Μαθητές και τιμωρίες: Νομοθεσία, υπέρ και κατά

Μαθητές και τιμωρίες: Νομοθεσία, υπέρ και κατά

Η συζήτηση που αφορά τις σχολικές ποινές συνήθως επικεντρώνεται στη χρησιμότητα ή όχι των κυρώσεων και ποτέ σχεδόν στο τι προκαλεί τις κυρώσεις. Εμφανίζονται έτσι στους σχολικούς χώρους οι «οπαδοί» των ποινών και οι «αρνητές» τους οι οποίοι δρομολογούν τις θεωρητικές τους αντιθέσεις στο αν πρέπει να επιβάλλονται ποινές, πότε και ποιες, χωρίς, όπως σημειώνει ο Θανάσης Γκότοβος, να αναφέρονται στη γέννηση και τη «βιογραφία» του μαθητικού παραπτώματος το οποίο «ελκύει» την ποινή.

Η παραπάνω λογική, ενώ για τους «οπαδούς» των ποινών παραπέμπει στην αυταρχικότητα, για τους «αρνητές» τους, κοντολογίς για εκείνους που «καταργούν» τις ποινές, κλείνοντας τα μάτια στο πλαίσιο που λιπαίνει το έδαφος των μαθητικών παραπτωμάτων , γρήγορα οδηγείται σε αδιέξοδο και πολλές φορές στην «κάθετη» αναθεώρηση της προηγούμενης στάσης τους. Μια αντίπαλη πρόταση στη λειτουργία του σχολικού ποινολογίου δεν μπορεί να αντιπαραθέτει στον όποιο θεσμοθετημένο αυταρχισμό μια ηθικιστική λογική που μοιάζει με την «ελεημοσύνη στην επαιτεία που ησυχάζει την ψυχή χωρίς η ζητιανιά να εξαλείφεται». Ο μαθητής δεν έχει ανάγκη ούτε από την αυστηρότητα ούτε από την ανεκτικότητα του εκπαιδευτικού. Αυτό που χρειάζεται είναι η ουσιαστική συμμετοχή του σε μια διαδικασία που θα δρομολογεί τους όρους θέσπισης και τήρησης των κανόνων της σχολικής ζωής που θα εξασφαλίζουν δικαιώματα και καθήκοντα σε όλους.
Κυρώσεις - Τι προβλέπει η νομοθεσία

Π.Δ. 104/79 Αρ. 26
1. Η συμπεριφορά μαθητών, η καθ΄ οιονδήποτε τρόπον εκδηλουμένη εντός και εκτός του σχολείου διά πράξεων ή παραλείψεων, συνιστά την διαγωγήν αυτών.

2. Η διαγωγή περιλαμβάνεται μεταξύ των στοιχείων της σχολικής καταστάσεως των καθ΄ έκαστον σχολικόν έτος εις το Γυμνάσιον ή Λύκειον φοιτώντων μαθητών και ελέγχεται, χαρακτηρίζεται και καταχωρίζεται εις τα οικεία βιβλία κατά τας διατάξεις του παρόντος Προεδρικού Διατάγματος.

3. Η προσήκουσα διαγωγή των μαθητών, νοουμένη ως έμπρακτος συμμόρφωσις προς τους διέποντας την σχολική ζωήν κανόνας και προς τας ηθικάς αρχάς του κοινωνικού περιβάλλοντος, εντός του οποίου διαβιούν, αποτελεί υποχρέωσιν αυτών, πάσα δε παρέκκλισις εκ ταύτης, εκδηλουμένη δι΄ υπαιτίου πράξεως ή παραλείψεως, αποτελεί αντικείμενον παιδαγωγικού ελέγχου και εν ανάγκη αντιμετωπίζεται διά σχολικών κυρώσεων κατά τας διατάξεις του παρόντος Προεδρικού Διατάγματος Π.Δ. 104/79 Αρ. 27
1. Διά πάσαν υπαίτιον παρέκκλισιν εκ της προσηκούσης κατά την έννοιαν της 3 του Αρ. 26

του παρόντος Προεδρικού Διατάγματος διαγωγής και αναλόγως του βαθμού της παρεκκλίσεως ταύτης επιβάλλονται εις τους μαθητάς αι κάτωθι κυρώσεις:

α) παρατηρήσεις, β) επίπληξης, γ) ωριαία απομάκρυνσης εκ του διδασκομένου μαθήματος, δ) αποβολή εκ των μαθημάτων μέχρι 3 ημερών, ε) αποβολή εκ των μαθημάτων μέχρι 5 ημερών και στ) αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Π.Δ. 104/79 Αρ. 28
1. Τας υπό του προηγουμένου άρθρου προβλεπομένας κυρώσεις δύναται να επιβάλλουν:

α) Έκαστος των διδασκόντων καθηγητών μόνον τας υπό στοιχ. α΄, β΄ και γ΄ κυρώσεις β) Ο Διευθυντής του σχολείου τας υπό στοιχ. α΄, β΄, γ΄ και δ΄ κυρώσεις γ) Συμβούλιον αποτελούμενον εκ του Διευθυντού του σχολείου, ως προέδρου και των διδασκόντων εις την τάξιν του μαθητού καθηγητών ως μελών τας υπό στοιχ. α΄, β΄, γ΄, δ΄ και ε΄ κυρώσεις. δ) Την υπό στοιχ. στ΄ κύρωσιν δύναται να επιβάλη μόνον η ολομέλεια του συλλόγου των διδασκόντων του σχολείου.

Γ2/4094/23.9.86 ΥΠΕΠΘ Αρ.

5 4. Ο πρόεδρος της μαθητικής κοινότητας καθώς και το προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου παραβρίσκονται στις συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών με δικαίωμα λόγου. Γ2/4094/23.9.86 ΥΠΕΠΘ Αρ.

3 38. Το τριμελές προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου εκπροσωπεί το σχολείο.

5. Μαθητής παραπεμπόμενος για παράπτωμα στον σύλλογο των καθηγητών, έχει δικαίωμα της απολογίας.

6. Σε κάθε περίπτωση που συζητούνται στον σύλλογο των καθηγητών πειθαρχικά θέματα παραβρίσκονται στις σχετικές συνεδριάσεις με δικαίωμα λόγου και οι εκπρόσωποι των μαθητών που αναφέρονται στην 4 αυτού του άρθρου. Ε3/873/31/31.12.84 ΥΠΕΠΘ Διευκρινίζουμε ότι στις συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών όταν συζητούνται πειθαρχικά θέματα μαθητών, οι εκπρόσωποι των μαθητών παρευρίσκονται με δικαίωμα μόνο λόγου και αποχωρούν κατά την ώρα της διάσκεψης και ψηφοφορίας.

2.α. Η παρατήρησις, σκοπούσα εις την προειδοποίησιν του μαθητού, ότι ετέρα αυτού παρέκκλισις δυνατόν να επισύρη κύρωσιν βαρυτέραν, κρίνεται ως ελαφροτέρα των κυρώσεων μη καταχωριζομένη εις τα οικεία βιβλία του σχολείου.

β. Η επίπληξις καταχωρίζεται εις το βιβλίον επιβολής κυρώσεων του σχολείου, εφ΄ όσον κρίνει τούτο επιβεβλημένον το επιβάλλον ταύτην όργανον.

γ. Πάσαι αι λοιπαί κυρώσεις του αρ. 27 του παρόντος επιβαλλόμεναι, καταχωρίζονται εις το βιβλίον επιβολής κυρώσεων του σχολείου, κατόπιν ενυπογράφου σημειώματος προς τον διευθυντήν του επιβαλόντος την κύρωσιν οργάνου, καταχωριζόμεναι επίσης εις το ατομικόν δελτίον του τιμωρηθέντος μαθητού.

Γ/4790/31.7.69 Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ ΙΙ. Βιβλίο Επιβολής κυρώσεων Είναι κοινή διαπίστωση, πως οι πειθαρχικές κυρώσεις, που επιβάλλονται από τους μαθητές από τα αρμόδια όργανα του σχολείου, δεν αποφασίζονται πάντοτε με νόμιμες διαδικασίες.

Έτσι όχι σπάνια δε μπορούμε να ενημερώσουμε τους γονείς και κηδεμόνες για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση επιβολής κυρώσεως. Η βιασύνη στη λήψη αποφάσεων, το αναπολόγητο των μαθητών, το αναιτιολόγητο των αποφάσεων και το ανορθόδοξο των πειθαρχικών διαδικασιών είναι φαινόμενα συνηθισμένα, με αποτέλεσμα τον κλονισμό της πίστεως των μαθητών στη δικαιοκρισία των καθηγητών, με τις γνωστές δυσάρεστες συνέπειες στις σχέσεις μαθητών- κηδεμόνων και σχολείου.

Για τον τρόπο συντάξεως των πειθαρχικών αποφάσεων βλ. ΥΠΟΔ. Νο 5. Το μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενο Ποινολόγιο καταργείται.

....................................

7 Έντυπο εισηγήσεως ή επιβολής πειθαρχικών κυρώσεων.

Το έντυπο αυτό (βλ. ΥΠΟΔ. Νο 8) συντάσσεται και υποβάλλεται αρμόδια, όταν επιβάλλεται πειθαρχική ποινή σε μαθητή αυτεπάγγελτα από τον καθηγητή και αυτεπάγγελτα ή έπειτα από εισήγηση από τον Διευθυντή. Οι αποφάσεις για την επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων από το πειθαρχικό συμβούλιο του εδ. γ 1 του άρθρου 28 και τον Σύλλογο καταχωρίζονται στο ειδικό Βιβλίο Επιβολής Κυρώσεων.

1. Ατομικά Δελτία μαθητών (Καρτέλες)

............................

Στην πρώτη στήλη αναγράφονται: α)................. Στην ίδια στήλη προβλέπεται χώρος για την αναγραφή ηθικών αμοιβών, ποινών και άλλων σημειώσεων, όπως πότε έλαβε μέρος στις εισιτήριες ή τις πανελλήνιες εξετάσεις Λυκείου.

3. Οι αποβαλλόμενοι μαθηταί δύναται να παραμείνουν εις το σχολείον κατά τας ώρας διδασκαλίας των μαθημάτων, απασχολούμενοι μερίμνη του Διευθυντού του σχολείου.

Γ2/5098/18.9.92 Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ Με αφορμή ερωτήματα που υποβάλλονται στην υπηρεσία μας......... σας πληροφορούμε τα ακόλουθα: α) Επειδή κατά πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας «η παράλειψη ουσιώδους τύπου επάγεται ακυρότητα της όλης διαδικασίας και της τελικής εκτελεστής πράξεως» και «η δράση της δημόσιας διοίκησης δεν είναι νόμιμη, όταν δεν τηρούνται οι τύποι οι επιβαλλόμενοι από τους νόμους στις διοικητικές ενέργειες», παρακαλούμε κατά την επιβολή σε μαθητές των κυρώσεων (ωριαίας απομακρύνσεως ή της αποβολής από τα μαθήματα) που προβλέπονται από τις κείμενες διατάξεις, να τηρείται η διαδικασία που προβλέπεται για μεν τα ΤΕΛ και τις ΤΕΣ από το άρθρο 31 του Π.Δ. 294/79, για δε τα Γυμνάσια και τους λοιπούς τύπους Λυκείων από τις διατάξεις της 2γ΄ του άρθρου 28 του Π.Δ.

104/79.

Σε διαφορετική περίπτωση οι καταχωριζόμενες απουσίες θεωρούνται μη νόμιμες και δεν πρέπει να προσμετρώνται στο σύνολο των απουσιών ενός μαθητή κατά τον ετήσιο χαρακτηρισμό της φοίτησής του.

β) Σχετικά με τον ετήσιο χαρακτηρισμό της διαγωγής των μαθητών των σχολείων της Δ.Ε., σας πληροφορούμε ότι η σχετική πράξη του Συλλόγου των διδασκόντων πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη (σχετική εγκύκλιός μας: 236.6/3/Γ2/1504/15.5.84) Γ2/3632/2.9.94 Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ ........ επισυνάπτουμε την απάντηση της Νομικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΠΘ και παρακαλούμε για την εφαρμογή της.

2485/1.9.1994 ΝΣΚ (Γραφ. Νομ. Συμβούλου ΥΠΕΠΘ)

Ι. Γίνεται πάγια δεκτό από τη νομολογία του ΣτΕ, απορρέει άλλωστε και από της γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου, ότι συνεπεία του υπάρχοντος μεταξύ των διοικητικών οργάνων ιεραρχικού δεσμού κάθε ένα από αυτά, αφ΄ ενός ασκεί ιεραρχικό έλεγχο επί των υφισταμένων αυτού οργάνων, αφ΄ ετέρου δε υπόκειται εις έλεγχο εκ μέρους των προϊσταμένων του.

Ο επί των πράξεων ιεραρχικός έλεγχος απορρέει ευθέως από τις γενικές αρχές, χωρίς να υφίσταται ανάγκη νόμου που να θεσπίσει αυτόν, ασκείται δε επί των οργάνων που κατέχουν εις την ιεραρχία της διοικήσεως, βαθμίδα ανώτερη από εκείνη, την οποία, τα όργανα των οποίων οι πράξεις ελέγχονται.

ΙΙ. Ο αρχικός έλεγχος νομιμότητος επί των πράξεων των διοικητικών οργάνων αποβλέπει στην εξακρίβωση της ορθής ερμηνείας και εφαρμογής του νόμου και δύναται να απολήξει σε ακύρωση της πράξεως του υφισταμένου.

ΙΙΙ. Εν όψει λοιπόν των γενομένων τούτων δεκτών παρέπεται ότι την απόφαση του ΣτΔ καθηγητών του 2ου Λυκείου Ν. Σμύρνης με την οποία επιβλήθηκε ομαδική αποβολή στους μαθητές της Γ΄ τάξης δύναται να ελέγξουν ως προς τη νομιμότητα αυτής τα ιεραρχικά προϊστάμενα όργανα, ήτοι κατά σειρά ο προϊστάμενος του οικείου γραφείου Μ.Ε., και εν αρνήσει αυτού ο Διευθυντής της οικείας Δ/νσεως και εν αρνήσει και τούτου ο Δ/ντής Εκπαιδεύσεως του ΥΠΕΠΘ και τελικά το ΥΠΕΠΘ.

Κατά την άσκηση δε αυτού του ελέγχου της νομιμότητας και δεδομένου ότι κρίνεται παράνομος η πράξη αυτή, πρέπει να ακυρωθεί από τον ασκούντα τον ιεραρχικό αυτό έλεγχο όργανο.

Γ2/6563/21.11.96 ΥΠΕΠΘ Δεν υπάρχει διάταξη που να επιτρέπει ομαδική αποβολή μαθητών από τα μαθήματά τους, ούτε αποβολή εκ περιτροπής. Κάτι τέτοιο θα ήταν αντιπαιδαγωγικό και όχι σύμφωνο με το πνεύμα και τους στόχους της εκπαίδευσης. Άλλωστε δεν είναι δυνατόν να επιβάλλεται κύρωση σε μαθητές που δεν διαπιστώθηκε η προσωπική τους ευθύνη και η παρέκκλισή τους από την «προσήκουσα διαγωγή», όπως αυτή περιγράφεται στο Π.Δ. 104/79.

Π.Δ. 104/79 Αρ.26
4. Η διαγωγή εκάστου μαθητού χαρακτηρίζεται «κοσμιωτάτη», «κοσμία», «επίμεπτη», αναλόγως των συνιστώντων αυτήν χαρακτηριστικών στοιχείων κατά τας κατωτέρω διακρίσεις:

α) «κοσμιωτάτη» χαρακτηρίζεται η διαγωγή μαθητού τινός όταν ούτος τηρή απολύτως την κατά την έννοιαν της παρ. 3 του παρόντος άρθρου προσήκουσαν διαγωγήν. β) «κοσμία» χαρακτηρίζεται η διαγωγή μαθητού τινός όταν ούτος τηρή μεν κατά κανόνα την κατά την έννοιαν της παρ. 3 του παρόντος άρθρου προσήκουσαν διαγωγήν ουχί όμως άνευ παρεκκλίσεων. γ) «επίμεπτη» χαρακτηρίζεται η διαγωγή μαθητού τινός όταν ούτος παρεκκλίνη από την προσήκουσαν, κατά κανόνα την κατά την έννοιαν της παρ. 3 του παρόντος άρθρου, διαγωγήν εις βαθμόν ανεπίτρεπτον, αλλ΄ η παρέκκλισις αύτη κρίνεται επιδεκτική παιδαγωγικής επανορθώσεως εντός του αυτού σχολικού περιβάλλοντος.

Όταν ο μαθητής παρεκκλίνη από την προσήκουσαν, κατά την έννοιαν της παρ. 3 του παρόντος άρθρου, διαγωγήν εις βαθμόν ώστε η παρέκκλισις αύτη να δημιουργή παιδαγωγικόν πρόβλημα υπερβαίνον τας επανορθωτικάς δυνατότητας του εις ο φοιτά σχολείου, ο μαθητής ούτος υποχρεούται εις αλλαγήν σχολικού περιβάλλοντος, ίνα εν τω πλαισίω νέων σχολικών συνθηκών τω παρασχεθή η ευχέρεια βελτιώσεως της διαγωγής του.

Π.Δ. 104/79 Αρ. 16
4. Περί των κατά το παρόν άρθρον μετεγγραφών την αποφασιστικήν αρμοδιότητα έχει ο προϊστάμενος της οικείας εκπαιδευτικής περιφερείας Γενικός Επιθεωρητής, εξαιρέσει των ενεργουμένων προς υλοποίησιν των κυρώσεων αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος, διά τας οποίας πλην της επιλογής του εις ο η μετεγγραφή σχολείου η αρμοδιότης είναι μόνον εκτελεστική.

Ε3/705/1985 Δ/γή ΥΠΕΠΘ Σε απάντηση του ανωτέρω σχετικού εγγράφου σας, αναφορικά με το θέμα, σας γνωρίζουμε ότι η ποινή της αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος, άρθρο 30 και 31 του Π.Δ. 294/79 ισχύει μόνο κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους και μετά τη λήξη δηλαδή το επόμενο σχολικό έτος ο μαθητής μπορεί να επανέλθει στο πρώτο σχολείο που φοιτούσε.