4 Ιουνίου 1989: Το καθεστώς της Κίνας γράφει μία από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας του, με τη σφαγή των φοιτητών στην πλατεία Τιεν Αν Μεν.

Ποιος θυμάται πια την Τιέν Αν Μεν
Μέσα στη θλίψη μου

ακούω τους δαίμονες να στριγκλίζουν.
Κλαίω, όταν οι λύκοι και τα τσακάλια γελούν.
Με δάκρυα θρηνώ τον ήρωα, όμως σηκώνω ξανά ψηλά το κεφάλι
και τραβάω το ξίφος μου.

(Απόσπασμα από τα «Ποιήματα της Τιεν Αν Μεν» του Ουάνγκ Γιουν Τάο.)



Τον Απρίλιο του 1976 200.000 άνθρωποι, οι περισσότεροι φοιτητές, γιόρτασαν την «Ημέρα των νεκρών» με μια μεγάλη συγκέντρωση στην πλατεία της «Ουράνιας Γαλήνης», Τιεν Αν Μεν, προς τιμήν του πρωθυπουργού Τσου Εν Λάι, που είχε πεθάνει τον Γενάρη.

Νέα εκδοχή παλιού εθίμου

Η παράδοση θέλει τους ζωντανούς να αφήνουν μηνύματα και ποιήματα στους τάφους των αγαπημένων τους, όμως η κομμουνιστική εκδοχή του ρχαίου κινέζικου εθίμου της «Ημέρας των νεκρών», έφερε τους ερυθροφρουρούς και τα μέλη της κομμουνιστικής νεολαίας όχι στα νεκροταφεία, αλλά στη μεγαλύτερη πλατεία του κόσμου, όπου άφησαν επαναστατικά τετράστιχα.

Η συγκέντρωση εξελίχθηκε γρήγορα σε διαδήλωση διαμαρτυρίας, όταν φοιτητές του Πανεπιστημίου Ξένων Γλωσσών του Πεκίνου άρχισαν να φωνάζουν συνθήματα και να αφήνουν ποιήματα με «αντεπαναστατικό» περιεχόμενο και έντονη κριτική κατά της συζύγου του προέδρου Μάο.

Επενέβη η αστυνομία, το πλήθος διαλύθηκε, χιλιάδες μηνύματα καταστράφηκαν, όμως πολλά διασώθηκαν και εκδόθηκαν σε μπροσούρες που κυκλοφόρησαν παράνομα από χέρι σε χέρι. Εμειναν στην ιστορία ως τα «Ποιήματα της Τιεν Αν Μεν».

Η αστυνομία έκανε έρευνες και συνέλαβε εκατοντάδες από τους ποιητές. Μεταξύ αυτών και τον μαθητή Ουάνγκ Γιουν Τάο, που έγραψε το πιο δημοφιλές από τα ποιήματα. Το περιστατικό αυτό ήταν η «μήτρα» που γέννησε 13 χρόνια αργότερα τη δεύτερη μεγάλη εξέγερση στην ίδια πλατεία. Στις 4 Ιουνίου του 1989 ο Ουάνγκ Γιουν Τάο ξαναβρέθηκε στην Τιεν Αν Μεν. Ηταν μαζί με χιλιάδες διαδηλωτές που είχαν στρατοπεδεύσει από τις 15 Απρίλη στην τεράστια πλατεία-σύμβολο του μαοϊκού καθεστώτος και ζητούσαν πολιτικές ελευθερίες.

Οι διαδηλωτές, στη πλειονότητά τους φοιτητές, φώναζαν συνθήματα υπέρ του «Κινέζου Γκορμπατσόφ», του μεταρρυθμιστή πρώην γραμματέα του Κ.Κ. Κίνας, Ζάο Ζι Γιάνγκ, που είχε εκφράσει τη συμπαράστασή του στα φοιτητικά αιτήματα.

Ομως η περεστρόικα δεν έμελλε να κατακτήσει την πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου. Το ρωσικό παράδειγμα έγινε φόβητρο για τη νομενκλατούρα των επιγόνων του Μεγάλου Τιμονιέρη, Μάο Τσε Τουνγκ. Ο κόκκινος αυτοκράτορας του κινέζικου εκσυγχρονισμού (που τον περιόρισε στην οικονομία και δεν τον επέκτεινε στην πολιτική), Ντενγκ Χσιάο Πινγκ, δεν επέτρεψε ποτέ να γίνει η Κίνα μια δεύτερη καταρρέουσα Σοβιετική Ενωση. Κατέστειλε με ωμή βία το κίνημα που ζητούσε ελευθερία έκφρασης και προχώρησε ολοταχώς στην ελευθερία της αγοράς.

Τα τανκς κατέστειλαν την «άνοιξη» της Τιεν Αν Μεν και ακολούθησε ο χειμώνας των εκκαθαρίσεων. Το βράδυ που επενέβη ο στρατός σκοτώθηκαν 800 έως 2.600 διαδηλωτές (ανάλογα με την πηγή), 10.000 τραυματίστηκαν και πολλές χιλιάδες συνελήφθησαν.

Σατανική σύμπτωση

Μεταξύ αυτών και ο Ουάνγκ Γιουν Τάο, που καταδικάστηκε σε 13 χρόνια φυλακή. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, κάποιες λίγες δεκάδες διαδηλωτών της Τιεν Αν Μεν εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να κρατούνται σε κινέζικα γκουλάγκ.

Η σφαγή του 1989 προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών στη Δύση, όμως πολύ γρήγορα οι θιασώτες της ελεύθερης αγοράς ανακάλυψαν στο πρόσωπο της δεσποτικής Κίνας έναν προνομιακό εμπορικό εταίρο.

Σήμερα η Τιεν Αν Μεν έχει ξεχαστεί και το Πεκίνο ετοιμάζεται να υποδεχθεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αν χτυπήσει κανείς στα «ψαχτήρια» του Διαδικτύου το όνομα της πλατείας, θα βρει μέσα στις πρώτες σελίδες των αποτελεσμάτων ταξιδιωτικά πακέτα με ξεναγήσεις στην Τιεν Αν Μεν, μια ωραιότατη ιστοσελίδα αφιερωμένη στην «Tien An Men by night» και ένα κόμικς του Τεν Τεν («Tin Tin contre Mao»).


Τα κινέζικα ΜΜΕ δεν κάνουν καμία αναφορά στη σφαγή του '89, ενώ κατακλύζονται από οικονομικές ειδήσεις, διαφημίσεις για τα τελευταίας γενιάς κινητά τηλέφωνα και μικρές αγγελίες για δάνεια.

Πλατεία... καπιταλισμού

Στην Τιεν Αν Μεν κυκλοφορούν νεαρά κορίτσια με τζιν Αρμάνι, μάσκαρα Ρουμπινστάιν και τσάντες Πράντα, όλα σε απομίμηση. Οι κόκκινοι τιμονιέρηδες έγιναν κόκκινοι καπιταλιστές, με έμφαση στο δεύτερο μέρος του χαρακτηρισμού, και η «Ημέρα των νεκρών» γιορτάζεται πλέον στα νεκροταφεία. Εκεί που είναι θαμμένοι οι ανώνυμοι ήρωες μιας εξέγερσης που όλοι θέλουν να περάσει στη λήθη. Αλλοι από ενοχές κι άλλοι από τύψεις.

Η Κίνα προχωράει σε μια νέα εποχή όπου δεν υπάρχει χώρος για ρομαντικές εξεγέρσεις. Υιοθέτησε για νέο θεό, μετά τον Βούδα και τον Μάο, το αμερικανικό δολάριο, και οι νεκροί δεν υπογράφουν τράβελερ τσεκ. Μόνο οι ζωντανοί έχουν χρέη. Και αργά ή γρήγορα, τα χρέη πληρώνονται... nikolas.zirganos@enet.gr