Σβάστικα

 Κίνηση "Απελάστε το Ρατσισμό"


Η σβάστικα, στα σανσκριτικά स्वस्तिक, (δεξιόστροφος αγκυλωτός σταυρός 卐) και η “σωβάστικα” (αριστερόστροφος卍) είναι ένα πανάρχαιο σταυροειδές σύμβολο.

Αποτελεί ιερό σύμβολο του Ινδουϊσμού, του Βουδισμού και του Ζαϊνισμού, ενώ συναντάται και σε πολλούς άλλους πολιτισμούς, όπως τηςΑρχαίας Ελλάδας, των Περσών και των πολιτισμών των ιθαγενών της Βόρειας Αμερικής της προκολομβιανής περιόδου, καθώς και των αρχαίων Νορβηγικών φυλών (Βίκινγκ) οι οποίοι την αριστερόστροφη την αποκαλούσαν “Κεστ” και τη θεωρούσαν ως σύμβολο “παθητικής” προστασίας και ευημερίας.

Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα η σβάστικα συνδέθηκε με το Ναζισμό, εξαιτίας της χρήσης του συμβόλου στη Ναζιστική Γερμανία. Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια το σύμβολο να έχει μετατραπεί για πολλούς σεταμπού, κυρίως στη Δύση. Η αρνητική αυτή νοηματοδότησή του από το Ναζισμό και έπειτα επισκίασε την αρχαιότερη σημασία του συμβόλου, η οποία σχετίζεται μεταξύ άλλων και με το ρου της ζωής.
Η ιστορία



Ο αγκυλωτός σταυρός έχει μια εκτενή ιστορία. Το μοτίβο φαίνεται να χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στη νεολιθική Ινδία. Το σύμβολο έχει μια αρχαία ιστορία στην Ευρώπη, που εμφανίζεται στα χειροποίητα αντικείμενα από τους προ-χριστιανικούς ευρωπαϊκούς πολιτισμούς. Στην αρχαιότητα, ο αγκυλωτός σταυρός χρησιμοποιήθηκε εκτενώς από τους Ινδο-άρειους, τους Χετταίους, τους Κέλτες και τους Έλληνες, μεταξύ άλλων. Ειδικότερα, ο αγκυλωτός σταυρός είναι ένα ιερό σύμβολο του Ινδουισμού, του Βουδισμού και του Τζαϊνισμού – θρησκειών με πέρα από δισεκατομμύρια πιστούς παγκοσμίως, που καθιστούν τον αγκυλωτό σταυρό πανταχού παρόντα τόσο στην ιστορική όσο και στην σύγχρονη κοινωνία. Το σύμβολο της σβάστικας χρησιμοποιήθηκε εκτενέστατα στηναρχαία Ελλάδα. Ήταν σύμβολο του Δία. Ο αγκυλωτός σταυρός, σβάστικα, ή μάλλον ο τετρα-αγκυλωτός σταυρός, είναι ένα αρχαίο σύμβολο, επίσης γνωστό κι ως σβάστικα. Ο αγκυλωτός σταυρός, προέρχεται από το γεγονός ότι αποτελείται από τέσσερα ελληνικά γάμμα (Γ) – γράμματα. Αρχαίες Ελληνίδες ιέρειες έκαναν τατουάζ το σύμβολο, μαζί με το τετρασκέλιον (από τα τέσσερα σκέλη που απεικονίζει), στους οργανισμούς τους. Αρχαία ελληνικά αρχιτεκτονικά σχέδια είναι κορεσμένα με τη διασύνδεση τους ως σύμβολο. Επίσης είχε χρησιμοποιηθεί και από διάφορους εγγενείς αμερικανικούς πολιτισμούς.

Στο δυτικό κόσμο, το σύμβολο γνώρισε μια αναβίωση μετά από τις αρχαιολογικές ανασκαφές του Σλήμαν στα τέλη του 19ου αιώνα, ο οποίος ανακάλυψε το σύμβολο στην περιοχή της αρχαίας Τροίας και το συνέδεσε με τις αρχαίες μεταναστεύσεις των Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαίων. Τον συνέδεσε με τις παρόμοιες μορφές που βρέθηκαν στα αρχαία δοχεία στη Γερμανία, και θεωρητικολόγησε ότι ο αγκυλωτός σταυρός ήταν ένα “σημαντικό θρησκευτικό σύμβολο των μακρινών προγόνων μας”, και ότι συνδέει τους Γερμανικούς, Ελληνικούς και Ινδο-Ιρανούς πολιτισμούς.[1][2] Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, χρησιμοποιήθηκε ευρέως παγκοσμίως και θεωρήθηκε ως σύμβολο καλής τύχης και επιτυχίας.

Η εργασία του Σλήμαν συνδυάστηκε με τα völkisch-κινήματα, για τους οποίους ο αγκυλωτός σταυρός ήταν ένα σύμβολο της “άριας” ταυτότητας. Μετά από την υιοθέτησή του από τους ναζί του Χίτλερ, ο αγκυλωτός σταυρός έχει συνδεθεί με το φασισμό, το ρατσισμό, τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, και το ολοκαύτωμα. Ο αγκυλωτός σταυρός παραμένει μέχρι σήμερα ένα κύριο σύμβολο των νεοναζί, και χρησιμοποιείται τακτικά από τις ομάδες ενεργών στελεχών για να δηλώσουν την ναζιστική συμπεριφορά των οργανώσεων και των ατόμων τους.
Προέλευση

Η πανταχού παρουσία του αγκυλωτού σταυρού εξηγείται εύκολα αν υποθέσουμε ότι είναι μια πολύ απλή μορφή που ανακαλύφτηκε ανεξάρτητα και κατά τύχη σε διάφορες κοινωνίες όταν οι άνθρωποι ασχολήθηκαν με το πλέξιμο καλαθιών, αφού το σχήμα του αγκυλωτού σταυρού δημιουργείται επανειλημμένα από τις βέργες των καλαμιών όταν πλέκουμε καλάθι. Άλλες θεωρίες εικάζονται κάποια σύνδεση των πολιτισμών ή ζητούν μια εξήγηση σύμφωνα με την θεωρία της κοινής συναίσθησης του Καρλ Γιουνγκ. Ενώ η ύπαρξη των συμβόλων αγκυλωτού σταυρού στην Αμερική μπορεί να εξηγηθεί με την θεωρία της καλαθοπλεκτικής, ενώ αποδυναμώνει την θεωρία της πολιτιστικής διάχυσης. Ενώ μερικοί έχουν προτείνει ότι ο αγκυλωτός σταυρός μεταφέρθηκε στη Βόρεια Αμερική από έναν αρχαίο ναυτικό πολιτισμό στην Ευρασία, μια χωριστή αλλά παράλληλη ανάπτυξη θεωρείται πλέον πιθανή εξήγηση. Η γένεση του συμβόλου αγκυλωτών σταυρών αντιμετωπίζεται συχνά από κοινού με το σύμβολο του σταυρού γενικά, όπως η “ρόδα του ήλιου” της θρησκείας της εποχής του χαλκού.

Μια άλλη εξήγηση προτείνεται από τον Καρλ Σαγκάν στο βιβλίο του με τίτλο »Ο Κομήτης«. Ο Σαγκάν αναπαράγει ένα αρχαίο κινεζικό χειρόγραφο (το μετάξινο βιβλίο) που παρουσιάζει ποικιλίες ουρών κομητών: οι περισσότερες είναι παραλλαγές της απλής ουράς κομητών, αλλά στην τελευταία απεικόνιση ο πυρήνας του κομήτη έχει τέσσερα πύρινα σκέλη, που θυμίζουν αγκυλωτό σταυρό. Ο Σαγκάν προτείνει ότι στην αρχαιότητα ένας κομήτης μπορεί να είχε πλησιάσει τόσο κοντά στη γη που οι άνθρωποι είδαν πύρινους πίδακες από αέριο να ρέουν από το κέντρο, και με την κλίση από την περιστροφή του κομήτη, σχημάτιζε μια μορφή του συμβόλου που έγινε ορατό σε όλα τα μέρη του κόσμου.[3
Αρχαιολογικά ευρήματα
Κολιέ από ανασκαφές στο Kaluraz, Guilan, πρώτη χιλιετία π.Χ., Εθνικό Μουσείο του Ιράν.

Την πιο πρόωρη αλλά και συχνή χρήση των μοτίβων αγκυλωτού σταυρού στην αρχαιότητα βρίσκουμε στην νεολιθική εποχή, αν και υπάρχει ένα μοναδικό παλαιολιθικό χειροποίητο αντικείμενο που περιέχει αυτό το σύμβολο. Το σύμβολο βρέθηκε σε διάφορες ανασκαφές στην επαρχία του Κουζεστάν του Ιράν και ως τμήμα του "χειρογράφου Vinca" της νεολιθικής Ευρώπης της 5ης χιλιετίας Π.Χ.. Στη πρώιμη εποχή του χαλκού, εμφανίζεται στην αγγειοπλαστική που βρίσκεται στο Sintashta της Ρωσίας. Άλλα παρόμοια σύμβολα εμφανίστηκαν επίσης την εποχή του χαλκού και του σιδήρου σε σχέδια του βόρειου Καύκασου (στον πολιτισμός Koban), και του Αζερμπαϊτζάν, καθώς επίσης και των Σκυθών και Σαρματών.[1]Σε όλους αυτούς τους πολιτισμούς, το σύμβολο του αγκυλωτού σταυρού δεν εμφανίζεται να καταλαμβάνει οποιαδήποτε χαρακτηρισμένη θέση ή σημασία, αλλά εμφανίζεται ως μόνο μια μορφή μιας σειράς παρόμοιων συμβόλων ποικίλης πολυπλοκότητας.
Στην προ-Χριστιανική Ευρώπη και σε λαϊκές δοξασίες

Έχουν βρεθεί πάρα πολλά δείγματα χρήσης της σβάστικας σε αντικείμενα αρχαίας ελληνο-ρωμαϊκής τέχνης, όπως σε ρούχα, αγκράφες, πανοπλίες, αγγεία, αλλά και σε ακολουθίες Μαιάνδρων. Στους αρχαίους Έλληνες το σύμβολο ήταν πιο γνωστό ως Γαμμάδιον.

Οι αρχαίοι Γερμανικοί λαοί χρησιμοποιούσαν το ίδιο σύμβολο αποκαλώντας το Φύλφοτ, και λεγόταν ότι συμβόλιζε το σφυρί του θεού Θωρ, και ίσως και τον Ηλιακό Τροχό, που είναι με τη σειρά του αρχαίο προ-χριστιανικό σύμβολο που απαντάται σε όλη την Ευρώπη.

Το σύμβολο της σβάστικας απαντάται και στις προ-χριστιανικές Σλαβικές παραδόσεις, ήταν αφιερωμένο στον θεόΣβαρόγ (Ουκρανικά: Сварог) και λεγόταν Κολοβράτ (Σλοβένικα, Κροατικά, Βοσνιακά: kolovrat, Πολωνικά:kołowrót, Ρώσικα, Σερβικά και Ουκρανικά: коловрат). Στην πρώιμη μεσαιωνική Ευρώπη η χρήση της σβάστικας για διακόσμηση ήταν πιο συχνή στις Σλαβικές φυλές. Παρουσιάζεται αρχικά σε Υποδουνάβιες περιοχές (Βλαχίακαι Μολδαβία), όπου οι Σλάβοι είχαν επαφές με τους Σαρμάτες. Για τους Σλάβους το σύμβολο αντιπροσώπευε τη δύναμη του Ήλιου και της φωτιάς, και αποκαλούνταν “Τροχός του Σβαρόγ“, και χρησιμοποιούνταν τόσο για διακόσμηση, όσο και για θρησκευτικές τελετές.

Στους αρχαίους Φίννους είχε παρατηρηθεί το σύμβολο σε τελετουργικά τύμπανα των Σάμι σαμανών πολύ πριν εγκαθιδρυθεί ο Χριστιανισμός. Χρησιμοποιείται ακόμα στη Φινλανδία σαν διακοσμητικό αλλά και σύμβολο τηςΦινλανδικής Πολεμικής Αεροπορίας, και ονομάζεται Τουρσαανσύνταν ή Μουρσουνσύνταν.

Ένα σχετικό σύμβολο που παρουσιάζεται στην Αρχαία Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη της Εποχής του Ορείχαλκου είναι και το Τρίσκελον.
Στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική

Ο αγκυλωτός σταυρός είναι συχνό μοτίβο σχεδίου στην σύγχρονη αρχιτεκτονική και σε έργα τέχνης στην Ινδία καθώς επίσης και στην αρχαία δυτική αρχιτεκτονική, αφού τον συναντάμε συχνά σε μωσαϊκά, ανάγλυφα, και άλλα έργα τέχνης σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική και τα σχέδια ιματισμού είναι συχνά διακοσμημένα με το επαναλαμβανόμενο μοτίβο του αγκυλωτού σταυρού συχνά συνδυασμένο και με μαιάνδρους. Τα σχετικά σύμβολα στην κλασσική δυτική αρχιτεκτονική περιλαμβάνουν το σταυρό, το τρίποδο, ή το τρισκελές και την στρογγυλεμένη σβάστικα. Στην κινεζική, κορεατική, και ιαπωνική τέχνη, ο αγκυλωτός σταυρός βρίσκεται συχνά ως τμήμα ενός σχεδίου επανάληψης. Ένα κοινό σχέδιο, αποκαλούμενο sayagata στα ιαπωνικά, περιλαμβάνει αριστερά και δεξιά αγκυλωτούς σταυρούς που είναι συνδεδεμένοι από γραμμές.[4] Το σύμβολο αγκυλωτών σταυρών βρέθηκε σε πολλά από τα ερείπια της αρχαίας Τροίας και σε μερικά από τα μωσαϊκάστην Πομπηία. Στην αρχαία Ελληνική τέχνη και την αρχιτεκτονική, καθώς και στην Ρομανική και Γοτθική τέχνη της δύσης, οι απομονωμένοι αγκυλωτοί σταυροί είναι σχετικά σπάνιοι, και ο αγκυλωτός σταυρός βρίσκεται συχνότερα ως επαναλαμβανόμενο στοιχείο σε μωσαϊκά και σε πεζούλια. Ο αγκυλωτός σταυρός αντιπροσώπευσε συχνά τη διαρκή κίνηση, που απεικονίζει το σχέδιο ενός περιστρεφόμενου ανεμόμυλου ή νερόμυλου. Ένας μαίανδρος με συνδεδεμένους αγκυλωτούς σταυρούς αποτελεί τη μεγάλη ζώνη που περιβάλλει το Ara Pacis. Ένα σχέδιο από γραναζωτούς αγκυλωτούς σταυρούς είναι ένα από διάφορα μωσαϊκά στο πάτωμα του καθεδρικού ναού της Αμιένης στην Γαλλία.[5]

Μπορντούρες με συνδεδεμένους αγκυλωτούς σταυρούς ήταν ένα συνηθισμένο αρχιτεκτονικό μοτίβο στηναρχαία Ρώμη,[6] και συναντάται ακόμα και σε πιο πρόσφατα κτήρια ως νεοκλασικό στοιχείο. Σύνορα αγκυλωτών σταυρών είναι μια μορφή μαιάνδρου.[7] Αγκυλωτοίσταυροί έχουν βρεθεί επίσης στην αγγειοπλαστική σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή του αρχαίου Kush. Αγκυλωτοί σταυροί βρέθηκαν και στην αγγειοπλαστική στους ναούς Gebel Barkal καθώς επίσης και σε ανασκαφές στους λαούς της ομάδας Χ.[8]

Η Laguna Bridge στην Yuma της Αριζόνας που χτίστηκε το 1905 από το αμερικάνικο Reclamation Department είναι διακοσμημένη με αγκυλωτούς σταυρούς.[9][10] Αμερικάνικοι λιθογράφοι του 1900 συνήθιζαν να τυπώνουν στο χαρτί μια κορνίζα από αγκυλωτούς σταυρούς,[11] και δημιούργησαν έντονο θέμα συζήτησης το 1937 όταν εμφανίστηκαν σε δείγματα εκλογικών ψηφοδελτίων στο Passaic του Νιου Τζέρσεϋ. Ο λιθογράφος αποκρίθηκε ότι «έχει χρησιμοποιήσει τα εμβλήματα αγκυλωτών σταυρών για κορνίζα σε ψηφοδέλτια πολύ πριν ο κόσμος μάθει τον Χίτλερ».[12] Ακόμα και διακοσμητικά πήλινα κεραμίδια με αγκυλωτούς σταυρούς έχουν βρεθεί σε πολλά μέρη του κόσμου συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών στις αρχές του 20ού αιώνα.
Παραπομπές

↑ Schliemann, H, Troy and its remains, London: Murray, 1875, pp. 102, 119–20
↑ Sarah Boxer. “One of the world’s great symbols strives for a comeback“. The New York Times, 29 Ιουλίου 2000.
↑ Sagan, Carl; Ann Druyan (1985). Comet. Ballantine Books. σελ. 496. ISBN 0-345-41222-2.
↑ “Sayagata　紗綾形”. Japanese Architecture and Art Net Users System.
↑ Robert Ferré. “Amiens Cathedral“. Labyrinth Enterprises. Ο Καθεδρικός Ναός της Αμιέν είναι ο μεγαλύτερος γοτθικού ρυθμού ναός στη Γαλλία και δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο. Η κατασκευή του διάρκεσε από το 1220 έως 1402 ενώ από το 1981 είναι Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς τηςUNESCO. Κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Αμιέν έγινε στόχος των Γερμανικών δυνάμεων αλλά παρέμεινε στην κατοχή των συμμάχων μετά την Μάχη της Αμιέν.
↑ Gary Malkin. “Tockington Park Roman Villa“. The Area of Bristol in Roman Times. 9 Δεκεμβρίου 2002.
↑ Lara Nagy, Jane Vadnal, “Glossary Medieval Art and Architecture,” “Greek key or meander”, University of Pittsburgh 1997–98.
↑ Dunham, Dows “A Collection of ‘Pot-Marks’ from Kush and Nubia,” Kush, 13, 131-147, 1965
↑ Darin Fenger, “Symbol of luck, swastika adorn Yuma dam”, Yuma Sun newspaper, Yuma, Arizona, 25 Σεπτεμβρίου, 2005.
↑ Walter Smoter Frank, “Swastika on the Colorado”, 2004
↑ Steven Heller, Jeff Roth, The Swastika, Symbol Beyond Redemption?, Allworth Press, 2000, page 87.
↑ The New York Times, 16 Σεπτεμβρίου 1937, απόσπασμα από τον Steven Heller, σ. 80

πηγή:wikipedia.org/