Άνθρωποι και ποντίκια

Getting away with it, all messed up, τhat’s the living

James

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Κάθε ζώο όταν βρίσκεται αντιμέτωπο με εχθρό έχει δύο επιλογές, fighting or fleeing, μάχη ή φυγή, πολεμάει ή την κοπανάει.

Όμως ο άνθρωπος, από τότε που ξεκίνησε να “χει κάτι ανθρώπινο, είχε τρεις στρατηγικές για ν” αντιμετωπίσει τον εχθρό του:

Τον πολεμά, τον αποφεύγει ή τον κάνει φίλο.

Καμία απ” αυτές τις στρατηγικές δεν είναι αρκετά αποτελεσματική, έτσι ο κόσμος συνεχίζει να είναι γεμάτος εχθρούς.

Όμως ποια απ” τις τρεις είναι η καλύτερη λύση;

~~

Όλοι οι άνθρωποι κατάγονται απ” τους homo που έφυγαν, μετανάστευσαν από την Αφρική στην Ασία κι από “κει σε ολόκληρο τον πλανήτη, ακόμα και στο πιο μακρινό νησί του Ειρηνικού. Μόλις τα τελευταία 10.000 χρόνια οι sapiens εγκαταστάθηκαν, έφτιαξαν πόλεις.

Μα κι απ” αυτές συνέχισαν να εξαπλώνονται, να φεύγουν, παντοτινοί νομάδες, ή -τουλάχιστον- να ονειρεύονται μια μικρή απόδραση το καλοκαίρι.

Το μαγικό και η θρησκεία είναι τρόποι φυγής. Πέρα απ” τις προσευχές και τον διαλογισμό, που σε κάνουν να «ξεφεύγεις», υπάρχει και το απόλυτο holiday resort, ο Παράδεισος, μακριά απ” τα προβλήματα και τις κακουχίες της πραγματικότητας.

Οι άνθρωποι παίρνουν ουσίες που τους βοηθάνε να «φεύγουν», από τότε που συνειδητοποίησαν ότι ο κόσμος είναι σκληρός ή/και βαρετός. Μανιτάρια και αλκοολούχα ποτά, ρίζες και κάνναβη, μουχλιασμένοι σπόροι και εκχυλίσματα, δεν υπάρχει κανένας πολιτισμός που να μην είχε το δικό του τριπάκι (η οποία λέξη προέρχεται απ” το trip, το ταξίδι).

Και σίγουρα οι Ιερείς της Φυγής είναι οι καλλιτέχνες, που συχνά βρίσκονται «στον κόσμο τους».

~~{}~~

Κάθε μέρα, κάθε άνθρωπος, έρχεται αντιμέτωπος με προβλήματα κι εχθρούς, που εσωκλείονται στο πακέτο της πραγματικότητας, της ζωής.

Τις περισσότερες φορές, οι περισσότεροι άνθρωποι, επιλέγουν τη φυγή, παρά τη μάχη.

Μια έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ αποκάλυψε ότι μόνο το 12% του πληθυσμού είναι επιθετικοί στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα καθημερινά προβλήματα.

Το 25% προσπαθεί να αποδράσει, να ξεφύγει, μέσω της απόλαυσης (αλκοόλ, ναρκωτικά, ψυχοφάρμακα, τζόγος, φαΐ, σεξ).

Το 15% αισθάνονται παγιδευμένοι, αλλά δεν κάνουν τίποτα για να το αλλάξουν.

Το 28% είναι ικανοποιημένοι που «τουλάχιστον επιβιώνουν».

Μόνο το 20% είναι απόλυτα ικανοποιημένοι και θεωρούν τη ζωή τους ισορροπημένη.

~

Στη Βρετανία μόνο το 18% του πληθυσμού δηλώνει ότι έχει παραπονεθεί σε κάποιο κατάστημα (ενώ ήθελε να το κάνει) και μόλις το 2% έχει πάρει μέρος σε μια διαδήλωση ή ένα μποϊκοτάρισμα.

~~{}~~

Ο Ανρί Λαμπορί, ο άνθρωπος που εισήγαγε στη θεραπευτική τη χλωροπρομαζίνη, ισχυρίζεται ότι η φυγή είναι πάντα η καλύτερη λύση.

Ο Λαμπορί μέτρησε το άγχος σε ποντίκια του εργαστηρίου του, κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες -για τα πειραματόζωα- συνθήκες.

Η πρώτη ομάδα ποντικιών, εκείνα που μπορούσαν να ξεφύγουν, να καταφύγουν σ” έναν άλλο χώρο από εκείνον όπου τους γίνονταν ηλεκτροσόκ, μια βδομάδα μετά τα πειράματα είχαν κανονική πίεση αίματος.

Η δεύτερη ομάδα, που δεν μπορούσαν να φύγουν, διατηρούσαν υψηλή πίεση ακόμια κι έναν μήνα μετά το τέλος των πειραμάτων. Αυτά τα ποντίκια έχαναν βάρος, δημιουργούσαν έλκη κι απελπίζονταν σε τέτοιο βαθμό, που ακόμα κι όταν τους άνοιγαν το κλουβί δεν έβγαιναν έξω.

(Διαβάστε και για τα πειράματα του Σέλιγκμαν και την Επίκτητη Ανημποριά, learned helplessness, «Συνηθίζοντας τα ηλεκτροσόκ: Το πείραμα του Σέλιγκμαν»)

Σε μια τρίτη ομάδα ποντικιών, που ήταν κλεισμένα ανά ζεύγη και δεν μπορούσαν να ξεφύγουν, παρατηρήθηκε ότι τα πειραματόζωα ξεκινούσαν να παλεύουν μεταξύ τους.Το παράξενο ήταν παρατηρήθηκε σ” αυτά κανονική πίεση αίματος, παρότι υποβάλλονταν στις ίδιες δοκιμασίες με τις προηγούμενες ομάδες.

Ο Λαμπορί κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μάχη και η φυγή είναι τα δύο μέσα αποφυγής του άγχους.

Όμως η μάχη, ακόμα κι όταν έχει επιτυχή έκβαση, δημιουργεί εξάρτηση και ωθεί το πειραματόζωο στην πίεση που γεννά ο ανταγωνισμός.

Αργά η γρήγορα αντιμετωπίζει έναν αντίπαλο που δεν μπορεί να νικήσει και τότε στρέφει την επιθετικότητα στον εαυτό του, αποκτώντας μεγαλύτερο άγχος.

Γι” αυτό, επιμένει ο Λαμπορί, η καλύτερη λύση ειναι πάντα η φυγή.

~~{}~~

Αν μεταφέρουμε τα συμπεράσματα του Λαμπορί στο κοινωνικό επίπεδο μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη συμπεριφορά των προσφύγων, των μεταναστών κι αυτών που μένουν πίσω.

Χώρες όπως η Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, καθώς και με διαφορετικό τρόπο χώρες όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, είναι «Δωμάτια Ηλεκτροσόκ».

Ο καλύτερος τρόπος για να επιβιώσεις και να μειώσεις το άγχος είναι να καταφύγεις σε άλλο «δωμάτιο».

Τα πειραματόζωα-άνθρωποι που μένουν στο αρχικό δωμάτιο, είτε γιατί δεν θέλουν να φύγουν είτε γιατί δεν μπορούν είτε γιατί δεν τα αφήνουν, κατακλύζονται από άγχος.

Ποιον τρόπο, έδειξε ο Λαμπορί, χρησιμοποιούν τα παγιδευμένα ποντίκια για να μειώσουν το άγχος;

Μάχονται μεταξύ τους.

Αυτή η μάχη μπορεί να είναι κυριολεκτική (με όπλα που πουλάνε οι Πειραματιστές στα πειραματόζωα) ή μεταφορική.

Στρέφοντας την επιθετικότητα σου στα άλλα ποντίκια αισθάνεσαι καλύτερα.

~~

Πιο συνηθισμένος στόχος είναι τα αλλόθροα κι αλλόθρησκα ποντίκια. Πρόσφυγες, μετανάστες και μειονότητες.

Έπειτα ο κανιβαλισμός επεκτείνεται σε ποντίκια της ίδιας «ράτσας». Αρκεί να διοχετεύται η επιθετικότητα σε κάποιον που μπορείς να νικήσεις.

Στόχος μπορεί να είναι, για παράδειγμα, τα ομοφυλόφιλα ποντίκια, μια ομάδα που πάντα αποτελεί ευάλωτη μειονότητα.

Ποντίκια με διαφορετικές πολιτικές προτιμήσεις-πεποιθήσεις, παρότι βρίσκονται στην ίδια μοίρα και υφίστανται τα ίδια σοκ, μάχονται με αγριότητα.

Ποντίκια διαφορετικών θρησκειών, ακόμα κι οπαδοι διαφορετικής ποδοσφαιρικής ομάδας, συχνά συμπλέκονται.

Ποντίκια που ζουν σε διαφορετικές πόλεις του ίδιου «δωματίου» θεωρούν τους βόρειους-νότιους-ξενομερίτες-πρωτευουσιάνους-επαρχιώτες εχθρούς.

Τα ποντίκια δημόσιοι υπάλληλοι είναι ένας ακόμα αγαπημένος εχθρός, καθώς οι Πειραματιστές, μέσω των μοχλών πίεσης και των media, στρέφουν το άγχος, την επιθετικότητα των άνεργων ή ιδιωτικών ποντικιών σ” εκείνα του δημόσιου τομέα.

Τα γέρικα ποντίκια είναι εξίσου καλοί εχθροί, αδύναμοι και δαπανηροί, αφού πλέον δεν μπορούν να εργαστούν, να παράγουν.

Οι τοξικομανείς, οι φτωχοί, οι ψυχικά παρεκκλίνοντες, οι άρρωστοι, είναι εξίσου επικίνδυνοι.

~~

Τελικά κάθε άλλο ποντίκι, με το οποίο μοιράζεσαι το Δωμάτιο, είναι ένας υποψήφιος εχθρός.

Τα παγιδευμένα ποντίκια δεν θα στραφούν ενάντια σε ανώτερους εχθρούς, στους αληθινούς εχθρούς, εκείνους που τους προκαλούν τα ηλεκτροσόκ.

Όχι μόνο γιατί αυτή η μάχη είναι πολύ δύσκολη και χρειάζεται αυταπάρνηση και θυσίες. Κυρίως γιατί έχουν πειστεί ότι οι Πειραματιστές είναι ανίκητοι -αν όχι Ευεργέτες.

~~{}~~

Ο Zeldin, στην Κρυφή Ιστορία της Ανθρωπότητας, προτιμάει να χρησιμοποιήσει για τον τρίτο δρόμο, πέρα από τη μάχη και τη φυγή, την έκφραση «να τον αγαπήσει» [τον εχθρό του].

Βρίσκω αυτή τη λέξη (αγάπη) υπερβολική, αν όχι απροσδιόριστη, ειδικά όταν αναφέρεται στον εχθρό -ή στον πλησίον.

Προτίμησα τη φιλία, αντί για την αγάπη ή τη συμμαχία ή την κατανόηση ή τον προσεταιρισμό, έχοντας στον νου την Κομφουκιανική αντίληψη για τις ανθρώπινες σχέσεις.

Σύμφωνα με τον Κομφούκιο, απ” όλες τις σχέσεις μόνο εκείνη της φιλίας είναι σχέση ισότιμη.

~~

Αν δεν προσπαθείς να νικήσεις τον εχθρό σου ή να τον αποφύγεις, το καλύτερο είναι να τον δεις -και να σε δει- ως ισότιμο.

Η ανοχή είναι μια καλή αρχή, ιδιαίτερα σημαντική όσο ο φανατισμός, ο δογματισμός και η μισαλλοδοξία είναι ο κανόνας, αλλά δεν είναι αρκετή.

Για να κάνεις κάποιον φίλο σου δεν αρκεί να τον ανέχεσαι -αυτό συνήθως το κάνουμε με τους συγγενείς μας, πρέπει να τον αποδέχεσαι.

Πρέπει να τον ακούσεις, να τον «καταλάβεις», κυριολεκτικά και μεταφορικά, και να τον αφήσεις να σε «καταλάβει».

Όμως σίγουρα αυτός ο τρίτος δρόμος, όπως κι εκείνος της συμπόνιας, δεν συνηθίζεται απ” τα ζώα του είδους μας, όχι σε μαζική κλίμακα.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Στοιχεία άντλησα απ” το βιβλίο του ιστορικού Theodore Zeldin «Η κρυφή ιστορία της ανθρωπότητας», εκδόσεις Λιβάνη.

Η φωτογραφία είναι της Dorothea Lange και είχε χρησιμοποιηθεί ως αφίσα για μία από τις κινηματογραφικές αποδόσεις της νουβέλας του Στάινμπεκ «Άνθρωποι και ποντίκια».

sanejoker