1991).
***
«Θυμάμαι και το Διαμαντή και την Αγάθη και τον Μπελογιάννη, και αμέτρητους ακόμη αγωνιστές–όλους στο χώμα. Αν μπορούσαν να βρουν πνοή και να μας ρωτήσουν: “Σύντροφοι, δώσαμε τη ζωή μας για το σοσιαλισμό, για να παραδοθεί στους προδότες;”, τι θα τους απαντούσαμε, ώστε να ησυχάσουν στους τάφους τους; Ότι η κήρυξη του κόμματος των Μπολσεβίκων εκτός νόμου αποτελεί…ανασυγκρότησή του; Ότι η διάλυση του σοβιετικού κράτους έγινε για τη βελτίωση του υπαρκτού σοσιαλισμού; Ότι η ανεργία, η πείνα, η εξαθλίωση και η εγκληματικότητα αποτελούν αναγκαίο στάδιο για το ξαναχτίσιμο του σοσιαλισμού; Ότι η “νέα τάξη” είναι η πεμπτουσία του σοσιαλισμού; Τι θα τους απαντούσαμε…;» (Ίσως γράφτηκε τον Οκτώβριο 1991).
***
«Εμ, άρχισαν τα όργανα, που λένε και οι χωρικοί. Δεν πρόλαβε, καλά-καλά, να διαλυθεί και τυπικά η Σοβιετική Ένωση και η άρχουσα τάξη της Ευρώπης άρχισε να δείχνει τα δόντια της. Και στο Μάαστριχτ και αλλού. Και να τι εννοώ: Όσο η Δυτική Ευρώπη ήταν και παρέμενε η καπιταλιστική χερσόνησος μιας κομμουνιστικής ενδοχώρας, οι Δυτικοευρωπαίοι μεγιστάνες –βιομήχανοι, τραπεζίτες, χρηματιστές, μεγαλέμποροι, πολυεθνικές– ήταν ενδοτικοί απέναντι στους εργαζόμενους. Οι οποίοι κέρδισαν αρκετά με τους αγώνες τους. Ακόμη και την “καπιταλιστική ολοκλήρωση” της Ευρώπης είχαν αποφασίσει να την κάνουν με δαπάνες όλων των, λεγομένων, “κοινωνικών εταίρων”. Δηλαδή να επιβαρυθνούν το κόστος της, αναλογικά, οι εργοδότες, το κράτος και οι εργαζόμενοι. Μόλις, όμως, οι ερίφηδες είδαν ότι η κομμουνιστική ενδοχώρα καταρρέει και “αντίπαλο δέος” δεν υπάρχει, τα στείλωσαν. Αρνούνται να μετέχουν στις δαπάνες της “ολοκλήρωσης” και ρίχνουν όλα τα βάρη μόνο στους εργαζόμενους…» (Τέλη Δεκεμβρίου 1991).
***
«Υπάρχει έστω και ένας σοβαρός άνθρωπος στη Γη που να πιστέψει ότι θα μπορούσε να κάνει (όσα κάνει) ο ιμπεριαλισμός σήμερα, αν δεν είχε διαλυθεί η Σοβιετική Ενωση; Οι λαοί βλέπουν, ήδη, τα αποτελέσματα: Ο καπιταλισμός, καθημερινά, όλο και περισσότερο δείχνει το χειρότερο πρόσωπό του: το αντικοινωνικό, ληστρικό και απάνθρωπο. Οι επιτυχίες του, φυσικά, παράγουν πλούτο, αλλά τον σωρεύουν στους λίγους και η ζωή των εργαζομένων χειροτερεύει. Οσο για τις δημοκρατικές ελευθερίες, συνεχώς ροκανίζονται και λιμάρονται…».
***
«Και αχάριστοι και ανιστόρητοι όσοι επιχαίρουν για τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Αν ο κόσμος είχε γίνει λίγο πιο ανθρώπινος… Αν διατηρήθηκε η ειρήνη για μισό αιώνα… Αν ηττήθηκε κατά κράτος ο χιτλερισμός… Αν οι λαοί έσπασαν τις αλυσίδες της αποικιοκρατίας… Αν οι εργαζόμενοι των καπιταλιστικών χωρών απόκτησαν όσα απόκτησαν – αυτό αναμφισβήτητα οφείλεται και στην ύπαρξη και δράση των σοσιαλιστικών χωρών. Στο “αντίπαλον δέος”…».
***
«Εμ, αυτή η καραμέλα περί του τέλους των ιδεολογιών! Παρά το μεταφυσικό της περιεχόμενο, δεν μπορεί ν’ αλλάξει την πραγματικότητα. Και η πραγματικότητα λέει ότι οι αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν τον καπιταλισμό, όχι μόνο δεν εξασθενούν, τώρα που διαλύθηκε η ΣΕ, αλλά και δυναμώνουν. Και κατατρώγουν τα ίδια τα σπλάχνα του. Ούτε ο καπιταλισμός είναι αιώνιος ούτε το τέλος του κομμουνισμού έφτασε, για τον απλούστατο λόγο ότι οι λαοί δεν πρόκειται να παραιτηθούν από το όραμα για μια δίκαιη κοινωνία και από τους αγώνες για σοσιαλισμό…».
***
«Θυμάμαι αυτές τις μέρες τον Τσαπάγιεφ. Το αγράμματο παιδί του ρούσικου λαού που έγινε μέσα στη φωτιά του εμφυλίου και της επέμβασης, στρατάρχης. Τα μεγαλοφυή τακτικά και στρατηγικά του σχέδια μάς τα δίδασκαν στην Πολεμική Ακαδημία Φρούνζε στη Μόσχα. Και μαθαίναμε ότι δεκάδες και εκατοντάδες αγράμματοι αλλά γκαρδιωμένοι Τσαπάγιεφ έσωσαν το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος της Γης από την αντεπανάσταση και από την επέμβαση! Τόσο, λοιπόν, διέφθειρε αυτή η συμμορία τον ρούσικο λαό ώστα να μην κινηθεί ούτε ένας λόχος, ούτε ένα εργοστάσιο, ούτε ένα κολχόζ, να προστατέψει τις λαϊκές κατακτήσεις…» (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1991).
***
«Θυμάμαι και το Διαμαντή και την Αγάθη και τον Μπελογιάννη, και αμέτρητους ακόμη αγωνιστές–όλους στο χώμα. Αν μπορούσαν να βρουν πνοή και να μας ρωτήσουν: “Σύντροφοι, δώσαμε τη ζωή μας για το σοσιαλισμό, για να παραδοθεί στους προδότες;”, τι θα τους απαντούσαμε, ώστε να ησυχάσουν στους τάφους τους; Ότι η κήρυξη του κόμματος των Μπολσεβίκων εκτός νόμου αποτελεί…ανασυγκρότησή του; Ότι η διάλυση του σοβιετικού κράτους έγινε για τη βελτίωση του υπαρκτού σοσιαλισμού; Ότι η ανεργία, η πείνα, η εξαθλίωση και η εγκληματικότητα αποτελούν αναγκαίο στάδιο για το ξαναχτίσιμο του σοσιαλισμού; Ότι η “νέα τάξη” είναι η πεμπτουσία του σοσιαλισμού; Τι θα τους απαντούσαμε…;» (Ίσως γράφτηκε τον Οκτώβριο 1991).
***
«Εμ, άρχισαν τα όργανα, που λένε και οι χωρικοί. Δεν πρόλαβε, καλά-καλά, να διαλυθεί και τυπικά η Σοβιετική Ένωση και η άρχουσα τάξη της Ευρώπης άρχισε να δείχνει τα δόντια της. Και στο Μάαστριχτ και αλλού. Και να τι εννοώ: Όσο η Δυτική Ευρώπη ήταν και παρέμενε η καπιταλιστική χερσόνησος μιας κομμουνιστικής ενδοχώρας, οι Δυτικοευρωπαίοι μεγιστάνες –βιομήχανοι, τραπεζίτες, χρηματιστές, μεγαλέμποροι, πολυεθνικές– ήταν ενδοτικοί απέναντι στους εργαζόμενους. Οι οποίοι κέρδισαν αρκετά με τους αγώνες τους. Ακόμη και την “καπιταλιστική ολοκλήρωση” της Ευρώπης είχαν αποφασίσει να την κάνουν με δαπάνες όλων των, λεγομένων, “κοινωνικών εταίρων”. Δηλαδή να επιβαρυθνούν το κόστος της, αναλογικά, οι εργοδότες, το κράτος και οι εργαζόμενοι. Μόλις, όμως, οι ερίφηδες είδαν ότι η κομμουνιστική ενδοχώρα καταρρέει και “αντίπαλο δέος” δεν υπάρχει, τα στείλωσαν. Αρνούνται να μετέχουν στις δαπάνες της “ολοκλήρωσης” και ρίχνουν όλα τα βάρη μόνο στους εργαζόμενους…» (Τέλη Δεκεμβρίου 1991).
***
«Παλεύαμε στα βουνά άυπνοι, νηστικοί, άπλυτοι, ταλαιπωρημένοι, ψειριασμένοι, αντιμετωπίζαμε ολημερίς και ολονυχτίς χαροτρομάρες, γιατρεύαμε με φύλλα και με βότανα τις λαβωματιές μας — κι όμως: Τραγουδούσαμε, μέσα σ’ εκείνη την αντάρα, τα μπολσεβίκικα τραγούδια και γέμιζαν οι ψυχές μας από τους γενναίους στίχους τους, από τη ρωμαλέα μελωδία τους, από τα ηρωικά μηνύματά τους. Γιατί στα βουνά δεν παλεύαμε μόνο για μια ελεύθερη και δημοκρατική Ελλάδα. Παλεύαμε και για τον καινούργιο και λαχταριστό κόσμο. Για τον κόσμο του σοσιαλισμού. Για τον κόσμο που θα έβγαζε τον ξωμάχο από την τυραννία του, τον αγρότη από τη χαμοζωή του, τον εργάτη από τα δεσμά του, τον μικροεπαγγελματία από το άγχος του…Τώρα όλα αυτά –λέει– είναι εκτός νόμου! Κούνια που τους κούναγε τους άθλιους! Να πιστεύουν στ’ αλήθεια ότι μπορούν να βγάλουν εκτός νόμου την ιδέα, το όραμα, την ελπίδα, την απαντοχή και την πίστη των λαών!» (Στα μέσα Φθινοπώρου 1991).
***
«Πριν από εκατό τόσα χρόνια, στα 1886, στο Σικάγο της Αμερικής, ένας από τους πρωτεργάτες της εργατικής εξέγερσης (ο Αύγουστος Σπάις, αν θυμάμαι καλά), προτού τον κρεμάσουν, έλεγε στην απολογία του: “Αν νομίζετε ότι με τις καταδίκες και με τις κρεμάλες θα σταματήσετε το ποτάμι που παρασέρνει το έδαφος κάτω από τα πόδια σας και το λαϊκό χείμαρρο που σας κυκλώνει από παντού, φίλτατοι μπουρζουάδες, είστε, μα την αλήθεια, πτωχοί τω πνεύματι…”. Σήμερα τα λόγια εκείνα αποκτούν και πάλι ζωντανή επικαιρότητα: “Αν πιστεύουν στ’ αλήθεια, οι Νεοταξίτες ότι με τις απάτες, την προπαγάνδα και τα πραξικοπήματα, θα γυρίσουν την ιστορία ανάποδα, όχι μόνο είναι πτωχοί τω πνεύματι, αλλά πολύ σύντομα θα δοκιμάσουν οδυνηρές εκπλήξεις: Αν έθαψαν τον Μεγάλο Οκτώβρη, η ιστορία είναι γκαστρωμένη δεκάδες Μεγάλους Οκτώβρηδες. Και οσονούπω, θα τους γεννήσει”…» (Αρχές Φεβρουαρίου 1992).
***
«Όσα υποχρεώθηκαν να δώσουν από τα 1917 μέχρι και πέρυσι οι άρχουσες τάξεις του καπιταλιστικού κόσμου, θέλουν να τα πάρουν πίσω όλα – και ακόμη περισσότερα – μέσα στην τρέχουσα δεκαετία. Κι όταν λέω ότι θέλουν να τα πάρουν πίσω όλα, δεν εννοώ μόνο το επίπεδο ζωής των εργαζομένων. Εννοώ και τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις θεσμικές εγγυήσεις και τα ασφαλιστικά κεκτημένα – ωράρια, περιθάλψεις, αποζημιώσεις, άδειες, συνδικαλιστικές ελευθερίες, επιδόματα, επικουρικά, τα πάντα…» (Τέλη του 1992).
***
«Πρώτο, κιόλας, θύμα της “Νέας Τάξης” είναι η μισθωτή εργασία. Δηλαδή, όλο το δίκτυο των κατακτήσεων της εργατικής τάξης κατά τον εικοστό αιώνα. Ηδη, άρχισαν να λιμάρουν τους αρμούς της μισθωτής εργασίας. Δεν τη θέλουν συνεχή, δεν τη θέλουν οριοθετημένη από το 8ωρο, δεν τη θέλουν μόνιμη, δεν τη θέλουν σε πλαίσια συλλογικών συμβάσεων και βλέπω να κάνουν την εμφάνισή τους περίεργες ορολογίες: Οι πολιτικοί εκπρόσωποι της Νέας Τάξης κάνουν λόγο για μερική απασχόληση, για ελαστικό ωράριο, για περιφερειακές και τοπικές συμβάσεις εργασίας, για προσωπικά συμβόλαια δουλιάς κλπ. Ενας, μάλιστα, όταν αναφέρεται στα εργασιακά, προτιμά να αποκαλεί τους μισθωτούς και τους εργάτες με το χυδαίο όρο “απασχολήσιμοι” – κατά το αναλώσιμοι! Δεν είμαι χαιρέκακος, αλλά ρωτώ τους μισθωτούς που ποτέ δε στήριξαν το κόμμα της εργατιάς, δηλαδή, το κόμμα τους: Αν υπήρχε η Σοβιετική Ενωση θα τα τολμούσαν όλα αυτά οι βιομήχανοι και οι κυβερνήσεις τους;..» (Το σημείωμα αυτό είναι γραμμένο σε δύο περιόδους. Το πρώτο κομμάτι γράφτηκε στα 1993 και το δεύτερο θα πρέπει να συμπληρώθηκε, με άλλη αφορμή, στα τέλη της δεκαετίας του ’90).
***
«To είχα επισημάνει στους συντρόφους: Παλαιότερα μας έλεγαν “κινούμενα του πανσλαβισμού”, “πράκτορες της Μόσχας”, “όργανα του διεθνούς κομμουνισμού” και τέτοια. Και όχι μόνο μας έλεγαν, αλλά και μας δίκαζαν και μας καταδίκαζαν και μας εκτελούσαν. Αργότερα, οι “σοσιαλιστές” μας φώναζαν “προδότες της ιστορίας μας”, “εχθρούς της δημοκρατικής παράταξης και της αλλαγής” και “συνοδοιπόρους της Δεξιάς”… Τώρα που οι Σλάβοι έγιναν κομμάτια, που η Μόσχα έγινε κρίκος στην αλυσίδα του “νεοταξίτικου” συστήματος και που ο διεθνής κομμουνισμός βρίσκεται σε υποχώρηση… Τώρα που ο εγχώριος “σοσιαλισμός” επέστρεψε στη νομή της εξουσίας, τι άλλο, τάχα, θα βρουν να μας φωνάζουν; Απ’ ό,τι φαίνεται, δεν έψαξαν πολύ οι σύγχρονοι αντικομμουνιστές: πήραν βέλη από τη φαρέτρα του Γκορμπατσόφ και μας αποκαλούν “σταλινικούς” και “εχθρούς της ελευθερίας και του εκσυγχρονισμού”!…» (Φθινόπωρο 1993- μετά τις εκλογές).
***
***
«Πριν από εκατό τόσα χρόνια, στα 1886, στο Σικάγο της Αμερικής, ένας από τους πρωτεργάτες της εργατικής εξέγερσης (ο Αύγουστος Σπάις, αν θυμάμαι καλά), προτού τον κρεμάσουν, έλεγε στην απολογία του: “Αν νομίζετε ότι με τις καταδίκες και με τις κρεμάλες θα σταματήσετε το ποτάμι που παρασέρνει το έδαφος κάτω από τα πόδια σας και το λαϊκό χείμαρρο που σας κυκλώνει από παντού, φίλτατοι μπουρζουάδες, είστε, μα την αλήθεια, πτωχοί τω πνεύματι…”. Σήμερα τα λόγια εκείνα αποκτούν και πάλι ζωντανή επικαιρότητα: “Αν πιστεύουν στ’ αλήθεια, οι Νεοταξίτες ότι με τις απάτες, την προπαγάνδα και τα πραξικοπήματα, θα γυρίσουν την ιστορία ανάποδα, όχι μόνο είναι πτωχοί τω πνεύματι, αλλά πολύ σύντομα θα δοκιμάσουν οδυνηρές εκπλήξεις: Αν έθαψαν τον Μεγάλο Οκτώβρη, η ιστορία είναι γκαστρωμένη δεκάδες Μεγάλους Οκτώβρηδες. Και οσονούπω, θα τους γεννήσει”…» (Αρχές Φεβρουαρίου 1992).
***
«Όσα υποχρεώθηκαν να δώσουν από τα 1917 μέχρι και πέρυσι οι άρχουσες τάξεις του καπιταλιστικού κόσμου, θέλουν να τα πάρουν πίσω όλα – και ακόμη περισσότερα – μέσα στην τρέχουσα δεκαετία. Κι όταν λέω ότι θέλουν να τα πάρουν πίσω όλα, δεν εννοώ μόνο το επίπεδο ζωής των εργαζομένων. Εννοώ και τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις θεσμικές εγγυήσεις και τα ασφαλιστικά κεκτημένα – ωράρια, περιθάλψεις, αποζημιώσεις, άδειες, συνδικαλιστικές ελευθερίες, επιδόματα, επικουρικά, τα πάντα…» (Τέλη του 1992).
***
«Πρώτο, κιόλας, θύμα της “Νέας Τάξης” είναι η μισθωτή εργασία. Δηλαδή, όλο το δίκτυο των κατακτήσεων της εργατικής τάξης κατά τον εικοστό αιώνα. Ηδη, άρχισαν να λιμάρουν τους αρμούς της μισθωτής εργασίας. Δεν τη θέλουν συνεχή, δεν τη θέλουν οριοθετημένη από το 8ωρο, δεν τη θέλουν μόνιμη, δεν τη θέλουν σε πλαίσια συλλογικών συμβάσεων και βλέπω να κάνουν την εμφάνισή τους περίεργες ορολογίες: Οι πολιτικοί εκπρόσωποι της Νέας Τάξης κάνουν λόγο για μερική απασχόληση, για ελαστικό ωράριο, για περιφερειακές και τοπικές συμβάσεις εργασίας, για προσωπικά συμβόλαια δουλιάς κλπ. Ενας, μάλιστα, όταν αναφέρεται στα εργασιακά, προτιμά να αποκαλεί τους μισθωτούς και τους εργάτες με το χυδαίο όρο “απασχολήσιμοι” – κατά το αναλώσιμοι! Δεν είμαι χαιρέκακος, αλλά ρωτώ τους μισθωτούς που ποτέ δε στήριξαν το κόμμα της εργατιάς, δηλαδή, το κόμμα τους: Αν υπήρχε η Σοβιετική Ενωση θα τα τολμούσαν όλα αυτά οι βιομήχανοι και οι κυβερνήσεις τους;..» (Το σημείωμα αυτό είναι γραμμένο σε δύο περιόδους. Το πρώτο κομμάτι γράφτηκε στα 1993 και το δεύτερο θα πρέπει να συμπληρώθηκε, με άλλη αφορμή, στα τέλη της δεκαετίας του ’90).
***
«To είχα επισημάνει στους συντρόφους: Παλαιότερα μας έλεγαν “κινούμενα του πανσλαβισμού”, “πράκτορες της Μόσχας”, “όργανα του διεθνούς κομμουνισμού” και τέτοια. Και όχι μόνο μας έλεγαν, αλλά και μας δίκαζαν και μας καταδίκαζαν και μας εκτελούσαν. Αργότερα, οι “σοσιαλιστές” μας φώναζαν “προδότες της ιστορίας μας”, “εχθρούς της δημοκρατικής παράταξης και της αλλαγής” και “συνοδοιπόρους της Δεξιάς”… Τώρα που οι Σλάβοι έγιναν κομμάτια, που η Μόσχα έγινε κρίκος στην αλυσίδα του “νεοταξίτικου” συστήματος και που ο διεθνής κομμουνισμός βρίσκεται σε υποχώρηση… Τώρα που ο εγχώριος “σοσιαλισμός” επέστρεψε στη νομή της εξουσίας, τι άλλο, τάχα, θα βρουν να μας φωνάζουν; Απ’ ό,τι φαίνεται, δεν έψαξαν πολύ οι σύγχρονοι αντικομμουνιστές: πήραν βέλη από τη φαρέτρα του Γκορμπατσόφ και μας αποκαλούν “σταλινικούς” και “εχθρούς της ελευθερίας και του εκσυγχρονισμού”!…» (Φθινόπωρο 1993- μετά τις εκλογές).
***
«Να ποιοι γκαστρώνουν την ιστορία»
«Λίγο – πολύ, τα ήξερα. Αλλά η έκθεση του ΟΗΕ για την πορεία της ανθρωπότητας, που έπεσε στα χέρια μου, με συγκλόνισε. Προτού κλείσει δεκαετία από την ανατροπή του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι πλουσιότερες χώρες της Γης έγιναν 20% ακόμη πιο πλούσιες. Και οι φτωχότερες χώρες της Γης 25% ακόμη πιο φτωχές. Πόσο φτωχές; Μ’ ένα δολάριο την ημέρα εισόδημα το κεφάλι! Κάτι χειρότερο: Οι τρεις πλουσιότεροι άνθρωποι της Γης έχουν ετήσιο εισόδημα ίσο με το εθνικό εισόδημα των 48 πιο φτωχών χωρών της Γης! Ποιοι κλέβουν τον παγκόσμιο πλούτο; Κατά τον ΟΗΕ, το 1% των Αμερικανών σφετερίζεται το 45% του αμερικανικού εθνικού εισοδήματος και το 15% του παγκοσμίου εισοδήματος! Να ποιοι γκαστρώνουν την ιστορία και ποιοι την οδηγούν να γεννήσει φωτιά και λάβα…»
(Λογικά γράφτηκε μετά το 1999, χρονιά στην οποία αντιστοιχούν οι παρατιθέμενοι αριθμοί της έκθεσης του ΟΗΕ).
Σε άλλες σημειώσεις του, της ίδιας περιόδου, γίνεται εμφανής η οργή και η αγανάκτηση του Χαρίλαου Φλωράκη για τον «επιστημονικό οπορτουνισμό»- όπως ο ίδιος τον χαρακτήριζε- αυτών που επιχειρούσαν τη διάλυση του ΚΚΕ. Πρόκειται για εκείνους που, παίρνοντας αφορμή από τις αντεπαναστατικές ανατροπές στην ΕΣΣΔ, ζητούσαν τη λοξοδρόμηση του Κόμματος από τις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού και τη μετατροπή του σε πολιτικό όχημα “ανανεωτικών-ευρωκομμουνιστικών” αντιλήψεων. Η ιστορία, άλλωστε, είναι γνωστή…
Έγραφε ο Χαρίλαος:
«Την ξαναθυμήθηκαν την πιπίλα: “Σε ξεπερασμένα δόγματα επιμένει το ΚΚΕ”! Ποια είναι τα “ξεπερασμένα δόγματα”, άσπονδοι σύντροφοι και φίλοι; Οτι επιμένουμε στην ανάγκη ανάκτησης της εθνικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας; Οτι παραμένουμε αμετακίνητα προσηλωμένοι στην υπεράσπιση των συμφερόντων των εργαζομένων; Οτι έχουμε και σήμερα παντιέρα μας την κοινωνική δικαιοσύνη και το σοσιαλισμό; Πάρτε το απόφαση: Πολλά μπορούν να αλλάξουν στο ιστορικό προτσές. Ενα μόνο δεν μπορεί να αλλάξει: Η ανάγκη για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και της ανθρωπότητας…».
***
«Τι σας πειράζουν τα σύμβολα και τα “κονίσματα”, μωρέ; Σε τι σας έφταιξαν το σφυροδρέπανο ή οι κόκκινες σημαίες; Εκατομμύρια άνθρωποι έδωσαν και τη ζωή τους για να κρατήσουν ψηλά τα λάβαρα του Κομμουνισμού. Εκατομμύρια και δισεκατομμύρια: άνθρωποι ατένιζαν, έναν ολόκληρο αιώνα, τα σύμβολα αυτά με απαντοχή. Κάτω από τις σημαίες του σφυροδρέπανου -και για την υπεράσπιση του- έπεσαν 22.000.000 Σοβιετικοί, χαρίζοντας στους λαούς και στην ανθρωπότητα την αντιφασιστική νίκη…» (Ιούνιος 1990).
***
«Ομολογώ ότι μου σπάει το κεφάλι ο τρόπος που σκέφτονται μερικοί σύντροφοι. Παντού αυθαδιάζει η αντεπανάσταση. Παντού απειλούνται τα κεκτημένα των κοινωνιών και των λαών. Παντού ασχημονεί μία “Νέα Τάξη”, χειρότερη από εκείνη του Μεσοπολέμου. Και παντού είναι ορατός ο νέος Μεσαίωνας που χαλκεύεται για την ανθρωπότητα και για τη χώρα μας, φυσικά. Όλα αυτά, όμως, σύντροφοι, σημαίνουν ότι ακόμη και αν δεν υπήρχε το Κομμουνιστικό Κόμμα, οφείλαμε να το ιδρύσουμε. Για ν’ αντισταθούμε στη Νέα Τάξη…» (Πρέπει να γράφτηκε μετά τον Ιανουάριο 1992).
***
«Τι είναι αυτά που λέτε, σύντροφοι; Επειδή, δηλαδή, διαλύθηκε η Σοβιετική Ενωση, και σαν καθεστώς και σαν κρατική υπόσταση, εμείς οι υπόλοιποι κομμουνιστές θα πρέπει να αυτοκτονήσουμε; Αντί να μας ατσαλώσει το πισωγύρισμα, προτείνετε αβασάνιστα να ρίξουμε κι εμείς νερό στο μύλο του ιμπεριαλισμού – αλλάζοντας την ιδεολογία μας, την πολιτική μας, τα οράματά μας, την ιστορία μας, τη διεθνιστική αλληλεγγύη, την επαναστατικότητά μας, ακόμη και τ’ όνομά μας;…».
***
«Απέτυχε ο σοσιαλισμός; Ποιός σας το είπε αυτό; Υιοθετείτε και σεις τη νεοταξίτικη προπαγάνδα; Ο σοσιαλισμός οδηγήθηκε σε αποτυχία από εκείνους που είχαν την ευθύνη της εφαρμογής και της ανάπτυξης του. Εκείνοι απέτυχαν παταγωδώς. Και φορτώνουν τη δική τους αποτυχία (αν όχι και προδοσία) στο σοσιαλισμό…».
Οι σημειώσεις είναι από το βιβλίο του Χρ.Θεοχαράτου, Χαρίλαος Φλωράκης. Ο λαϊκός ηγέτης, Τόμος ‘Β, Τυποεκδοτική, 2001.
* υποψ. διδάκτωρ πολιτικών επιστημών και ιστορίας
«Λίγο – πολύ, τα ήξερα. Αλλά η έκθεση του ΟΗΕ για την πορεία της ανθρωπότητας, που έπεσε στα χέρια μου, με συγκλόνισε. Προτού κλείσει δεκαετία από την ανατροπή του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι πλουσιότερες χώρες της Γης έγιναν 20% ακόμη πιο πλούσιες. Και οι φτωχότερες χώρες της Γης 25% ακόμη πιο φτωχές. Πόσο φτωχές; Μ’ ένα δολάριο την ημέρα εισόδημα το κεφάλι! Κάτι χειρότερο: Οι τρεις πλουσιότεροι άνθρωποι της Γης έχουν ετήσιο εισόδημα ίσο με το εθνικό εισόδημα των 48 πιο φτωχών χωρών της Γης! Ποιοι κλέβουν τον παγκόσμιο πλούτο; Κατά τον ΟΗΕ, το 1% των Αμερικανών σφετερίζεται το 45% του αμερικανικού εθνικού εισοδήματος και το 15% του παγκοσμίου εισοδήματος! Να ποιοι γκαστρώνουν την ιστορία και ποιοι την οδηγούν να γεννήσει φωτιά και λάβα…»
(Λογικά γράφτηκε μετά το 1999, χρονιά στην οποία αντιστοιχούν οι παρατιθέμενοι αριθμοί της έκθεσης του ΟΗΕ).
Σε άλλες σημειώσεις του, της ίδιας περιόδου, γίνεται εμφανής η οργή και η αγανάκτηση του Χαρίλαου Φλωράκη για τον «επιστημονικό οπορτουνισμό»- όπως ο ίδιος τον χαρακτήριζε- αυτών που επιχειρούσαν τη διάλυση του ΚΚΕ. Πρόκειται για εκείνους που, παίρνοντας αφορμή από τις αντεπαναστατικές ανατροπές στην ΕΣΣΔ, ζητούσαν τη λοξοδρόμηση του Κόμματος από τις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού και τη μετατροπή του σε πολιτικό όχημα “ανανεωτικών-ευρωκομμουνιστικών” αντιλήψεων. Η ιστορία, άλλωστε, είναι γνωστή…
Έγραφε ο Χαρίλαος:
«Την ξαναθυμήθηκαν την πιπίλα: “Σε ξεπερασμένα δόγματα επιμένει το ΚΚΕ”! Ποια είναι τα “ξεπερασμένα δόγματα”, άσπονδοι σύντροφοι και φίλοι; Οτι επιμένουμε στην ανάγκη ανάκτησης της εθνικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας; Οτι παραμένουμε αμετακίνητα προσηλωμένοι στην υπεράσπιση των συμφερόντων των εργαζομένων; Οτι έχουμε και σήμερα παντιέρα μας την κοινωνική δικαιοσύνη και το σοσιαλισμό; Πάρτε το απόφαση: Πολλά μπορούν να αλλάξουν στο ιστορικό προτσές. Ενα μόνο δεν μπορεί να αλλάξει: Η ανάγκη για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και της ανθρωπότητας…».
***
«Τι σας πειράζουν τα σύμβολα και τα “κονίσματα”, μωρέ; Σε τι σας έφταιξαν το σφυροδρέπανο ή οι κόκκινες σημαίες; Εκατομμύρια άνθρωποι έδωσαν και τη ζωή τους για να κρατήσουν ψηλά τα λάβαρα του Κομμουνισμού. Εκατομμύρια και δισεκατομμύρια: άνθρωποι ατένιζαν, έναν ολόκληρο αιώνα, τα σύμβολα αυτά με απαντοχή. Κάτω από τις σημαίες του σφυροδρέπανου -και για την υπεράσπιση του- έπεσαν 22.000.000 Σοβιετικοί, χαρίζοντας στους λαούς και στην ανθρωπότητα την αντιφασιστική νίκη…» (Ιούνιος 1990).
***
«Ομολογώ ότι μου σπάει το κεφάλι ο τρόπος που σκέφτονται μερικοί σύντροφοι. Παντού αυθαδιάζει η αντεπανάσταση. Παντού απειλούνται τα κεκτημένα των κοινωνιών και των λαών. Παντού ασχημονεί μία “Νέα Τάξη”, χειρότερη από εκείνη του Μεσοπολέμου. Και παντού είναι ορατός ο νέος Μεσαίωνας που χαλκεύεται για την ανθρωπότητα και για τη χώρα μας, φυσικά. Όλα αυτά, όμως, σύντροφοι, σημαίνουν ότι ακόμη και αν δεν υπήρχε το Κομμουνιστικό Κόμμα, οφείλαμε να το ιδρύσουμε. Για ν’ αντισταθούμε στη Νέα Τάξη…» (Πρέπει να γράφτηκε μετά τον Ιανουάριο 1992).
***
«Τι είναι αυτά που λέτε, σύντροφοι; Επειδή, δηλαδή, διαλύθηκε η Σοβιετική Ενωση, και σαν καθεστώς και σαν κρατική υπόσταση, εμείς οι υπόλοιποι κομμουνιστές θα πρέπει να αυτοκτονήσουμε; Αντί να μας ατσαλώσει το πισωγύρισμα, προτείνετε αβασάνιστα να ρίξουμε κι εμείς νερό στο μύλο του ιμπεριαλισμού – αλλάζοντας την ιδεολογία μας, την πολιτική μας, τα οράματά μας, την ιστορία μας, τη διεθνιστική αλληλεγγύη, την επαναστατικότητά μας, ακόμη και τ’ όνομά μας;…».
***
«Απέτυχε ο σοσιαλισμός; Ποιός σας το είπε αυτό; Υιοθετείτε και σεις τη νεοταξίτικη προπαγάνδα; Ο σοσιαλισμός οδηγήθηκε σε αποτυχία από εκείνους που είχαν την ευθύνη της εφαρμογής και της ανάπτυξης του. Εκείνοι απέτυχαν παταγωδώς. Και φορτώνουν τη δική τους αποτυχία (αν όχι και προδοσία) στο σοσιαλισμό…».
Οι σημειώσεις είναι από το βιβλίο του Χρ.Θεοχαράτου, Χαρίλαος Φλωράκης. Ο λαϊκός ηγέτης, Τόμος ‘Β, Τυποεκδοτική, 2001.
* υποψ. διδάκτωρ πολιτικών επιστημών και ιστορίας
https://atexnos.gr/harilaos-florakis-simiosis-gia-tin-antepanastasi-ton-sosialismo-kai-ton-oporounismo/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου