Η δημοφιλής ερμηνεύτρια, που ετοιμάζεται να πρωταγωνιστήσει στο «Χάρολντ και Μωντ», δίνει στο koutipandoras.gr μια συγκλονιστική συνέντευξη - κατάθεση ψυχής!
Τη συνάντησα στο σπίτι της, στο Παγκράτι. Με υποδέχτηκε εμφανώς κουρασμένη, ερχόμενη κατευθείαν από πρόβα. Δεν με άγχωσε αυτό, καθώς ήξερα πως η Τάνια Τσανακλίδου, άπαξ και θελήσει να μιλήσει, θα τα πει όλα. Με το νι και με το σίγμα, ανεξαρτήτως διαθέσεως. Αυτό τουλάχιστον συνέβη στην πρώτη, προ τριετίας δημόσια συζήτηση μας, η οποία είχε χαρακτηριστεί από τα ΜΜΕ ως «η πιο ειλικρινής συνέντευξη που είχε δώσει ποτέ» η δημοφιλής ερμηνεύτρια.
Στην κουζίνα της, έκαιγε το καντηλάκι κάτω από τη φωτογραφία της αδερφής της, που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή και τη βύθισε στο πένθος. «Τι όμορφη γυναίκα» σχολίασα...Το πένθος, που μοιάζει να την ωρίμασε ακόμη περισσότερο, οδηγώντας τη σε ένα σωρό ερωτήματα για την προσωπική της πορεία στην τέχνη και τον κόσμο. Στο μπαλκόνι της, πάλι, το φρεσκοανθισμένο νυχτολούλουδο έμπαζε μεσ' στο σπίτι μια μεθυστική μυρωδιά.
Καθίσαμε με την Τσανακλίδου και μιλήσαμε για σχεδόν δυόμισι ώρες, σαν δύο γνωστοί που χωρίς να συναντιούνται συχνά, έχουν πάντα να πουν πράγματα. Η ακόλουθη συνέντευξη διαβάζεται ακριβώς σαν να υπήρχε και κάποιος τρίτος ανάμεσα μας, που παρακολουθούσε αμέτοχος την κουβέντα μας. Κι όταν έφυγα, ένιωσα σαν έναν μελισσοκόμο που πέρασε από το μελίσσι του και πήρε για μιαν ακόμη φορά το καλύτερο μέλι!
Δεν είναι πολύς καιρός που μπαίνοντας στον Σταυρό του Νότου, σε παράσταση σου, άκουσα έτσι τη φωνή σου, όπως δεν την είχα ξανακούσει τα τελευταία χρόνια. Είναι απίστευτο το κόψιμο του τσιγάρου τελικά!
Το τσιγάρο το έκοψα μαχαίρι για την αδερφή μου. Όταν αρρώστησε το Λιτσάκι, της υποσχέθηκα, επειδή κι εκείνη ήταν δεινή καπνίστρια, πως τη μέρα που θα έβγαινε απ' το νοσοκομείο, θα το έκοβα κι εγώ μαζί της. Τη μέρα που βγήκε, πήγαμε σπίτι κι εκεί κάπνισα το τελευταίο μου τσιγάρο.
Εντελώς ψυχολογικός ο παράγοντας, λοιπόν.
Για μένα που είμαι ένα άτομο μειωμένης αυτοπειθαρχίας, εάν δεν μπουν τέτοιοι κανόνες στη ζωή μου, δεν τα καταφέρνω. Το μυαλό δεν μπορεί να με καθοδηγήσει μονάχο του, πρέπει από πίσω να έχω και άλλα κίνητρα. Ψυχολογικά...Το έκοψα μαζί με το Λιτσάκι και δεν το ξανάβαλα στο στόμα μου! Η ζωή μου άλλαξε: Δεν βγαίνω έξω καθόλου, δεν πίνω καθόλου αλκοόλ πια - δεν το θέλω, γιατί όλα ήταν συνδυασμένα με το τσιγάρο. Έπινα τέσσερις - πέντε καφέδες τη μέρα και τώρα πίνω έναν με το ζόρι.
Σε ανέβασε ψυχολογικά αυτή η τόση βελτίωση της φωνής σου;
Για τη φωνή πάντα θα έχουμε αγωνία όσο μεγαλώνουμε. Είναι το όργανο μας, ένας μυς που χαλαρώνει με τα χρόνια, εκτός κι αν τον γυμνάζεις καθημερινά. Ο μόνος τρόπος να έχεις φωνή ίδια μ' αυτή που ήτανε, είναι κάθε, μα κάθε μέρα να την ασκείς. Εγώ δεν είμαι τέτοιος άνθρωπος.
Υπήρξες τεμπέλα ως προς τη φωνή σου;
Υπήρξα τεμπέλα στα πάντα! Είμαι τεμπέλα, όταν όμως μπω στη διαδικασία μιας νέας δουλειάς, δουλεύω πιο σκληρά απ' τον οποιονδήποτε. Όταν πω ότι θα καθαρίσω το σπίτι, θα δουλέψω σκληρότερα απ' τον καθένα! Μου αρέσει η τεμπελιά, όμως, τη θεωρώ αναγκαία στη ζωή σου από'να σημείο και μετά. Σε βοηθάει να σκέφτεσαι και να παρατηρείς τα πράγματα απ' έξω. Θυμώνω όμως με τους ανθρώπους που δεν δραστηριοποιούνται για να κάνουν πράγματα ή φορτώνονται στους άλλους.
Ψυχική υγεία είναι να'χεις βρει το «δικαίωμα στην τεμπελιά» σε ισορροπία με την καλλιτεχνική εργασία.
Με οποιαδήποτε εργασία, όχι μόνο την καλλιτεχνική. Ναι, έτσι νομίζω, είναι δείγμα υγείας, αλλά θέλω να σου εξομολογηθώ κάτι: Νόμιζα ότι στη ζωή μου τα'χω κάνει όλα σωστά, Αντώνη. Εννοώ ότι έκανα αυτό που πίστευα και ότι έτσι όφειλα να ζήσω κι έτσι έζησα. Τώρα, που μπορεί να με επηρέασε η απώλεια της αδερφής μου, μπαίνω σε μια διαδικασία να ξαναβάζω κάτω τα πάντα. Βγάζω τα έντερα μου πάνω στο τραπέζι και κάθομαι και τα κοιτάζω. Σκέφτομαι, λοιπόν, ότι δεν ήταν και τόσο καλά που υπήρξα τόσο τεμπέλα...
Εξήγησε μου το αυτό.
Κάποιες φορές είναι σαν να μην τιμάς αυτό που σου έδωσε ο Θεός ή που σου χάρισε η ζωή. Όπως κρατάμε το σπίτι μας καθαρό, έτσι γίνεται και με το σώμα μας. Εγώ αφέθηκα, πάχυνα, δεν μου έκανε καλό αυτό...Τη φωνή μου, ας πούμε, δεν θα πάω να τη γυμνάσω καθόλου άμα δεν έχω να τραγουδήσω. Βεβαίως, όταν σκοπεύω να «ξαναβγώ», θα τη γυμνάσω τη φωνή μου. Πάω στο δάσκαλο μου.
Ποιον έχεις δάσκαλο στη φωνητική;
Τον Τάσο Αποστόλου.
Τον λυρικό τραγουδιστή.
Ακριβώς. Με στηρίζει. Νιώθω σαν παιδάκι που του λέει το μάθημα του...Η φωνή μου, φυσικά, δεν είναι όπως παλιά. Έχω κατεβάσει τους τόνους μου και μ' αρέσει εμένα αυτό. Εκδικούμαι έτσι τους συνθέτες που με βάζανε να τραγουδάω στου διαόλου τα ύψη (γέλια), ρε - δίεση - μι...Αυτές οι νότες φαλτσέτο δεν υπάρχουν πια, φύγανε όσο ήμουν καπνίστρια. Τώρα που δεν είμαι καπνίστρια, ο δάσκαλος μου μού λέει ότι δεν είναι δύσκολο να τις ξαναποκτήσω. Νομίζω πως δεν μ' ενδιαφέρει πια, δεν μ' ενδιαφέρει νά'μαι πριμαντόνα. Μ' ενδιαφέρει να τραγουδώ όμορφα και σωστά.
Δεν ακούς τη Marianne Faithfull που έβγαλε νέο δίσκο και τραγουδά σαν τον θηλυκό Tom Waits;
Και μ' αρέσει και πάρα πολύ! Είναι καλλιτεχνάρα κι έχει περάσει πολλά κι αυτή. Φέρει το τραύμα της...
Υπάρχουν στιγμές που επανεκτιμάς τον εαυτό σου;
Συνήθιζα να λέω πως αν ξαναζούσα θα έκανα τα ίδια πράγματα. Όχι! Τώρα που είμαι 67 ετών, κάποια πράματα δεν θα τα έκανα. Θα έκανα άλλα.
Και πως θα τα ήξερες;
(χαμογελάει) Όπως δεν τα ήξερα και τότε...Όσο μεγαλώνω χάνω τις βεβαιότητες μου. Τις έχω χάσει όλες. Δεν ξέρω αν είναι ωρίμανση ή αν είναι...
Φυσικά και είναι ωρίμανση.
Παλιά ήμουν πιο αρτηριοσκληρωτική και πιο σίγουρη για όλα. Τώρα πια εγώ δεν είμαι σίγουρη για τίποτα.
Υπάρχει, ας πούμε, ο αρτηριοσκληρωτικός, υπάρχει κι αυτός που παλιμπαιδίζει. Υπάρχει, όμως, κι ο σοφός.
Νιώθω πως αυτό που θα ήθελα να έχω κάνει στον εαυτό μου και στην προσωπικότητα μου, δεν το έκανα στο 70%, αλλά μόνο σ' ένα 40%. Αφορά μόνο στην προσωπικότητα μου, στις αντιδράσεις μου, στο πως είμαι σαν άνθρωπος, στο πως λειτούργησα με την οικογένεια μου. Ξέρεις, η απώλεια δεν είναι πάντα καλός σύμβουλος κι εγώ βούλιαξα. Χάθηκα για ένα μεγάλο διάστημα...Δεν ήθελα να βγαίνω απ' το σπίτι μου - ακόμα δε βγαίνω - κι αν δεν είχα το θέατρο, δεν θά'βγαινα έξω. Δεν θα δούλευα επ' ουδενί λόγω θέατρο, αν δεν ερχόταν αυτός ο ρόλος. Με το που διάβασα το έργο αυτό, είπα: «Τάνια, τώρα θα θεραπευτείς».
Τάνια Τσανακλίδου - Θανάσης Τσαλταμπάσης
Έδρασε ένας αμυντικός μηχανισμός.
Συν του ότι έβαλα και κάτι άλλο στον εαυτό μου, που εκεί χωλαίνω: Είπα «Εδώ θα πειθαρχήσεις, θα κάνεις αυτό που πρέπει»! Ξεκίνησα πάλι τη γυμναστική, πιλάτες, καταλαβαίνεις...
Δεν είχες δηλαδή πειθαρχία στις προηγούμενες θεατρικές εξόδους σου;
Όταν μπαίνω σε παραστάσεις που δεν έχω εγώ την ευθύνη 100%, είμαι πάντα προσεκτική με τους συνεργάτες μου. Αφήνω χώρο, όπως θέλω ν' αφήνουν κι εκείνοι. Μέσα μου μπορεί να τσινάω, αλλά θα πειθαρχήσω από σεβασμό στον άλλο. Δεν μου ήταν, έτσι, πολύ εύκολο να δουλεύω ομαδικά. Ήθελα να δουλεύω μόνη, όπως ακριβώς θέλω, χωρίς να βάζω νερό στο κρασί μου για τίποτα! Κανένα νερό στο κρασί μου κι ας φάω τα μούτρα μου! Δικιά μου επιλογή!
Κατά πόσο η οικογένεια διαμόρφωσε την προσωπικότητα σου; Χάσατε την αδερφή σας, αλλά ξέρω πως είστε πολύ δεμένοι με τους άλλους τρεις αδερφούς σου.
Είμαστε δεμένοι, αλλά τώρα νομίζω πως όλοι έχουμε κλειστεί στον εαυτό μας. Έσπασε ένας κρίκος και πρέπει να συνηθίσουμε όλοι σε νέες καταστάσεις (σ.σ. τα μάτια της τρέχουν, ο λόγος της κομπιάζει) Βλέπεις, ακόμα συγκινούμαι, δεν μπορώ να μιλάω εύκολα γι' αυτό...Η αδερφή μας ήταν σαν δεύτερη μάνα μας, η μεγάλη μας αδερφή, ένα υπέροχο πλάσμα. Μια γυναίκα πανέμορφη, μαγείρευε, μας αγαπούσε, μας νοιαζότανε. Κάθε μέρα έπαιρνε τηλέφωνο. Τώρα δεν με παίρνει κανείς...
Μπορώ να σε καταλάβω.
Θα το συνηθίσουμε...Όταν ο θάνατος χτυπάει την πόρτα στα αδέρφια σου, χτυπάει και τη δική σου.
Την έχεις δει ποτέ στον ύπνο σου;
Όχι, όχι...Τα αδέρφια μου, τα ανίψια μου, την έχουνε δει, αλλά εγώ όχι...
Θα ήθελες να τη δεις;
Δεν ξέρω...Την έχω τόσο μεσ' στην καρδιά μου...Το καντηλάκι της δεν έχει σβήσει ποτέ...Και δεν είναι το καντηλάκι της, είναι η ζέστη που έχω στην καρδιά μου γι' αυτό το πλάσμα. Χάνονται οι φίλοι μας, Αντώνη. Ο θάνατος του Λαυρέντη με ζόρισε πάρα πολύ. Καταλαβαίνεις ότι καλεί τη σειρά σου...
Ο Λαυρέντης, όμως, έφυγε νέος, απρόσμενα και πρόωρα.
Δεν έχει σημασία. Έχασα και τη Λήδα, την καλύτερη μου φίλη από 12 ετών, μία εξαίρετη αρχαιολόγο. Δεν είναι εύκολοι θάνατοι αυτοί. Συνειδητοποιείς ότι τα περιθώρια από δω και μπρος είναι ελάχιστα. Μπορεί να'ναι πολλά, δεν το ξέρουμε, αλλά δυνητικά μπορεί να σου συμβεί και σένα σε μία βδομάδα, σε ένα χρόνο, σε τρία! Τότε πρέπει να κάνεις πολλές αλλαγές στον τρόπο που σκέφτεσαι και που ζεις.
Και τι θα συμβεί έτσι;
Δύο τινά! Ή θα γίνεις ένας γρουσούζης γέρος που θα μισείς το σύμπαν ή θα περάσεις σε κάτι βαθύτερο! Εγώ κινδύνεψα να γίνω μία γρουσούζα ειδικά με τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις. Πως να στο πω, κόντεψα να γίνω μια στριφνή, μια στρίγκλα που σιχαίνεται τους πάντες. Εκεί ήρθε η Μοντ, που διδάσκει την αποδοχή! Μπήκα σ' ένα καθαρά πολιτικό, μη σου πω αναρχικό, έργο. Κατανοείς, ρε παιδάκι μου, ότι τα πάντα μπορούν να γίνουν με λίγη καλοσύνη, αποδοχή και συγχώρεση, όχι με τη θρησκευτική έννοια, αλλά μ' αυτή τού επιτρέπω και στον άλλο να χωρέσει δίπλα μου.
Αναφέρεσαι στις τελευταίες εκλογές, λέγοντας τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις;
Ναι, δεν σου κρύβω ότι ήταν σαν να έφαγα ένα χαστούκι! Φαντάζομαι και αρκετοί άλλοι...Ένα αδιανόητο χαστούκι, αφού δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι ο κόσμος θα έκανε τη συγκεκριμένη επιλογή.
Να όμως που την έκανε!
Την έκανε! Την έκανε και θα πάμε 200 χρόνια πίσω πάλι, εκεί που κάποια πράγματα είχαν μπει σε μια τάξη. Φοβάμαι για τους ανθρώπους που είναι πιο αδύναμοι από μας, γι' αυτούς φοβάμαι και τρέμω, γι' αυτούς που δεν έχουν ένσημα, δεν έχουν ένα ικανό εισόδημα...
Δεν έχουν πρόσβαση στην υγεία...
Ακριβώς. Όταν είχα άρρωστη την αδερφή μου, έμεινα κατάπληκτη απ' τον εξαιρετικό τρόπο που λειτουργούσαν τα νοσοκομεία. Την καθαριότητα, τους γιατρούς! Δεν έλειψε ποτέ τίποτα! Μπορεί τα σεντόνια να ήταν τρύπια, αλλά ήταν φρεσκοπλυμένα και σιδερωμένα. Γάζες, γάντια, τα πάντα! Δεν τό'χα ξαναδεί ειλικρινά τόσα χρόνια στα δημόσια νοσοκομεία, παρά μόνο στα ιδιωτικά. Εγώ αυτά είδα στην Υγεία και δεν πα'να τον βρίζουν τον Πολάκη; Δεν ξέρω αν ήταν από τον Πολάκη, αλλά η δουλειά που κάνανε στα νοσοκομεία ήταν εξαιρετική, όπως και η συγκλονιστική δουλειά που κάνανε για τους φτωχούς ανθρώπους! Συγγνώμη, και μένα μ' ενοχλεί λίγο η μαγκιά του Πολάκη, αλλά δεν θα τον παντρευτώ! Αυτό που έκανε ο Πολάκης ήταν ένα δώρο στους αδύναμους ανθρώπους, τέλος! Και ξέρεις που ήταν το μόνο πρόβλημα; Στα επείγοντα, που δεν έφταναν οι γιατροί κι οι ουρές ήταν ατελείωτες.
Αυτό έχει να κάνει με έλλειψη προσωπικού.
Ακριβώς! Εάν λυνόταν και το θέμα των επειγόντων, νομίζω πως θα είχαμε μια περίθαλψη στην Ελλάδα, εννοείται καλύτερη απ' της Αμερικής, που την έχουν μόνο δυτικοευρωπαϊκά, κυρίως σκανδιναβικά κράτη. Όταν, λοιπόν, τέλειωσαν οι εκλογές, άρχισα να λέω: «Τι θα γίνει μ' αυτούς τους ανθρώπους; Τι θα γίνουν αυτοί με το επίδομα που τους έλεγαν τεμπέληδες; Πως θα ζήσουνε;» Μήπως θα πάνε πάλι στους σκουπιδοτενεκέδες και δεν θα έχουν να φάνε; Εδώ, στον Βασιλόπουλο, ήταν απ' έξω τα γεροντάκια κι έψαχναν τα σκουπίδια κι εγώ περνούσα με το κεφάλι σκυφτό γιατί ντρεπόμουν...
Πως θα έκρινες αυτή τη στιγμή την Αντιπολίτευση;
Ακόμα δεν έχω καταλάβει. Κάποια στιγμή είπα «Που ειν' αυτοί οι άνθρωποι, γιατί δεν μιλάνε;» κι απ' την άλλη μεριά είπα ότι αν ήμουν εγώ στη θέση του Τσίπρα, θα άφηνα χαιρέκακα να βουλιάξουν τα πάντα! Φαίνεται όμως πως ο Τσίπρας είναι καλύτερος άνθρωπος από μένα και δεν θα το κάνει!
Είδες τελικά που δεν έγινες στριφνή, όσο κινδύνεψες.
Κινδύνεψα, όμως, κινδύνεψα! Έπαθα μισανθρωπισμό! Το ζούσα όλο αυτό παράλληλα με την αρρώστια της αδερφής μου, που με είχε γεμίσει ούτως ή άλλως με πόνο και θυμό. Δεν είναι οι εκλογές και το αποτέλεσμα που με αναστάτωσαν! Είναι ο τρόπος που κάνανε την προεκλογική εκστρατεία τους με ψέματα και λάσπη και με σανό που τάιζαν τον κόσμο. Φριχτά ψέματα σε πλήρη απουσία πολιτικού λόγου, χυδαιότητα και fake news! Αναρωτιόμουν: «Αυτοί είναι ελεεινοί και τρισάθλιοι! Ο κόσμος τι είναι; Δεν καταλαβαίνει που ειν' η αλήθεια και που τελειώνει το ψέμα;» Αυτά όλα λοιπόν συνέβησαν και κλείστηκα στο καβούκι μου.
Στην προηγούμενη συνάντηση μας, μου είχες πει ότι «αφέθηκες» ως γυναίκα εξ αιτίας απουσίας της ερωτικής επιθυμίας.
Φυσικά, αυτό ισχύει. Μετά μπαίνουν και άλλα ζητήματα: Η υγεία. Όταν βλέπεις ότι αυξάνεται το βάρος σου, αρχίζεις κι ανησυχείς, αυξάνεται το σπλαχνικό λίπος, δε σε βαστάνε τα γόνατα σου και θες να έχεις μία ποιότητα ζωής για όσο θα υπάρχεις. Δεν είναι, λοιπόν, λόγοι καλαισθησίας. Είναι λόγοι επιβίωσης με ένα στάνταρ επίπεδο.
Ως ερωτικός άνθρωπος που είσαι...
(με κόβει απότομα) Δεν είμαι πια, ήμουνα!
Το λες εσύ και το σέβομαι. Όταν είσαι πάνω στη σκηνή δεν πιστεύεις ότι εκπέμπεις ερωτισμό;
Όχι. Ξέρω, όμως, πως όταν είμαι στη σκηνή και νιώθω καλά - διότι πολλές φορές νιώθουμε πολύ μαλάκες και άδειοι στη σκηνή - υπάρχει μια τρομερή δύναμη που φεύγει από μέσα μου...
Σαν σαϊτιά.
Όχι, σαν μια έκρηξη θα έλεγα. Δεν πάει κάπου ευθύβολα. Γίνεται μία έκρηξη, ικανή να ζεστάνει τις ψυχές όλων. Δεν συμβαίνει πάντα αυτό, αλλά ανήκει στις ευτυχισμένες στιγμές.
Χωρίς να είναι ερωτικό.
Καθόλου, δεν είναι καθόλου ερωτικό! Βγαίνω άβαφη στη σκηνή, αφού έχω αποβάλλει όλες τις ναρκισσιστικές μου συνήθειες απ' το φόβο κιόλας μην γίνω γελοία. Ωστόσο, πριν από μερικά χρόνια που πήγα στη Νέα Υόρκη, είδα μία υπέροχη νέγρα, η οποία ήταν χοντρή και ψηλή. Φορούσε ένα πολύχρωμο κολάν με ένα φόρεμα της μπαλαρίνας και ήταν ένα αριστούργημα να την έβλεπες στο δρόμο! Την καταχάρηκα! Είχε στυλ, πως να στο πω...Και που καταλήγω πάλι; Στο ότι πια δεν έχω καμία βεβαιότητα. Μ' αρέσει αυτό, μ' αρέσει και τ' άλλο. Χαίρομαι και καμαρώνω να βλέπω μια καλοβαλμένη γυναίκα, αλλά χαίρομαι και για τον εαυτό μου που'μαι τόσο χαλαρή. Θα προτιμήσω νά'μαι άνετη παρά όμορφη.
Θα ξανάκανες μαύρα τα μαλλιά σου;
Όχι, με τίποτα. Τρελάθηκες; Τα λατρεύω, μου αρέσουν πάρα πολύ τα μαλλιά μου έτσι και νομίζω πως μου πάνε!
Σε βλέπω αποστασιοποιημένη από τα μουσικά πράγματα. Ισχύει;
Νιώθω μεγάλη απογοήτευση για τα νέα παιδιά που δεν έχουν στήριξη από πουθενά. Όταν πρέπει να πληρώνουν παραγωγούς στο ραδιόφωνο για να παίξουν το τραγούδι τους, όταν δεν υπάρχουν εταιρείες ή ένας παραγωγός να τους διαλέξει υλικό και να τους βάλει σ' ένα στούντιο, να τους κάνει παραγωγή και μετά να τη στηρίξει κιόλας. Και πες μου, σε παρακαλώ, εάν το κάνει αυτό, πότε θα πάρει τα λεφτά του πίσω;
Η «φάμπρικα» αυτή έχει τελειώσει, είναι αλήθεια.
Εγώ, όμως, πραγματικά αν έβρισκα ένα ωραίο τραγούδι, θα πλήρωνα με τα έσοδα μου από το θέατρο για να το βγάλω. Θα πλήρωνα την παραγωγή χωρίς να περιμένω τίποτα. Όμως τα νέα παιδιά τι θα κάνουνε; Βλέπεις τώρα με το διαδίκτυο ότι υπάρχει ένας τρόπος να επικοινωνήσεις τη δουλειά σου. Και το τραγούδι «Την λένε Εύα», έτσι «πήγε» και αγαπήθηκε, από το διαδίκτυο. Από τίποτα άλλο!
Κι από σένα, που το στηρίζεις στις συναυλίες σου. Έχει σημασία.
Ναι, αλλά πες ότι εμένα τώρα μού'ρχεται η έμπνευση για ένα ωραίο τραγούδι. Κάθομαι, το φτιάχνω με τους φίλους μου πρόχειρα, χωρίς ενορχήστρωση και το βγάζω εδώ (σ.σ. δείχνει το laptop της) Εάν είναι καλό, θα σκίσει! Αν ακουμπήσει σε ευαίσθητες χορδές ανθρώπων, το τραγούδι θα υπάρξει.
Μήπως όλα αυτά που λέμε σηματοδοτούν και μια έλλειψη ταλέντων, πέραν από τα της τεχνικής υποδομής; Φτάνουν στα χέρια μου δεκάδες δίσκοι, ελάχιστοι όμως έχουν κάτι να πουν.
Κατάλαβα, που δεν ακούγονται θες να πεις...Να πάμε λίγο στους δημοσιογράφους. Βλέπεις ότι αυτοί που ξεφτιλίστηκαν δεν είναι μόνο οι δικαστικοί, δεν είναι οι πολιτικοί ή οι παπάδες. Αυτοί που ξεφτιλίστηκαν καταρχάς είναι οι δημοσιογράφοι, οι οποίοι έπρεπε - ως όφειλαν - να ελέγξουν τη δικαστική και πολιτική εξουσία και όχι να κάνουν προπαγάνδα. Γιατί στο λέω τώρα αυτό; Θα σου εξηγήσω. Οι πυλώνες που στήριζαν τον πολιτισμό μας καταρρέουν. Το αξιακό μας σύστημα καταρρέει, αν δεν έχει καταρρεύσει. Οι άνθρωποι έξω είναι θυμωμένοι, πλακώνονται για μία θέση στο πάρκινγκ. Σιχαίνονται ο ένας τον άλλον! Δες πως φέρονται στα ζώα, τους πετάνε φόλες, τα χτυπάνε, τα βασανίζουν, δες πως φέρονται στους ανθρώπους, στους μετανάστες! Τι οργή και θυμό έχουν, που νομίζουν ότι τρώνε το δικό τους ψωμί, οι ανενημέρωτοι, οι άσχετοι! Για να αρχίσει λοιπόν ο σπόρος της τέχνης να ξανακαλλιεργείται μέσα σε μια τέτοια άρρωστη κοινωνία, θα πρέπει να φύγουν οι γενιές που την αρρώστησαν.
Ενδιαφέρουσα άποψη. Μιλάς για μια μεταβατική περίοδο.
Ακριβώς! Να φύγουνε, να φύγουμε! Να τελειώσουμε! Τίποτα δεν πρόκειται να γεννηθεί στην τέχνη από εμάς!
Βάζεις και τον εαυτό σου μέσα, λοιπόν.
Εννοείται πως βάζω και τον εαυτό μου. Παρότι έχω αντισταθεί να μην μπω στο κοπάδι και δεν μπήκα! Δεν έχω έμπνευση, όμως, δεν έχω από που να εμπνευστώ...Αν εγώ έγραφα ένα τραγούδι τώρα, θα ήταν ένας θρήνος και δεν χρειάζεται ένας θρήνος. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι ένα τραγούδι εμψύχωσης.
Ενέχει έναν κίνδυνο κι αυτό.
Όχι, όχι έτσι, δεν μιλάω για θούριο, για αντάρτικο. Εννοώ...
Ένα ευγενές τραγούδι μήπως;
Ένας ύμνος στην ομορφιά και πάλι! Όπως την ύμνησαν ο Ελύτης, ο Γκάτσος, ο Χατζιδάκις, ο Σπανός, ο Λοΐζος, ο Μίκης, ο Μούτσης, κατάλαβες; Η fake ομορφιά επικρατεί σήμερα. Επιμένω στη φράση του Μίσκιν από τον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι ότι η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο!
Θα μου επιτρέψεις να σου πω ότι αυτή η παράθεση των ίδιων ονομάτων κάθε φορά σε συζητήσεις με πολλούς, φανερώνει και πόσο στέρφο είναι το τοπίο γύρω μας. Ακούς νέα τραγούδια;
Όχι.
Όχι...
Δεν μ' αρέσουν τα νέα τραγούδια καθόλου, μ' αρέσουν όμως κάποιοι νέοι καλλιτέχνες. Η Μαρία Παπαγεωργίου μ' αρέσει πολύ, ας πούμε, την εκτιμώ και θεωρώ ότι έχει άποψη. Υπάρχουν πολύ ωραίες φωνές, η Ζουγανέλη, η Μποφίλιου, ξεχωρίζω τη Μαρία όμως γιατί αντιλαμβάνομαι ότι είναι ένας άνθρωπος που δεν βολεύεται στα καλούπια της.
Συμφωνώ. Υπό νορμάλ συνθήκες, η Παπαγεωργίου θα ήταν πρώτο όνομα.
Αναζητεί, παλεύει και δεν είμαι σίγουρη αν η δουλειά της τής επιτρέπει να ζει με σχετική άνεση. Ίσως να υπάρχουν κι άλλα παιδιά, αλλά δεν τα ξέρω, έτσι που είχα κλειστεί στο σπίτι τα τελευταία δύο - τρία χρόνια. Δεν έχω παρακολουθήσει καμία μουσική παράσταση και καμία θεατρική...Έχω χάσει την επαφή μου λίγο με τα τεκταινόμενα. Θα την ξαναβρώ αναγκαστικά τώρα με τις πρόβες.
Θα σε βομβαρδίζουν, να υποθέσω, νέοι δημιουργοί με τραγούδια.
Μπα, όχι πια, ευτυχώς. Ησύχασα...Πέταξα τις προάλλες δύο κιβώτια με CD. Τα φύλαγα, τα φύλαγα και δεν μου αρέσανε. Κάποια στιγμή - ντρέπομαι που το λέω - σταμάτησα ν' ακούω κιόλας! Εσύ θα με καταλάβεις! Όταν έρχονταν πάρα πολλά, με πιάνανε τα νεύρα μου. Έβαζα το πρώτο, δεν ακουγόταν και μετά τα έπιανα και τα παραπέταγα όλα μαζί..Ενδεχομένως να έχω αδικήσει κάποιους ανθρώπους και ντρέπομαι γι' αυτό. Είμαι κι εγώ άνθρωπος, όμως, δεν είναι η δουλειά μου να κάθομαι απ' το πρωί ως το βράδυ ν' ακούω μουσικές, τη στιγμή που δεν μου προσφέρουν και καμία ευχαρίστηση! Ντροπή μου, ντράπηκα τώρα που σ'τό'πα!
Κοίταξε, τό'χω ακούσει από πολλούς συναδέλφους σου, να πετάνε CD δηλαδή από κάποια στιγμή και μετά. Εξαιρείται ίσως η Δήμητρα Γαλάνη μόνο.
Η Δήμητρα είναι τρομερή, δεν παίζεται! Τη θαυμάζω, γιατί έχει βοηθήσει πολύ κόσμο. Μπράβο της!
Η Γαλάνη το ψάχνει ακόμα, ησυχία δεν έχει από μουσικής άποψης.
Γι' αυτό μ' αρέσει, γιατί ψάχνει και βρίσκει, ψάχνεται και βρίσκεται! Εγώ πια είμαι τουρίστρια στο τραγούδι. Μόνο αν μου έρθει μια ιδέα, θα βγω να το κάνω, δε θα κάτσω όμως να πω «Σκέψου τι καινούργιο θα κάνεις».
Απ' την άλλη, όμως, εσύ είχες την τύχη μετά από Σπανό, Λεοντή και Κραουνάκη, να συμπορευθείς με τον Μιχάλη Δέλτα.
Όντως. Είχα κάνει πρώτη το «Μια αγάπη μικρή» που βγήκε σε single και μετά κυκλοφορήσαμε ταυτόχρονα με τη Δήμητρα: Εγώ με τον Μιχάλη Δέλτα κι εκείνη με τον Κωνσταντίνο Β.
Λέω, λοιπόν, πως είχες την τύχη να σε προσεγγίσει ο Μιχάλης Δέλτα και να κάνετε έναν δίσκο ιστορικής σημασίας για την ηλεκτρονική σκηνή. Ακόμα ακούγεται ο δίσκος αυτός σαν να βγήκε χθες.
Ήρθε και με βρήκε μόνο του το τραγούδι, το ξέρω αυτό που λες. Είμαι γεμάτη αντιφάσεις, απ' τη μια μεριά λέω πως αν είναι κάτι να συμβεί, θα συμβεί, κι απ' την άλλη μεριά μέμφομαι τον εαυτό μου που δεν κυνήγησα τα πράγματα.
Τι άλλο να έκανες; Η καριέρα σου δεν είναι αμελητέα, μην τρελαθούμε.
Πέρα απ' αυτό, όταν πήγα και τραγούδησα στη Γαλλία και μου γράψανε τρομερές κριτικές, οποιοσδήποτε άλλος στη θέση μου θα την είχε ψωνίσει. Εγώ γύρισα στην Ελλάδα και συνέχισα τα δικά μου.
Για πότε μιλάμε τώρα;
Για το '78. Τραγούδησα στο Φεστιβάλ των Κανών.
Τραγούδησες στις Κάνες; Ομολογώ πως δεν το γνώριζα.
Βεβαίως, αγάπη μου, τραγούδησα με παρουσίαση Bibi Anderssen και μαζί με τον Σίμωνα Καρρά το βράδυ της απονομής. Είπα «Τα παιδιά του Πειραιά» και μου γράψανε σεντόνια. Ούτε το επικοινώνησα εδώ στην Ελλάδα για να παινευτώ! Το ίδιο και όταν τραγούδησα με τον Νταλάρα στο «Olympia». Οι μεγαλύτεροι κριτικοί της Γαλλίας γράψανε ύμνους! Δεν εκμεταλλεύτηκα τίποτα, δεν ξαναπήγα, καταλαβαίνεις...Δεν ξέρω, ρε παιδί μου, ίσως θα έπρεπε κάτι παραπάνω να έχω κάνει, να μην είναι μόνο συναίσθημα οι επιλογές μου, που ήτανε πάντα συναίσθημα! Να ήταν και λίγο λογική.
Ναι, αλλά αν κάτι χαρακτηρίζει εσένα...
(με κόβει) Ναι, αυτό, το παράπονο του συναισθήματος είναι.
Δεν το βρίσκω κακό.
Δεν ξέρω να σου πω αν είναι καλό ή κακό...Όπως το είπα στην αρχή, βάζω τα αντεράκια μου στο τραπέζι και λέω «Έκανες ότι θα ήθελες να κάνεις στη ζωή σου;» Έκανες όλα τα ταξίδια που ήθελες στη ζωή σου; Δεν τα έκανα. Ακόμη έχω να ονειρεύομαι τόπους.
Και τι σε εμποδίζει να τα κάνεις τώρα;
Τίποτα...Μόνο ο ίδιος μου ο εαυτός. Απ' την άλλη, ξέρω ότι ανήκω στους ελάχιστους ανθρώπους που έζησαν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Αυτό αγγίζει την τελειότητα. Ο καταπιεσμένος άνθρωπος είναι μισός άνθρωπος.
Έτσι πίστευα κι εγώ. Έτσι πιστεύω. Τις προάλλες έλεγα στα ανίψια μου να αλλάξουν δουλειά καλύτερα, αν καταπιέζονται στον εργασιακό τους χώρο. «Πάρτε ένα δισάκι και ταξιδέψτε, τολμήστε».
Η τέχνη είναι κάθαρση;
Για μένα, πολύ! Θεωρώ την τέχνη θεραπεία, κάθαρση για μένα άρα και για τον αποδέκτη.
Ο Μιχάλης Δέλτα έγραψε σε ένα ποιητικό κείμενο του πως η κάθαρση είναι θέμα εμπειριών, αλλιώς δεν κατακτιέται.
Βέβαια! Πάρε τα αρχαία Ελευσίνια Μυστήρια, βιώνεις πρώτα κάτι με τρόπο δραματικό και μετά έρχονται ο εξαγνισμός και η κάθαρση.
Και η εμπειρία προς την κάθαρση πρέπει να'ναι στάνταρ επώδυνη;
Πρέπει, πάντως, να'ναι συνταρακτική, να σ' έχει μετακινήσει σαν άνθρωπο.
Να σ' έχει ξεβολέψει.
Α, μπράβο, είπες τη σωστή λέξη! Δεν γίνεται να'σαι βολεμένος σ' ένα μοντέλο ζωής. Δεν μαθαίνεις τίποτα, δεν νιώθουν τίποτα το δέρμα σου, οι αισθήσεις σου, το μυαλό σου.
Συγχωρείς πλέον τους ανθρώπους γύρω σου;
Συγχωρώ; Δεν ξέρω αν είμαι τόσο καλός άνθρωπος, με πετυχαίνεις και σε παράξενη φάση. Προσπαθώ να καταλάβω γιατί έχει καταρρεύσει η δοξασία για πάρτη μου ότι τα κάνω όλα σωστά. Επίσης, συνεχίζω να κάνω λάθη.
Τα οποία λάθη, τα βλέπεις επί τόπου;
Αμέσως, τη στιγμή που τα κάνω. Να, «τώρα θα», «τώρα γίνομαι ρεζίλι». Θυμώνω εύκολα, είμαι συγκρουσιακός χαρακτήρας, τσακώνομαι. Δεν θα έπρεπε να είμαι πιο...
Χαμηλού προφίλ;
Ναι!
Αυτό μπορώ να καταλάβω μέσα από τα social media. Στο facebook, λόγου χάριν, δεν θα ανεβάσεις τραγούδια, αλλά άρθρα κατά της δολοφονίας των ζώων, κατά της αστυνομικής βίας, κατά του φασισμού.
Ποτέ δεν ανεβάζω τραγούδια, με τίποτα! Αφήνω τους φίλους μου να διαβάσουν κείμενα καταγγελτικά και να κρίνουν, χωρίς να τους πω τι θα κάνουν. Το έκανα μια - δυο φορές, όταν ήμουν πολύ εξοργισμένη και βγήκα κι έβρισα κάποιον, τον Καψή νομίζω.
Καλά έκανες!
Φυσικά κι έκανα καλά! Ως εκεί! Αν μπει, όμως, κάποιος και με βρίσει, δεν θ' απαντήσω. Δεν μ' ενδιαφέρει καθόλου. Καταλαβαίνω την ανάγκη για μίσος και φθόνο, βλέπω την ανθρωποφαγία και δεν είναι η πρώτη φορά. Ο Σωκράτης μια φορά περπατούσε στην Αγορά, όπου εμφανίστηκε κάποιος και τον έβρισε χυδαιότατα. Δεν αντέδρασε. Ο μαθητής του τον ρώτησε: «Δάσκαλε, πως επέτρεψες να λέει τόσες βρισιές και δεν του είπες μία κουβέντα;» Πάει ο Σωκράτης, βρίσκει ένα παλιόρουχο στο σπίτι του και τον ρωτάει: «Θες να το φορέσεις;» Απόρησε ο μαθητής, «Όχι, γιατί να το βάλω;» και του απαντάει: «Τότε εγώ γιατί να βάλω ένα λερωμένο πράγμα που πέταγε πάνω μου ο άλλος;»
Μάλιστα. Επιλέγεις, επομένως, το πως να εκτεθείς.
Ως ένα σημείο. Θα πω τη γνώμη μου με ήπιο τρόπο, ασχέτως αν ήμασταν στο σπίτι μας και πλακωνόμασταν. Είναι άλλο το σπίτι μας και άλλο το έξω. Έξω οφείλουμε να έχουμε όλοι μία κοσμιότητα.
Έχεις σκεφτεί τώρα τι θα μας σούρνουν κάτω απ' τα σχόλια στο site, εκτός από καλά λόγια;
Δεν μ' ενδιαφέρει καθόλου! Ούτε εσένα να σ' ενδιαφέρει. Ο κόσμος ξεσπάει πια σαν τις γριές κουτσομπόλες της γειτονιάς...Φαίνεται πως το διαδίκτυο τους επιτρέπει να το κάνουν, γιατί δεν είναι μπροστά σου να τους χώσεις μία μπουνιά.
Δεν είδες τι έγινε τις προάλλες που βγήκε ένα φασιστοειδές και απείλησε ανοιχτά τη ζωή του Νάσου Ηλιόπουλου;
Αναφορά αμέσως! Όλοι! Πρέπει να τους κυνηγάμε αυτούς!
Όπως κάνει η Έλενα Ακρίτα και μετά γίνονται...μπουχός.
Ακριβώς, έτσι! (γυρίζει το βλέμμα στη βεράντα της) Αχ, δες πως μυρίζει το νυχτολούλουδο μου! Κάποια στιγμή που τραγουδήσαμε στην πρώην Γιουγκοσλαβία, είχε βγει ο Κωστόπουλος στο ΚΛΙΚ του και είπε ότι γεράσαμε, μας έκραζε...Δημοσίευσε ένα φρικτό λίβελο για όλους μας και ειδικά για μένα. Και ψέματα, βεβαίως. Του τράβηξα μια ωραιότατη αγωγή και την παραμονή της εκδίκασης, μου τηλεφώνησε: «Τανάκι, δεν πήρα χαμπάρι τι γράφτηκε! Έλα να τα βρούμε»...Του λέω: «Όχι, αγάπη! Επειδή η μόνη γλώσσα που καταλαβαίνετε είναι τα φράγκα, θα με πληρώσετε»...
Γουστάρω!
Και με πλήρωσαν!
Είναι καλό να λέγονται αυτά δημόσια.
Φυσικά. Κατευθείαν καταγγελία! Και τώρα μπορεί να λένε ότι γέρασα, φύρανα, αλλά είναι γελοίοι, δεν τους δίνω καμία σημασία. Άμα βγουν επισήμως σ' ένα έντυπο ή σ' ένα site και γράψουν ψέματα, τότε είναι που θα τους πατήσω χάμω! Πρέπει όλοι να το κάνουμε! Και οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που δέχτηκαν τρομερή λασπολογία, θα ήθελα να κάνουν μηνύσεις σε πέντε σιχαμένους που υπερέβησαν τα εσκαμμένα.
Ζούμε, όμως, την απόλυτη δικτατορία του Τύπου.
Ξέρω, ξέρω, κανένα ανεξάρτητο μέσο δεν υπάρχει...
Θυμίζω ότι στην κρατική τηλεόραση μεταδόθηκαν ως είδηση τα γενέθλια του Μαρινάκη.
Αυτό είναι που σού'λεγα, η απόλυτη κατάρρευση των πυλώνων του πολιτισμού. Νά το! Ο πολιτικός μας πολιτισμός και ο πολιτισμός μας γενικά που διαλύεται! Μπήκα κι εγώ στον πειρασμό να κοροϊδέψω τη Μαρέβα, να κοροϊδέψω τον Κούλη και είπα ότι δεν πρέπει να το κάνουμε τελικά, γιατί καταντάμε σαν αυτούς! Και γι' αυτό γουστάρω τον Τσίπρα που δεν έχει ρίξει το επίπεδο του!
Συμφωνείς ότι υποτιμήθηκε ο αντίπαλος μέσα από ειρωνεία και χιουμοράκι;
Ο ελληνικός λαός πάντα είχε την τάση αυτή. Υπήρχαν ο Αριστοφάνης, ο Σουρής. Τό'χουμε μεσ' στο αίμα μας να κοροϊδεύουμε και δεν είναι πάντα επιλήψιμο. Αυτό που πάντα είναι επιλήψιμο είναι το χάσιμο του μέτρου. Όλη μας η ενέργεια να πηγαίνει σε ανοησίες και να αφήνουμε εκτός καίρια πράγματα, που περνάνε απαρατήρητα! Όταν η αντίσταση σου είναι αυτή και σου ξεφεύγουν οι αυξήσεις στη ΔΕΗ, τι θα γίνει στη δημόσια υγεία κλπ. Το να λες «Α, ο γκαντέμης, ο γρουσούζης» τό'κανα κι εγώ μια φορά και δεν μου άρεσε και μετά είπα γιατί τό'κανα. Εντάξει, γελάσαμε λίγο με τους φίλους μας και το δικαιούμαστε να γελάσει το χειλάκι μας όταν σε βάζουν κάτω και σε πατάνε! Ναι, παίρνεις την εκδίκηση σου γελώντας λίγο εις βάρος τους, να μη χάνεται όμως η ουσία των πραγμάτων. Σ' αυτά ο Τσίπρας είναι κύριος και, νομίζω, πολύς κόσμος θα τον ξαναζητήσει.
Θέλω να πούμε και ότι ήσουν απ' τους πρώτους που υπόγραψαν τη λίστα υπέρ της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Βεβαίως, παρότι είμαι Μακεδόνισσα, εντάξει; Έχει σημασία! Εκεί στήριξε η ΝΔ την προεκλογική εκστρατεία της. Πάρ'τα στη σειρά: Μάτι, Πρέσπες, αφορολόγητο! Τι μας είχε πει; Θα μειωθεί η φορολογία και αυξήθηκε! Άσε, σου λέω, ας μην το συνεχίσουμε, δεν μου αρέσει να ανοίγω πληγές.
Να πληγώνεις τους ανθρώπους;
Ναι. Αλλάζουμε θέμα, αλλά πλήγωσα πολλούς. Θα προτιμούσα να μην τους έχω πληγώσει.
Συνειδητά ή από πείσμα;
Ποτέ συνειδητά! Ποτέ από εκδικητικότητα, γιατί καταρχάς ξεχνάω. Μπορεί να μη σου μιλάω, να'χουμε μαλώσει και να σε δω μετά από ένα μήνα και να λέω μέσα μου: «Εγώ μ' αυτόν δε μιλάω, αλλά γιατί όμως;» Και ν' αγκαλιαστούμε, να σε χαιρετίσω, να μη σου γυρίσω την πλάτη. Τους περισσότερους ανθρώπους τους πλήγωσα μέσα από ερωτικές σχέσεις εγώ.
Ελλείψει, λοιπόν, ερωτικού στοιχείου, ξεπερνάς σήμερα τον σκόπελο αυτό.
Και πάλι τους πληγώνω. Συνεχίζω...Έχω τη φοβερή μανία της φιλαλήθειας. Με τίποτα δεν θα σου πω ψέματα. Θα με ρωτήσεις αν είναι ωραίο το πουκάμισο που φοράς κι αν δεν μ' αρέσει, θα σ'το πω κι εσύ θα πληγωθείς. Μικρό παράδειγμα, αλλά μπορεί να'ναι και κάτι άλλο. Παίζαμε τις προάλλες χαρτιά μ' ένα φίλο μου και του'πα κάποιες αλήθειες και τσακωθήκαμε!
Παρεξηγήθηκε;
Κι εγώ παρεξηγήθηκα...Στενοχωρηθήκαμε κι οι δυο...Τα ξαναβρήκαμε την άλλη μέρα, αλλά πληγωθήκαμε και δεν θα έπρεπε, γιατί μεγάλωσα πια. Να τι σου έλεγα, ότι είμαι απογοητευμένη από μένα. Θα ήθελα να τα έχω λυμένα όλα αυτά.
Πως να γίνει; Ζεις μέσα σε μια κοινωνία, δεν είναι εύκολο.
Γιατί να μη γίνεται; Έχω διαβάσει τοίχους βιβλία, ρε Αντώνη, προσπάθησα πάρα πολύ να γίνω καλύτερος άνθρωπος! Δεν είμαι ευχαριστημένη.
Ούτε και θα είσαι ποτέ. Αλλιώς πήγαινε σε μοναστήρι και κλείσου σε μία σκήτη.
Όχι, δεν θέλω καθόλου να κλειστώ στο Άγιο Όρος! Είμαι βαθιά λυπημένη ως ένθεος άνθρωπος...Αυτοί οι φασίστες παπάδες με κάνανε να απομακρυνθώ από την εκκλησία. Αυτό μέσα μου δημιουργεί μια θλίψη. Δεν είναι όλοι ίδιοι, αλλά αυτοί βγαίνουν στην εκκλησία και λένε τις βρωμιές τους μέσα από άθλια κηρύγματα μίσους.
Είμαι πέρσι στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, την ημέρα της γιορτής του Αγίου. Πίνω καφέ απ' έξω δηλαδή με τους δικούς μου. Βγαίνει ο δεσπότης, δεν ξέρω και τι αξίωμα έχει, και απ' τα μεγάφωνα ακούγεται να δηλώνει την αποστροφή του για το ότι κανείς απ' την κυβέρνηση δεν παρευρίσκεται στον εορτασμό, πλέκοντας ταυτόχρονα το εγκώμιο του υποψήφιου Νομάρχη Πατούλη! Μιλάμε για τρομερά πράγματα!
Κι εσύ τι έκανες;
Σηκώθηκα κι έφυγα...Εσύ τι θά'κανες;
Σηκώνεσαι και φεύγεις, θα έφευγα κι εγώ. Κάνεις κι ένα post που του λες «Δεν έχεις εσύ δικαίωμα, τραγόπαπα, να διώξεις εμένα και άλλους που έχουν ανάγκη την πίστη τους για Χ-Ψ λόγους, δεν μπορείς να τους κάνεις να σιχαθούν την εκκλησία και να μην ξαναπατήσουν το πόδι τους»! Εγώ δεν πάω πια στις εκκλησίες...Πάω όταν είναι άδειες...
Πήγαινες πριν;
Κάποιες μέρες, ναι, πήγαινα. Στον Άι - Δημήτρη, στο χωριό, μου άρεσε να πηγαίνω στον Εσπερινό. Τώρα δεν πάω, δεν πατάω, έχω θυμό!
Τον Θεό οι ένθεοι βέβαια τον φέρουν στην προσευχή τους, έχουν μυστική συνομιλία μαζί Του.
Όπως το λες, είναι μία μυστική συνομιλία, αλλά ξέρεις κάτι; Η Εκκλησία παλιά ένωνε τον κόσμο κι ο άνθρωπος έχει ανάγκη να νιώθει ότι ανήκει κάπου. Εγώ όχι, γιατί ήμουν πλάσμα ανεξάρτητο και πολύ μοναχικό. Οι γέροι άνθρωποι, οι μεγάλες γυναίκες, όμως; Έχουν ανάγκη να ξέρουν ότι θα πάνε την Κυριακή, θα δουν τις φίλες τους και θ' ακούσουν λόγια παρηγορητικά για την ψυχή τους. Όταν τις διώχνουν, αυτό κόβεται. Τους θεωρώ εγκληματίες αυτούς, γιατί διώχνουν τους ανθρώπους απ' την αγάπη του Θεού και τους αφήνουν μόνους τους. Μη σου πω ότι τους κάνουν και εχθρούς! Ντρέπομαι για τους πολιτικούς, για τους παπάδες, τους δικαστικούς και πιο πολύ τους δημοσιογράφους! Πρέπει ν' αρχίσουμε να μιλάμε!
Τάνια Τσανακλίδου - Θανάσης Τσαλταμπάσης
Πως είδες τον υποτιθέμενο αφανισμό της Χρυσής Αυγής;
Μεγάλη χαρά που πέρασα από τη Μεσογείων και είδα σκοτεινά τα γραφεία. Όμως, μην κρυβόμαστε πίσω απ' το δάχτυλο μας, ενσωματώθηκαν σ' ένα κυβερνών κόμμα κι επηρεάζουν τις ζωές μας έτσι. Εκβιάζουν πολιτικούς με χίλιους τρόπους. Θα αποσύρω τη στήριξη μου, λένε, εάν δεν πάρεις αυτή την απόφαση ή την άλλη...Πρέπει να σου πω κι ένα άλλο: Είμαι λίγο θυμωμένη και με τον Τσίπρα! Ήλπιζα ότι θα τον έκανε το διαχωρισμό Κράτους - Εκκλησίας.
Εύκολο τό'χεις;
Και άλλα δεν έκανε! Δεν μπορεί να έχουμε τον υψηλότερο βαθμό ιερέων υπαλλήλων, που τους πληρώνουμε εμείς δηλαδή, και όχι δασκάλων και καθηγητών! Να λείπουν γιατροί και νοσηλευτές απ' τα νοσοκομεία και νά'χουμε παπάδες τεμπελχανάδες που περισσεύουν! Σου'χω πει κάτι;
Πες μου.
Κάποτε, που ήμουν πολύ κομψή και έραβα ρούχα για τη δουλειά μου σ' ένα πολύ μεγάλο Οίκο Μόδας, επειδή ήταν ακριβά, έλεγα πώς «βγαίνει» αυτός ο Οίκος; Ξέρεις τι μου απάντησαν; Απ' τους παπάδες που ράβουν άμφια! Πιο ακριβά απ' τα νυφικά, σκέψου...Όταν έφτιαξα την κουζίνα μου, πήγα να δω κάποιες συσκευές που ήταν πανάκριβες και δεν μπορούσα να τις αγοράσω. «Ποιος τις παίρνει αυτές;» ρώτησα. «Μα, τα μοναστήρια» μου είπαν. Ε, όχι, έχω τελειώσει! Και κουβαλάω πίκρα μέσα μου που έχω τελειώσει με τη θρησκεία.
Παρόλο που εξακολουθείς να είσαι ένθεη.
Το γενικεύω πια, λέω πως ο χριστιανισμός έκανε εγκλήματα, κατάστρεψε τα αρχαία αγάλματα, όπως όλες οι θρησκείες φαίνεται να μισούν τον πολιτισμό. Καταστρέφουν την τέχνη, πάντα ήταν μέσο ελέγχου των μαζών, εκμετάλλευσης των φτωχών και συσσώρευσης χρήματος. Φιλάργυροι! Για τον εαυτό τους, αν και είναι λαϊκισμός να γενικεύουμε τόσο πολύ. Υπήρξαν και άνθρωποι φωτισμένοι. Μπορεί κανείς να μιλήσει για τον Αναστάσιο της Αλβανίας, αυτό το υπέροχο φωτεινό πνεύμα; Μπορεί να μιλήσει κανείς για τον Πατέρα Αντώνιο της Κιβωτού του Κόσμου; Αν δεν υπήρχαν κι αυτοί, δεν ξέρω τι θα έπρεπε να γίνει με το παπαδαριό. Οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Είπες πριν ότι δεν ήθελες να ξανακάνεις θέατρο;
Δεν ήθελα να κάνω τίποτα!
Ενώ ακυρώθηκαν και συναυλίες σου μεσ' στο καλοκαίρι.
Ήτανε να κάνω μία συναυλία μια βδομάδα προ των εκλογών. Η Γραμματεία Νέας Γενιάς την έστησε για την Ισότητα, αλλά προς τιμήν τους, για να μη θεωρηθεί ότι επηρεάζουν το κλίμα προεκλογικά, τη ματαίωσαν. Εγώ τέσσερις μέρες μετά τις εκλογές, έπαιζα στην Πάτρα. Είπα «Όχι, δεν θα φάω κι όλο μου το καλοκαίρι να κάνω πρόβες και να παίξω μια μέρα στη Θεσσαλονίκη κι άλλη μια μέρα εκεί».
Σε πείραξε ψυχολογικά αυτή η ακύρωση; Αν είχες «φτιαχτεί», εννοώ, και απογοητεύτηκες.
Όχι, καθόλου. Στενοχωρήθηκα μόνο για τα παιδιά που θα ήταν μαζί μου. Έβγαινα κι από δύσκολη φάση. Έλεγα «Αφού δεν έγινε, δεν ήταν η ώρα μου ακόμη για να ξαναβγώ». Πιστεύω στη ροή. Τα πράγματα μας βγάζουν από αδιέξοδα καμιά φορά, φτάνει να τα αφουγκραστούμε. Να εμπιστευθούμε τη ζωή και τη ροή της.
Πότε ήρθε η πρόταση για το «Χάρολντ και Μωντ»;
Κάπου εκεί, Μάιος ήτανε νομίζω. Δεν είχα καμία διάθεση. Ζήτησα το έργο και το διάβασα.
Δεν το ήξερες το έργο;
Όχι, δεν είχα δει καμία παράσταση.
Και θα σε ρωτούσα αν είχες υπόψιν την εκδοχή με τη Δέσποινα Μπεμπεδέλη.
Έχω ακούσει τα καλύτερα. Η Μπεμπεδέλη είναι συγκλονιστική ηθοποιός, αλλά όλος ο κόσμος μιλάει για την Μωντ της!
Ξέρεις γιατί είχε επιτυχία, έτσι; Η Μπεμπεδέλη, αν και κοντεύει τα 80, βγάζει ακόμα μια έντονη θηλυκότητα, ερωτισμό σχεδόν.
Είναι σπουδαία ηθοποιός!
Θέλω να πω ότι σου πάει γάντι εσένα αυτός ο ρόλος.
Κι εγώ νομίζω ότι μου ταιριάζει, αλήθεια το λέω.
Τι είχαμε πει παλιότερα; Η αδυναμία σου στους μικρότερους σου άνδρες.
Όλα αυτά τα πρεσβεύει η Μωντ, ναι! Ποτέ δεν ερωτεύεται η Μωντ τον Χάρολντ.
Την ταινία την έχεις δει;
Όχι.
Υπάρχει σκηνή που υπαινίσσεται ότι η 80χρονη Μωντ και ο νεαρός Χάρολντ κάνουν σεξ.
Μα και στο έργο, αφού αποτελεί θεατροποίηση της ταινίας, του σεναρίου. Όντως κάνουν σεξ και είναι παράξενο. Δεν είναι σεξ - σεξ, είναι ο πλατωνικός έρωτας με την αρχαιοελληνική σημασία. Η Μωντ τι κάνει; Ξεκλειδώνει ένα πλάσμα στα όρια του αυτισμού και της κατάθλιψης. Μπαίνει στη ζωή του και του ξεκλειδώνει όλες τις αισθήσεις. Τον μαθαίνει να κοιτάει αλλιώς τα πράγματα. Μέσα σε τρεις μέρες, όσο διαρκεί η δράση, το παιδί περνάει στην ενηλικίωση και γίνεται άνδρας.
Στο έργο υπαινίσσεται ότι αυτή είναι και η πρώτη ερωτική εμπειρία του ήρωα;
Μάλλον, ναι. Σε μια συνάντηση του, ας πούμε, με τον ψυχαναλυτή του, που η μάνα του τού επέβαλε να επισκεφτεί, αυτός τον ρωτάει: «Πως είναι η σχέση σου με τα κορίτσια;»...«Μου αρέσουν» απαντάει, πράγμα που δείχνει ότι δεν έχει κάνει ποτέ σεξ...«Τότε τι συμβαίνει;» τον ξαναρωτάει...«Νομίζω πως δεν αρέσω εγώ σ' αυτά»...
Ερμηνευτικά ήταν δύσκολη η προσέγγιση σου;
Σκεφτόμαστε να κάνουμε κάτι διαφορετικό. Να μην ευτελιστούν τα πράγματα όταν τα σερβίρουμε όπως έχουν. Το έργο είναι ποιητικό, εκτός από πολιτικό. Δεν μπορείς ξαφνικά να κάνεις πιασάρικες ξεφτίλες απλά για να ιντριγκάρεις τον κόσμο. Απαγορεύεται, είναι σαν να μην πιστεύεις το έργο που έχεις στα χέρια σου.
Εγώ δεν σε ρώτησα αυτό. Σε ρώτησα για το πως προσεγγίζεις ερμηνευτικά μια ερωτική, έστω υπαινικτική, σκηνή.
Δεν την έχουμε δουλέψει ακόμα. Την Κυριακή θα τη δουλέψουμε. Κοίταξε, ο Θανάσης είναι ένα υπέροχο πλάσμα και έχουμε μια καταπληκτική επικοινωνία.
Χημεία...
Δεν είναι ακριβώς χημεία. Έχουμε επικοινωνία. Είναι κάτι πιο βαθύ και ακριβώς επειδή υπάρχει, δεν έχω μέσα μου αμηχανίες. Κάναμε εδώ μια μέρα πρόβα την τελευταία σκηνή, οι δυο μας, και μας πήραν τα κλάματα συνεπαρμένοι απ' την αλήθεια μας ο καθένας. Και με τον σκηνοθέτη μας, τον Χατζάκη, τα πάμε καλά, μας λέει πολύ σωστά πράγματα! Δεν κάνουμε πρόβες πολλές, γιατί στο θέατρο τρέχουν άλλες τρεις παραγωγές και δεν είναι ακόμα έτοιμο. Όλα τα παιδιά είναι εξαιρετικά, είναι πολύ καλό team. Κάναμε τις πρώτες πρόβες, εδώ, στο σπίτι μου και δεθήκαμε πολύ όμορφα.
Tάνια Τσανακλίδου - Θανάσης Τσαλταμπάσης
Από πόσα άτομα απαρτίζεται ο θίασος;
Είμαστε τέσσερα κορίτσια και τέσσερα αγόρια, σύνολο οκτώ άτομα.
Και τη μουσική γράφει ο Μιχάλης Δέλτα σε μια όμορφη αντιδιαστολή με τον Cat Stevens της ταινίας στα 70s.
Ακριβώς. Ο Μιχάλης έχει γράψει και για τσέλο, αλλά και για σύνθια, ηλεκτρονική μουσική. Η μουσική παίζει μεγάλο ρόλο. Θυμήσου κι εκείνο το υπέροχο τραγούδι που είχε γράψει ο Κουρουπός για την παλιά παράσταση με πρωταγωνίστρια τη Δέσπω Διαμαντίδου στη Θεσσαλονίκη.
Λες το «Μια παλιά φυσαρμόνικα», που έγινε γνωστό και με τη φωνή της Έλλης Πασπαλά.
Ναι, αυτό. Και το δικό μας θά'ναι πολύ ωραίο τραγούδι - εγώ θα λέω δύο στην παράσταση.
Υπάρχει περίπτωση να δισκογραφηθεί το σάουντρακ;
Θα το ηχογραφήσουμε έτσι κι αλλιώς. Γνώμη μου είναι να βγει ένα σιντάκι και να πωλείται μαζί με το πρόγραμμα κατ' επιλογήν. Δεν το έχω συζητήσει ακόμη με τους παραγωγούς. Αν το θέλουν, ας το κάνουμε.
Να το κάνετε, θα σκίσει! Δεν μου λες, Τάνια, θυμάσαι πια εύκολα τα λόγια ενός ρόλου, όπως και παλιότερα τους στίχους ενός τραγουδιού;
Μαθαίνω γρήγορα...Έχω παρατηρήσει, όμως, ότι στα τραγούδια χάνομαι, αν και πάντα χανόμουν. Θυμάμαι το 1973 που ξεκίνησα στη «Λήδρα» με τον Γιάννη Μαρκόπουλο. Κατέβασα σεντόνι...Μόλις είχα ξεκινήσει...Ευτυχώς έφτιαξα αμέσως δικά μου λόγια με ρίμες. Νόμιζα ότι δεν έβγαζαν νόημα, αλλά έβγαζαν! Γενικώς, παθαίνω συχνά σεντόνια και λέω άλλα αντ' άλλων πράγματα σε δικά μου τραγούδια. Ο κόσμος με διορθώνει, αλλά ευτυχώς πάντα αυτά που σκαρφίζομαι είναι σχετικά. Ξεχνάω γενικά πια, όχι μόνο τα λόγια...Και έχω μεγάλη αγωνία, γιατί την τρέμω την άνοια.
Δεν έχεις άδικο. Λέγαμε πριν για θανάτους, αλλά και η πνευματική πτώση είναι εξίσου ένας θάνατος.
Το βίωσα με την καλύτερη μου φίλη το αλτσχάιμερ, νεότατη...Να φανταστείς, όταν αρρώστησε, πήγα κι έκανα τεστ. Με είχε δυόμισι ώρες ο γιατρός και με ρωτούσε. Βλέπω, ωστόσο, ότι και πολλοί νέοι άνθρωποι ξεχνάνε. Καμιά φορά με τους φίλους μου πεθαίνουμε στο γέλιο όταν δεν μας έρχονται διάφορα ονόματα, του στυλ «Να, μωρέ, αυτός του αυτουνού» κλπ. (γέλια)
Που το αποδίδεις αυτό;
Στην υπερπληροφόρηση και στην έλλειψη γνώσης. Δεχόμαστε καταιγισμό από πληροφορία χωρίς να υπάρχει η γνώση. Δεν μπορεί ο νους να κρατήσει όλες τις πληροφορίες. Ότι συμβαίνει γύρω μας, ο νους μας το καταγράφει. Φαντάσου τώρα με όλο αυτό το βομβαρδισμό της πληροφορίας, τι γίνεται μεσ' στον εγκέφαλο μας!
Μιλάμε για ένα ανεξερεύνητο ακόμα όργανο του ανθρώπου.
Ακόμα, σωστά!
Ποια είναι η σχέση σου με τη χημεία;
Πολύ κακή! Δεν παίρνω καθόλου φάρμακα. Με το ζόρι θα πάρω ένα γλυκοφάζ για το ζάχαρο μου, αλλά δεν θα πάρω ποτέ στατίνες. Βρίσκομαι σε μια προδιαβητική φάση, οπότε πρέπει να χάσω κιλά. Άμα χάσω κιλά, όλοι οι δέκτες θα πέσουν. Στατίνες, όμως, δεν παίρνω!
Τι κάνουν οι στατίνες;
Καταστρέφουν το συκώτι.
Τό'χεις ψάξει πολύ.
Έχω μανία με την ιατρική, διαβάζω πάρα πολλά πράγματα. Θα μπορούσα νά'μαι γιατρός και καλή κιόλας!
Τάνια, είσαι ένας άνθρωπος που δεν φοβάται να δείξει το δάκρυ του.
Και το ρεζιλίκι μου! Έχει μια ατάκα η Μωντ προς τον Χάρολντ: «Κάνε τις κωλοτούμπες σου, είναι μια υπέροχη ευκαιρία να γελοιοποιηθείς. Και μην επιτρέψεις ποτέ στους άλλους να καθορίζουν τον τρόπο συμπεριφοράς σου»! Εγώ είχα υπάρξει γελοία στη ζωή μου, αμέ!
Σε ιδιωτικές στιγμές;
Σε δημόσιες. Υπάρχει μια ιστορία που δεν την έχω πει ποτέ, δεν την ξέρεις...Σου λέω, έγινα ρεζίλι.
Εν ώρα συναυλίας;
Ναι.
Να κλάψεις δηλαδή;
Όχι, καλέ, δεν ρεζιλεύομαι εγώ μ' αυτά. Με άλλες βλακείες ρεζιλεύομαι.
Ε, πες μου.
Να, θα σου πω πράγματα που δεν θα έκανα πια. Είμαι στη Θεσσαλονίκη, τραγουδάω στον «Μύλο», όπου την επόμενη μέρα ένας απ' τους μουσικούς μου παντρεύεται. Μού'ρχεται η φαεινή ιδέα να καλέσω μία στριπτιζέζ, την ώρα της παράστασης, να του χορέψει. Α λα μπάτσελορ πάρτι φάση. Τηλεφώνησα σ' ένα γραφείο τυχαία και μου στείλανε μια κοπέλα, η οποία έτυχε να'ναι και μαύρη. Μη φανταστείς, απλά χορό του έκανε. Οι περισσότεροι γελάσαμε, ξεκαρδιστήκαμε, όλα αυτά, ήταν όμως κάτι κυρίες από κάτω που με επέπληξαν και πολύ καλά μου κάνανε! Μου είπαν ότι αυτό ήταν ρατσισμός και σεξισμός! Με βάλανε στη θέση μου. Ντράπηκα πάρα πολύ, τους ζήτησα συγγνώμη...Είχανε δίκιο, εγώ δεν είχα διαφημίσει κάτι τέτοιο για την παράσταση μου, άλλο πράγμα ερχόντουσαν να δούνε και άλλο τους έδειξα. Αυτό είναι ένα από τα ρεζιλίκια μου που δεν θα'θελα να'χα κάνει. Θεωρώ ότι ξεφτιλίστηκα δημοσίως.
Κι ο Σαββόπουλος, πάντως, που το'κανε, συζητήθηκε για κακογουστιά, όχι για ρατσισμό.
Και δεν μου άρεσε που τό'κανε! Γιατί να μου αρέσει, λοιπόν, αυτό που έκανα εγώ και που ήταν αίσχος; Ο Σαββόπουλος γενικώς δεν μου αρέσει, καθόλου δεν τον εκτιμώ. Κρατώ όλη αυτή την περιουσία του, τα διαμάντια του μαζί με την επίδραση τους στην εφηβεία μου και στο καλλιτεχνικό μου κριτήριο, αλλά δεν θέλω να διαβάζω πια ούτε τι λέει, ούτε τι κάνει. Δεν με ενδιαφέρουν καθόλου οι απόψεις του!
Κουράζεσαι περισσότερο τελευταία;
Ψυχικά, για πλάκα! Και σωματικά. Είναι μοιραίο, είμαι πια 67 χρονών, όπως είπα. Θαυμάζω και καμαρώνω τις γυναίκες που γυμνάζονται και προσέχουν την εμφάνιση τους. Δεν θα γίνω ποτέ εγώ σαν αυτές. Δεν τό'χω...Επίσης, δεν καμαρώνω τις «πετσοκομμένες». Τις κατανοώ, όπως κατανοώ και το δικό μου φόβο να περνάω καμιά φορά απ' τον καθρέφτη μου και να τρομάζω, αλλά δεν μπορώ να το κάνω αυτό στον εαυτό μου. Βλέπω πόσο χαλάνε υπέροχες γυναίκες και καταστρέφουν τη φυσική ομορφιά τους με τις παρεμβάσεις.
Αν σου ζητήσω να αποστασιοποιηθείς τώρα απ' τον ίδιο σου τον εαυτό, που αποδίδεις ότι στις εμφανίσεις σου γίνεται λαϊκό προσκύνημα και το sold out είναι δεδομένο απ' την πρώτη μέρα;
Όπως το λες, sold out, έτσι. Θα σου πω! Στο ότι υπήρξα έντιμη με το κοινό μου και, κυρίως, αξιοπρεπής με την τέχνη μου. Με σέβονται.
Αρκεί ο σεβασμός στον καλλιτέχνη για να γεμίσει ένας χώρος;
Μα, όταν έρθουν εκεί, θα νιώσουν και πράγματα. Ταρακουνιόμαστε όλοι.
Μ' αρέσει που δεν το αποδίδεις στη φωνή σου, στο όργανο σου, που λέγαμε.
Έχεις δίκιο κι ίσως είναι λάθος που δεν τραγουδώ. Για πόσο καιρό ακόμη θα υπάρχει η φωνή; Ίσως είναι λάθος μου... Όσο δεν τραγουδάς, η φωνή πέφτει. Είναι όπως κι οι αθλητές. Στο εξωτερικό, δεν υπάρχει περίπτωση να είναι ένας τραγουδιστής επαγγελματίας χωρίς τον personal trainer του. Οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερο σεβασμό στο όργανο τους απ' ότι εμείς.
Και πριν που δήλωσες τουρίστρια στο τραγούδι;
Ναι, είμαι τουρίστρια. Τώρα! Δεν ήμουν πριν...Δεν θέλω, όμως, να μετατραπεί και η δουλειά μου σε airbnb (γέλια)
Κι η επιστροφή στο τραγούδι γίνεται κάθε φορά για τη διατήρηση της φωνής ή της επαφής με τον κόσμο;
Δεν είναι η επαφή με τον κόσμο που θα με φέρει στη σκηνή πάνω. Είναι η δική μου προσωπική ανάγκη να πάω να εκμυστηρευθώ μια καινούργια μου αλήθεια. Κι αν δεν υπάρχει αυτή η καινούργια αλήθεια, δεν έχω κανένα κίνητρο για να βγω να τραγουδήσω.
Να σου θυμίσω μια άσχημη φάση στον Σταυρό του Νότου;
Θα μου πεις που πέταξα ένα μπουκάλι νερό σε μία που με τράβαγε με το κινητό.
Ναι.
Φαντάζεσαι αν αυτή η κοπέλα έβγαζε βίντεο την ώρα που της πέταγα το μπουκάλι και το ανέβαζε; Την ευχαριστώ από δω που δεν το έκανε! Φαντάζεσαι τι ορυμαγδός κραξίματος θα έπεφτε; Τραγουδώ σε μικρά μαγαζιά γι' αυτό το λόγο. Αυτά που κάνουμε στις μικρές σκηνές, σε έναν μεγάλο χώρο θα ήταν κράξιμο. Πως να τους εκμυστηρευθώ άπειρες προσωπικές μου στιγμές, που περνάγαμε όλοι ωραία; Κι εγώ που τους το έκανα, κι αυτοί που το δεχόντουσαν! Αν βγεις και το κάνεις αυτό στο γήπεδο, είσαι γελοίος, Καραγκιόζης, εκεί δεν είναι ίδια η επαφή με το κοινό.
Πόσο παρορμητική είσαι τελικά...
Είμαι! Γι' αυτό, ξαναλέω, τραγουδάω σε μικρά μαγαζιά. Τους τη λέω χαριτολογώντας, με ιστορίες, αλλά αυτοί συνεχίζουν να τραβάνε με τα κινητά. Γιατί; Εγώ θα μπορούσα να ανοίγω το laptop μου, να πιάνω μια κιθάρα, να τους τραγουδάω on line ένα τραγουδάκι και να τους λέω «Κάθε Παρασκευή, 8 με 10, εγώ θα σας τραγουδώ. Μπείτε μέσα, ακουμπήστε διαδικτυακά τα φραγκάκια σας». Δεν το κάνω, όμως! Μπαίνω στον κόπο μου. Κάνω το μπάνιο μου, βάζω τα καλά μου, πάω και τους περιμένω, βγαίνω και τους καλωσορίζω.
Θες να συζητήσουμε κάτι άλλο;
Ναι. Την ευθανασία.
Με εκπλήσσεις.
Η Μωντ στο έργο αυτοκτονεί. Μ' απασχόλησε πάρα πολύ αυτό...Γιατί να αυτοκτονεί ένας άνθρωπος που χαίρεται τη ζωή; Βεβαίως είναι 80 ετών, βεβαίως ήθελε να επιλέξει, νομίζω όμως ότι ως ανεξάρτητο πλάσμα προσφέρθηκε στον δημιουργό της, τον συγγραφέα, για να σχολιάσει ένα θέμα ταμπού και ζόρικο από τότε: Το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του σώματος μας! Όταν τα πράγματα φτάνουν σε ένα οριακό σημείο, καλό είναι να έχεις το δικαίωμα επιλογής μιας ανώδυνης εξόδου. Πολύ ακανθώδες ζήτημα, πολύ σοβαρό και δεν έχω πολλά να σου πω...
Εδώ δεν έχουν πολλά να πουν ούτε και τα «ευνομούμενα» κράτη, στα οποία η ευθανασία συντελείται κατόπιν μεγάλης γραφειοκρατίας.
Το ξέρω...Να σου εκμυστηρευθώ κάτι; Έχω δώσει υπόσχεση σ' ένα φίλο και μού'χει δώσει κι εκείνος πως αν φτάσουμε σε ένα σημείο, που δεν θα μπορούμε καθόλου να εξυπηρετηθούμε, θα βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον για μια ανώδυνη έξοδο...Σου λέω πολύ δύσκολα πράγματα τώρα, όμως είναι καλό να τα επεξεργαζόμαστε και είναι καλό να τα εντάσσουμε στον πολιτισμό μας. Πρέπει να φύγουμε λίγο απ' τον Μεσαίωνα!
Τα λες όλα αυτά επηρεασμένη απ' την απώλεια της αδερφής σου.
Ακριβώς! Με επηρέασε η οδύνη των καρκινοπαθών...Οι πόνοι της μάνας μου πριν πεθάνει, τα βασανιστήρια της αδερφής μου πριν πεθάνει...Η αγαπημένη μου φίλη, που σου είπα, που έφτασε να είναι ένα φυτό...Πήγα και δεν με γνώρισε, το διανοείσαι;
Η ευθανασία είναι διαφορετική συνθήκη για έναν καρκινοπαθή και για έναν με αλτσχάιμερ σε τελικό στάδιο.
Εννοείται. Στον καρκινοπαθή υπάρχει πάντα η ελπίδα πως αύριο θα βρεθεί το φάρμακο που θα τον γιατρέψει. Μιλάω για περιπτώσεις που τα όρια ξεπερνιούνται. Στο αλτσχάιμερ τελειώνεις...Απ' την άλλη, εκτιμώ πολύ τους ανθρώπους που αγωνίζονται για ζωή. Ο αγώνας για τη ζωή είναι ότι πιο ιερό μπορεί να μας συμβεί. Για να μην παρεξηγηθώ, αναφέρθηκα πριν σε καταστάσεις που έχεις κάνει τον κύκλο της ζωής σου και που είσαι σε μια ηλικία που δεν περιμένεις τίποτα πια.
Ποιος θα την οριοθετήσει αυτή την ηλικία;
Η Μωντ το κάνει στα 80 της.
Όταν όμως γράφτηκε το έργο, στα 1971, το προσδόκιμο ζωής ήταν τα 75 χρόνια.
Πολύ σωστή παρατήρηση, βεβαίως. Θα πρέπει να το λάβουμε υπόψιν μας.
Άσε που, απ' ότι μας λένε, μέχρι το 2050 ο άνθρωπος θα ζει ως τα 120 και τα 130...
Γενικά, ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει τα 150 χρόνια, όταν η επιστήμη θα μπορεί να τον στηρίξει με τα βλαστοκύτταρα κι όλα αυτά. Κάποτε είχα δει συνέντευξη ενός αιωνόβιου κάπου στην Ελλάδα. Πήγαν οι ρεπόρτερ και τους είπε: «Με ξέχασε ο Θεός, γιατί μου τό'κανε αυτό;» Ήθελε να φύγει. Και σου θυμίζω τα «Όνειρα» του Κουροσάβα επίσης!
Σκέψου κι ένα σώμα ανθρώπινο 150 χρονών, αποστεγνωμένο απ' τους χυμούς του...
Πες ότι το σώμα θα το επαναφέρουν. Εγώ θα σου μιλήσω για το πνεύμα, πόσο μπορεί νά'χει κουραστεί το πνεύμα αυτό; Το πνεύμα, όχι ο εγκέφαλος...Το συναίσθημα που θα'χεις από την οδύνη ενός βίου που δεν σε εγκαταλείπει ποτέ.
Μήπως τότε θα εξοικειωνόμασταν με το θάνατο, εκεί που σήμερα μας φοβίζει; Να λέγαμε «Άι σιχτίρ, βαρέθηκα, να κλείσω τα μάτια μου να κοιμηθώ για πάντα»!
Εγώ συνεχίζω να πιστεύω! Δεν υπάρχει ανυπαρξία!
Είσαι τόσο αισιόδοξη;
Δεν είναι θέμα αισιοδοξίας, αλλά φυσιολογίας. Τίποτα δε χάνεται στη φύση, ούτε η ύλη, ούτε η ενέργεια, μετασχηματίζονται συνεχώς σε κάτι άλλο. Αυτό προσπαθούν να λύσουν οι επιστήμονες με το Πείραμα του Σερν! Τίποτα δεν χάνεται στο σύμπαν. Αυτό λέει και η Μωντ: «Τα πάντα αλλάζουν συνεχώς». Αλλάζουμε...Τι είναι ο θάνατος; Μια ακόμα αλλαγή. Και κάθε αλλαγή δεν είναι τέλος.
Σ' ευχαριστούν αυτές οι σκέψεις;
Με ησυχάζουν. Θα ήμουν πολύ αμήχανη διαφορετικά.
Κι αν έρθω εγώ και σου πω, ως άπιστος Θωμάς, πως στο θάνατο είναι απλά σαν να κοιμάσαι και δεν νιώθεις τίποτα;
Το υποσυνείδητο σου καταγράφει, όμως!
Αυτό οφείλεται στη θερμοκρασία του αίματος. Οι άνθρωποι ονειρεύονται, το ίδιο οι γάτες και οι κότες.
Βεβαίως! Και που πάει το όνειρο σου, Αντώνη; Που πάνε τα όνειρα, που πάνε οι σκέψεις σου; Υπάρχουν σκεπτομορφές, ξέρεις, παράγουμε ενέργεια.
Ωραία ερώτηση αυτή: Που πάνε τα όνειρα σου;
Μου έχει συμβεί να ξυπνάω από όνειρο και μετά να προσπαθώ να το θυμηθώ και να συνειδητοποιώ ότι ρουφιέται από τη λήθη. Να αχνοσβήνει...Σαν μια δίνη που το παίρνει προς τα κάτω. Κανένας δε μπορεί μετά βεβαιότητας να πει και να υποστηρίξει, ούτε αυτό που λέω εγώ, ούτε αυτό που λες εσύ. Ούτε για την ύπαρξη, ούτε για την ανυπαρξία. Αυτό νιώθω. Είμαι ένα μέρος του σύμπαντος και θα παραμείνω εσαεί. Ως χώμα, ως ένα φυτό που θα φυτρώσει από πάνω μου; Ένας βασιλικός, ας πούμε; Θα υπάρχω!
Τάνια, νομίζω ότι τελειώσαμε. Τα είπαμε όλα για μιαν ακόμη φορά.
Άμα νιώθεις εσύ καλά, αγόρι μου...Συζητήσαμε δύσκολα θέματα...Αλήθεια, πόση ώρα μιλάμε;
Αφού θες την αλήθεια, μιλάμε δύο ώρες και είκοσι λεπτά!
(γελάμε ταυτόχρονα)
* Η παράσταση «Χάρολντ και Μοντ», σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη και σε πρωτότυπη μουσική Μιχάλη Δέλτα, θα παίζεται από τις 16/10 στο θέατρο «Νέος Ακάδημος» (Ακαδημίας & Ιπποκράτους 17). Κάθε Τετάρτη στις 18.15, Πέμπτη στις 20.00, Παρασκευή & Σάββατο στις 21.00 και Κυριακή στις 20.30. Παίζουν: Τάνια Τσανακλίδου, Θανάσης Τσαλταμπάσης, Αλεξάνδρα Παλαιολόγου, Βασίλης Χαλακατεβάκης, Ελένη Βαΐτσου, Αλέξανδρος Χούντας, Αθηνά Καραγιώτη, Διονύσης Στραβοράβδης
** Οι φωτογραφίες - promo της παράστασης «Χάρολντ και Μοντ» είναι της Αγγελικής Κοκκοβέ. Οι φωτογραφίες της Τ. Τσανακλίδου σε συναυλία είναι της Eurokinissis. Η φωτογραφία αρχείου είναι από το αρχείο της Τ. Τσανακλίδου.
https://www.koutipandoras.gr/article/synenteyxi-tania-tsanaklidoy?fbclid=IwAR0ZJkNwiYn-FegW1IjwVsBFSluxaAGPIUHEERHspMGFGwKAWXdAc11GtEQ#.XZHG_AVedQ0.facebook
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου