H κατάρα του αργού πετρελαίου

Του Δημήτρη Κούλαλη

Από τη Βόρεια Ντακότα, στο Δέλτα του Νίγηρα κι από ‘κει στις φυτείες κόκας, τον Πάμπλο Εσκομπάρ ,τον Εμφύλιο της Κολομβίας και το…ποτάμι του αργού πετρελαίου. Ένα ιστορικό ταξίδι σε δύο ηπείρους και τον… κομψό κόσμο των πετρελαϊκών, συνοδεία τραγουδιών που γεννήθηκαν στα οδοφράγματα και αφηγήσεων που στάζουν αίμα και κερδοσκοπική βουλιμία. 

Το 2011, η Τζάκι Σίλκε, αγρότισσα στα περίχωρα του Γουίλιστον της Β. Ντακότα, άρχισε να παρατηρεί κάποια… περίεργα συμπτώματα στις αγελάδες που έκτρεφε: μέρα με τη μέρα αδυνάτιζαν και πολλές φορές η ουρά τους εξαφανιζόταν. Έτσι, ανήσυχη απευθύνθηκε στις τοπικές αρχές, ζητώντας να γίνει εξέταση του εδάφους της φάρμας της. Το πόρισμα των επιθεωρητών δεν διαπίστωνε κάποια ανωμαλία.

Τότε, η Αμερικανή ήρθε σε επαφή με έναν ανεξάρτητο ειδικό από το Ντιτρόιτ, ο οποίος, έχοντας συλλέξει δείγμα του αέρα της περιοχής, κατέγραψε διάφορες ουσίες, όπως βενζόλιο, μεθάνιο, χλωροφόρμιο, βουτάνιο, τολουόλιο και ξυλόλιο· όλες τους σχετιζόμενες με την άντληση υδρογονάνθρακα μέσω υδραυλικής ρηγμάτωσης. Όπως μάλιστα ανέφερε παλαιότερο δημοσίευμα της Le Monde diplomatique [Μτφρ: Κορίνα Βασιλοπούλου], στο πηγάδι της βρέθηκαν εξίσου σημαντικές ποσότητες θειούχων αλάτων χρωμίου και στροντίου, ενώ, όταν η ίδια υποβλήθηκε σε εξετάσεις, εντοπίστηκαν στον εγκέφαλό της νευροτοξικές ενώσεις και στο αίμα της ίχνη από διάφορα βαρέα μέταλλα. 

Χρωστάμε πολλά σ’ αυτή τη γυναίκα, σκεφτόμαστε γράφοντας τούτες τις αράδες. Ιδίως, γιατί κατάφερε να σπάσει αυτό το είδος ιδιότυπης «ομερτά» που είχε επιβληθεί παντοιοτρόπως στην τοπική κοινωνία σχετικά με το περιβαλλοντολογικό κόστος του πετρελαϊκού «θαύματος» της Β. Ντακότα… 

Η κυβέρνηση της Πολιτείας δεν γνώριζε ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, επέλεξε να αγνοεί την ποσότητα του πετρελαίου και των χημικών προϊόντων που εκλύονταν στην επιφάνεια των αγροκτημάτων από ατύχημα ή από αμέλεια, με τις αναφορές σχετικά με τα ατυχήματα της πετρελαιοβιομηχανίας να έχουν αφεθεί στην ευγενική δικαιοδοσία των ίδιων των εταιρειών… 

Όμως, η μικρή αυτή αγροτική Πολιτεία των 60 χιλ. κατοίκων δεν αποτελεί τον μοναδικό νομικό και πολιτικό παράδεισο των εταιρικών κολοσσών της πετρελαϊκής βουλιμίας. 

Πρόσφατα, η Βουλή των Αντιπροσώπων της Πολιτείας του Τέξας υιοθέτησε την πρόταση νόμου των Ρεπουμπλικανών, βάσει της οποίας εξομοιώνονται οι διαδηλώσεις ενάντια στους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου με κακούργημα τρίτου βαθμού. Εν ολίγοις, είτε σκοτώσεις κάποιον, είτε διαδηλώνεις, οι αχυράνθρωποι των θηρευτών του πετρελαίου αποφάνθηκαν ότι είναι ένα και το αυτό. «Πρόκειται για έναν νόμο», σχολίαζε ο Φράνκι Ορόνα, εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης των Αυτόχθoνων Αμερικανών Society Native Nations, που «θέτει τις εταιρείες πάνω από τους ανθρώπους». 

Φυσικά, πρόκειται για τη νομική απάντηση των πετρελαϊκών στις προ τριετίας έντονες διαμαρτυρίες Ινδιάνων και ακτιβιστών για την κατασκευή του Dakota Access στην Β. Ντακότα, η οποία, μαντέψτε, έχει νομοθετήσει αντίστοιχα με το Τέξας μέτρα προστασίας των εν λόγω πολυεθνικών γιγάντων. 

Κι αν η ξεδιάντροπη ταύτιση εταιρικών και πολιτειακών συμφερόντων σάς έπεσε κάπως βαριά, κάνουμε ένα διάλειμμα για μερικές νότες διαμαρτυρίας και επανερχόμαστε, υποπτευόμενοι πως όσα διαβάσετε στη συνέχεια θα ρίξουν (κι για εσάς) τίτλους τέλους στο μαύρο παραμύθι των θιασωτών του εύκολου και τυχαίου πλουτισμού. 

«Το πετρέλαιο δημιουργεί την ψευδαίσθηση μιας εντελώς διαφορετικής ζωής, μιας ζωής χωρίς δουλειά, μιας ζωής στο τσάμπα. (…) Υπ’ αυτή την έννοια, το πετρέλαιο είναι παραμύθι και, όπως όλα τα παραμύθια, βασίζεται λίγο στο ψέμα». 

Έχοντας ως οδηγό τα λόγια του Πολωνού δημοσιογράφου, Ρίσαρντ Καπουσίνσκι επανερχόμαστε στη συζήτηση για τη μόλυνση του εδάφους που σχετίζεται με την υδραυλική ρωγμάτωση. Τα κοιτάσματα της Β. Ντακότα βρίσκονται σε βάθος 3χιλ. Το κυρίαρχο αφήγημα θέλει τα πολλαπλά γεωλογικά στρώματα που διαχωρίζουν τον σχιστόλιθο από τον υδροφόρο ορίζοντα να εμποδίζουν τη μόλυνση του εδάφους και των υδάτων. Ωστόσο, ανταπαντά ο ακαδημαϊκός Άντονι Ινγκράφι, πρωτεργάτης της τελειοποίησης της συγκεκριμένης τεχνικής (υπό τη μισθολογική κηδεμονία της πετρελαϊκής εταιρείας Schlumberger) και μετέπειτα φανατικός πολέμιός της, η «περιβαλλοντική μόλυνση δεν προέρχεται από τη ρωγμάτωση αυτή καθεαυτή, αλλά από ό,τι γίνεται πριν και μετά»· ως επί το πλείστον από τη μεταφορά και την αποθήκευση τεραστίων ποσοτήτων χημικών αποβλήτων που εκλύονται από τη βιομηχανία. 

Οι μαύρες γλώσσες του πετρελαϊκού νέκταρ, που σαν οβίδες εκσφενδονίζονται απ’ τα σπλάχνα της γης και γύρω απ’ τα «ιμάτιά» τους γρυλίζουν οι ιμπεριαλιστές ανά τον κόσμο, αποτελούν το απαύγασμα μιας διαδικασίας, η οποία απαιτεί κατά μέσο όρο 20 εκατομμύρια λίτρα νερού, 235 τόνους άμμου και 1,2 λίτρα χημικών προσθέτων, προκειμένου, σύμφωνα με τους ειδικούς, να αυξηθεί το ιξώδες του νερού. Το χημικό αυτό κοκτέιλ ( για τους αγγλοτραφείς, slickwater), μετά την έγχυσή του με μεγάλη πίεση για τη διάνοιξη του βράχου αναπηδά στην επιφάνεια, σκορπώντας γενναιόδωρα χαρά στους υποψήφιους εκμεταλλευτές του. Μόνο που μαζί του ξεπηδά κι ένα υγρό απόβλητο –άλμη το βάφτισαν- που αποτελείται, εκτός των άλλων, από βαρέα ραδιενεργά μέταλλα- προερχόμενα αυτά από τον φλοιό της γης-, υδρογονάνθρακες και αλμυρό νερό, παγιδευμένα όλα κάτω από τον σχιστόλιθο. 

Αυτό είναι το τίμημα, αν θες να έχει δουλειά ο κόσμος, σκούζει στα αφτιά μας η κατά Μητσοτάκη φωνή της λογικής. Ή, για να το πούμε με τα λόγια του πρώην κυβερνήτη της Β. Ντακότα, Τζακ Ντάλριμπλ, παλιότερα «μας ήξεραν μόνο για τις χιονοθύελλες. Σήμερα, η “Wall Street Journal” (…) ρωτά ποια είναι η μαγική συνταγή της Βόρειας Ντακότα». 

Δεν ξέρουμε αν βρέθηκε τελικά η «μαγική συνταγή» του Ντάλριμπλ (ο οποίος, αφού τσέπωσε μέσα σε ένα εξάμηνο $81.600 από πετρελαϊκές εταιρείες όπως η Hess, η Conoco, και η Continental, λίγο μετά έδωσε την άδεια για μια αμφιλεγόμενη γεώτρηση στην κομητεία του Ντιούν, επ’ ωφελεία των εν λόγω εταιρειών) ξέρουμε, όμως, τι μπορεί να εντοπίσει κάποιος ψάχνοντας στα χαντάκια των δρόμων της Β. Ντακότα. Το ρεπορτάζ έχει ο Τζο Μάρτιν, οδηγός φορτηγού μεταφοράς άλμης: Κάποιοι από τους οδηγούς αδειάζουν το τοξικό φορτίο στον δρόμο, «αντί να περιμένουν τη σειρά τους (…) μπροστά από τα φρεάτια έγχυσης για να αδειάσουν τα απόβλητα», αναφέρει ο Μάρτιν παγώνοντας τα «οικολογικά» χαμόγελα των εκπροσώπων της ενεργειακής βιομηχανίας. 

Παρόλα αυτά, μιλάμε για τις ΗΠΑ, δεν μπορεί, υπάρχουν σίγουρα οι αρμόδιες υπηρεσίες που παρεμβαίνουν και επιβάλλουν τον νόμο σε τέτοιες περιπτώσεις, ίσως σκεφτείτε. 

Ναι, μόνο που, όπως έχει αποδειχθεί και σε άλλες περιπτώσεις, του όχι και πολύ μακρινού παρελθόντος, ο νόμος επιβάλλεται μέχρι εκεί που δεν θίγει τα συμφέροντα των πραγματικών αφεντικών τής, ας μας συγχωρέσουν οι εγχώριοι (νεο)φιλελεύθεροι και οι σημαιοφόροι της ρουσφετολογικής Αριστεράς, αστικής δημοκρατίας. 

Στην περίπτωση μας, η αποδυνάμωση των καθ’ ύλην αρμόδιων υπηρεσιών- Υπουργείο Υγείας και Υπηρεσία Ορυκτών Πόρων- βρίσκεται σε τέτοιο βαθμό που δεν είναι δυνατή ούτε η προσχηματική εφαρμογή των υφιστάμενων νομικών πλαισίων, αφού δύο άτομα «επιθεωρούν» 12 χιλ. πετρελαιοπηγές! Πώς μεταφράζεται αυτή η αναντιστοιχία στην πραγματική ζωή; Οι εταιρείες, όπως προείπαμε, αναλαμβάνουν οι ίδιες να συντάξουν και να δηλώσουν στην αναφορά τους τον όγκο του απολεσθέντος υγρού μιας διαρροής πετρελαίου ή άλμης, γράφοντας απλά «μηδέν». Σύμφωνα, μάλιστα, με έρευνα του ιστότοπου ProPublica, «τον Ιούλιο του 2011, η εταιρία Petro Harvester ανέφερε διαρροή 40 κυβικών μέτρων άλμης. Οι επιθεωρητές διαπίστωσαν ότι το περιστατικό ήταν πολύ πιο σοβαρό : δέκα εκτάρια γης είχαν καταστεί άγονα εξαιτίας 8 εκατομμυρίων λίτρων άλμης – η μεγαλύτερη διαρροή που είχε γίνει ποτέ στη Βόρεια Ντακότα. Η επίσημη έκθεση, παρόλα αυτά, παρέμεινε ως είχε», με τον ιδιοκτήτη της μολυσμένης έκτασης να μην λαμβάνει ούτε ένα δολάριο ως αποζημίωση από την εταιρεία. 

Προηγουμένως μιλήσαμε για την αδυναμία του αστικού κράτους να επιβάλει τη βούλησή του, όταν αυτή προσκρούει στα στεγανά της ταξικής δομής του. Για τον λόγο αυτό, θέσεις- κλειδιά των μηχανισμών του έχουν καταληφθεί από ευυπόληπτους, κατά τα άλλα, εκπροσώπους της τάξης εκείνης που δεν μπορεί κατά Τσόμσκυ να τιμωρηθεί. Ο λόγος φυσικά για τον Λιν Χελμς, τον μακροβιότερο πρόεδρο της Υπηρεσίας Ορυκτού Πλούτου, διορισμένο το 2010 από τον Ντάλριμπλ, ο οποίος έβγαζε το ψωμάκι του, πριν φορέσει το κουστούμι του κρατικού γραφειοκράτη, στην πετρελαϊκή βιομηχανία. Ίσως, γι’ αυτό, ερωτηθείς τον Μάιο του 2018, αν συμφωνεί με τη δημιουργία τριών διυλιστηρίων στη Β. Ντακότα, απάντησε ότι σκοπός του είναι να έχει όσες περισσότερες τέτοιες επιλογές γίνεται επάνω στο τραπέζι του, ώστε να αναλάβει την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων μια εταιρεία όπως η Tesoro, η Μοbil, η Εndeauvor, η Davis κ.ά. 

Οι παλιές αγάπες δεν ξεχνιούνται, άλλωστε… 

Όπως δεν ξέχασε το χέρι που τον τάισε, όταν μοιραζόταν τη θέση του προέδρου του Interstate Oil and Gas Compact Commission (IOGCC), του λόμπι των πολιτειών που προασπίζονται τους υδρογονάνθρακες, με την πρώην κυβερνήτη της Αλάσκα Σάρα Πέιλιν, ένα από τα πλέον προβεβλημένα μέλη του Tea Party, του μορφώματος που προλείανε το πολιτικό έδαφος για την έλευση του φασίζοντος νυν προέδρου των ΗΠΑ. 

Όμως, συνεχίζουν τα γλοιώδη κατακάθια του πολιτικού πυθμένα της ΤΙΝΑ, ακόμη κι έτσι, γεμίζουν ή όχι τα πορτοφόλια των κατοίκων; 

Ο Καπουσίνσκι έχει ήδη δώσει απάντηση στο πολιτικά και κοινωνικά αναλφάβητο προπαγανδιστικό τους αφήγημα. Παρόλα αυτά, ακόμη κι αν δεχθούμε ότι τα πορτοφόλια των κατοίκων της Β. Ντακότα είναι γεμάτα με πετρελαιοδόλαρα (σ’ αντίθεση βέβαια, μ’ άλλες πλούσιες σε κοιτάσματα περιοχές του πλανήτη στις οποίες δίπλα στις δεξαμενές με το μαύρο φίδι του αργού, πεθαίνουν μωρά από την πείνα) νομιμοποιείται η δραστηριότητα ενός Ελ Ντοράντο που επιβαρύνει το περιβάλλον και την υγεία των πολιτών; 

Η ιστορία της Σίλκε στην οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως είναι ενδεικτική. Όχι, όμως, η μόνη. Ίσως, ξέρουμε τόσα λίγα γύρω από το θέμα, γιατί όποιες προσπάθειες των κατοίκων έγιναν έστω για τη γνωστοποίηση της καταστροφής θάφτηκαν από τις τοπικές αρχές ή κόπηκαν από τα αργυρώνητα «φίλτρα» των ΜΜΕ. 

Εξηγούμαστε. 

Πριν από οκτώ χρόνια, οι γεωργοί της κομητείας με την πιο παράξενη ατραξιόν παγκοσμίως (μια χελώνα ύψους 9 μέτρων καλωσορίζει τους επισκέπτες του Μπότινο στα βόρεια της Ντακότα) συνέλεξαν αεροφωτογραφίες που απεικόνιζαν διαρροές και κοντέινερ της εταιρείας Sagebrush Resources απ’ τα οποία είχαν διαφύγει τοξικά απόβλητα, προκειμένου να τις παραδώσουν στις αρχές. 

Μολοταύτα, μαρτυρά ο πεπειραμένος σε τέτοιου είδους υποθέσεις νομικός Ντέρικ Μπράατεν, οι επιθεωρητές αντί να ελέγξουν την καταγγελία και να προχωρήσουν στην έρευνά της, διαβίβασαν στην Sagebrush Resources τα μέιλ που είχαν λάβει κι έτσι οι αγρότες παραπέμφθηκαν στη δικαιοσύνη για «παραβίαση ξένης ιδιοκτησίας». Αυτό θα πει ευέλικτο και αποτελεσματικό κράτος: Να οχυρώνεις τα κέρδη των φορέων της ανάπτυξης, απέναντι στον ίδιο τον λαό σου. 

Αλλά, δεν είναι πάντα αναγκαίος ο πέλεκυς της δικαιοσύνης (τους) για να εξασφαλισθεί η διαιώνιση του διαγουμίσματος του δημόσιου πλούτου από μια πλούσια μειοψηφία, με τραγικά αποτελέσματα για το περιβάλλον και την υγεία των πολιτών. Υπάρχουν πάντα οι πρόθυμοι κονδυλοφόροι και οι διαφημιστές ειδικών αποστολών για να δημιουργήσουν την απαραίτητη κοινωνική συναίνεση. 

Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της ΗuffPost, την τελευταία δεκαετία το American Petroleum Institute (API) δαπάνησε 663 εκατ. δολάρια για δημόσιες σχέσεις και προπαγάνδα σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Εταιρείες- σύμβολα του χώρου, όπως η ΕxxonMobil, προώθησαν την ατζέντα τους μέσω του Αμερικανικού Συνδέσμου Κατασκευαστών και του Εμπορικού Επιμελητηρίου, ενώ δαπάνησαν, πάντα μέσα από τις τάξεις του API, αστρονομικά ποσά για την χρηματοδότηση καμπανιών, όπως η «Energy Citizens» και την οικοδόμηση του κοινωνικού τους προφίλ, συνεργαζόμενοι με τους κορυφαίους του είδους, σαν την εταιρεία Εdelman. 

Κι αν πιστεύετε ότι μιλήσαμε τυχαία στην αρχή του σημειώματός μας για τη σύμφυση εταιρικών- κρατικών συμφερόντων, οφείλουμε σ΄ αυτή την περίπτωση να αναφέρουμε μερικά ακόμη ποσά που ζαλίζουν, όχι μόνο τον γράφοντα, αλλά και αυτούς στις τσέπες των οποίων βυθίστηκαν εκατομμύρια δολάρια. Στην Καλιφόρνια, για παράδειγμα, στην «πράσινη» πόλη με το μεγαλύτερο ποσοστό ρύπανσης στις ΗΠΑ, μόνο το 2017, διαβάζουμε στην Έκθεση της τοπικής Ένωσης Πνευμονοπαθών, η Western States Petroleum Association και η ομάδα των μεγαλύτερων πετρελαϊκών στον κόσμο (Big Oil) κατέβαλαν κατά μέσο όρο 90χιλ. δολάρια/ ημέρα για άσκηση πίεσης στους πολιτειακούς αξιωματούχους, προκειμένου να τονισθεί σε όλους τους τόνους απ’ τους ίδιους ότι οι γεωτρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και οι εγχύσεις δεν μολύνουν το νερό και τον αέρα της Καλιφόρνια. Τα παραπάνω ποσά δεν αποτελούν παρά μόνο ένα μέρος των 150 εκατ. δολαρίων που δαπανήθηκαν μέσα σε μια δεκαετία για lobbying στο νομοθετικό σώμα της Καλιφόρνια, μόνο με τη Chevron και την Τesoro Refining and Marketing Company να έχουν καταβάλει τούτα τα χρόνια 11,4 εκατ. δολάρια γι’ αυτόν τον σκοπό. 

Ληστεύοντας τους φτωχούς

Ξέρετε (συγχωρέστε μας για την προφορικότητα της γλώσσας), ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους στην, εκτός των άλλων, συναρπαστική δουλειά του δημοσιογράφου είναι η εξοικείωση με τη βαρβαρότητα της εξουσίας ή και την υιοθέτηση της οπτικής των εχόντων ως αυταπόδεικτης κοινωνικής αξίας και αρετής. Ως εκ τούτου, επιτρέψτε μας να νιώθουμε αισιόδοξοι και λιγάκι υπερήφανοι για το γεγονός ότι παραμένουμε οργισμένοι. Σχήμα οξύμωρο; Ενδεχομένως. Μα, το παρακάτω βίντεο πιθανότατα αιτιολογεί τα αντιφατικά συναισθήματά μας: 

Οι σκληρές εικόνες που μόλις παρακολουθήσατε δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από το κατασταλτικό επιστέγασμα της ταξικής αυταρέσκειας των αφεντικών του στρατολάγνου Ρεπουμπλικάνου πλανητάρχη, αλλά και του αισθητικά ασύγκριτου, «μετριοπαθούς» προκατόχου του. 

Ίδιο, εξάλλου, είναι το θέατρο. Οι πρωταγωνιστές αλλάζουν κι όχι μόνο στις ΗΠΑ… 

Ωστόσο, πρέπει να είμαστε δίκαιοι. Η κατάφορη ταξική μεροληψία του αμερικανικού κράτους, όπως την αναδείξαμε, θα ήταν λάθος να αναγορευτεί σε έναν καντιανό (για να θυμηθούμε και τα χρόνια μας στη Φιλοσοφία) καθολικό «νόμο». Εν ολίγοις, ο τρόπος επιβολής του δικαίου των μονοπωλίων του αργού πετρελαίου και η καθυπόταξη οποιουδήποτε διαφωνούντος διαφέρει, για την ώρα τουλάχιστον, ως προς τα μέσα από μέρος σε μέρος. 

Στο Δέλτα του Νίγηρα, λόγου χάριν, όταν οι κάτοικοι άρχισαν να εκφράζουν κάπως πιο… έντονα τη δυσαρέσκειά τους για το γεγονός ότι, σ’ αντίθεση με τις εξαγγελίες της Shell και της Chevron για ποταμό δολαρίων, έβλεπαν τον τόπο τους να μετατρέπεται σε μια ρημαγμένη από κάθε άποψη αποικία ενεργειακής τροφοδότησης της Δύσης, τότε οι σύγχρονοι κονκισταδόροι της μαύρης ηδονής εξόπλισαν ειδικά σώματα του στρατού και της αστυνομίας, τα οποία αφάνιζαν από τον χάρτη ολόκληρα χωριά. Όπως έπραξαν εναντίον της κοινότητας Οντιόμα τον Φεβρουάριου του 2005, όταν οι χορηγούμενες από τη Chevron σφαίρες των ΕΔ έστειλαν στον θάνατο 17 ανθρώπους, κατεδαφίζοντας παράλληλα το 80% των σπιτιών του χωριού. 

«Η Chevron, είναι γνωστό ότι αγόρασε και έδωσε όπλα σε νέους στην περιοχή του Ουάρι, για να πολεμήσουν τον κόσμο που ήταν αντίθετος στις πρακτικές της εταιρείας στην περιοχή», δήλωνε στον «Εξάντα» του Αυγερόπουλου ο Ανιγιάκι Νισιριμόβου, δικηγόρος και ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Με τον Λέντου Μίτι, σύντροφο και συγκρατούμενο του Κέν Σάρα Ουίουα (του ποιητή που απαγχονίστηκε το ’95 από τη νιγηριανή χούντα, επειδή ηγήθηκε του ειρηνικού κινήματος ενάντια στη Shell) να υπερθεματίζει λέγοντας: «Ακόμη και κανονιοφόρους λέμβους αγοράζει η Shell για τον στρατό της Νιγηρίας. Κι αυτός ο στρατός, όταν μια κοινότητα αντιτίθεται στα σχέδια της εταιρείας, την ισοπεδώνει». 

«Το να αγοράζει κανείς το πετρέλαιο της Νιγηρίας», σημείωνε το 1977, σε άρθρο της στους ΤΝΥTimes η νομπελίστρια Nadine Gordimer, «κάτω από τις υφιστάμενες συνθήκες, όπως κάνουν οι ΗΠΑ, είναι σαν να αγοράζει πετρέλαιο ανταλλάσσοντάς το με αίμα». 

Δεν έχουμε παρά να συμφωνήσουμε μαζί της. 

Φυσικά, το αιματοβαμμένο Δέλτα δεν ήταν η μόνη γωνιά του κόσμου που πλήρωσε βαρύ φόρο για την «τύχη» της να αποτελεί δίκτυο αρτηριών αποστολής πετρελαίου στα ατσάλινα ντεπόζιτα του υπόλοιπου πλανήτη. 

Ο λαός της Κολομβίας πέρασε κι αυτός από φωτιά και σίδερο, προκειμένου ο κομψός κόσμος της πετρελαιοκρατορίας να μονοπωλεί την εκμετάλλευση των περιττωμάτων του διαβόλου. 

Πρόσφατα, πάνω από την είδηση της ραγδαίας αύξησης της πολιτικής βίας στη χώρα, παρά τη Συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, γράφαμε στο twitter (https://twitter.com/DimitrisKoulal1 ) ότι κανείς δεν λέει (όλη) την αλήθεια γύρω από τον κολομβιανό εμφύλιο, αν δεν αναφέρεται στον ρόλο των μεγάλων πετρελαϊκών ομίλων… 

Ήταν στις αρχές της δεκαετίες του ’70, όταν οι ΗΠΑ, κυριευμένες από το αντικομμουνιστικό τους μένος, προσέφεραν τα μέσα στον κολομβιανό στρατό για να πνίξει εν τη γενέσει τους τις οργανωμένες αντάρτικες ομάδες των Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC) και Ejercito de Liberation National (ELN). Την ίδια περίοδο, έπειτα από πιέσεις εκ μέρους του State Department, το Μεξικό είχε περιορίσει σε μεγάλο βαθμό το εμπόριο ναρκωτικών, το οποίο χωρίς καθυστέρηση άπλωσε τα πλοκάμια του στα γόνιμα εδάφη της χειμαζόμενης απ’ τον Εμφύλιο Κολομβίας. Στα μέσα της δεκαετίας, η Κολομβία εφοδίαζε τη «μαμά Αμερικάνα» με το 70% της εισαγόμενης μαριχουάνας, ενώ όσο προχωρούσε ο καιρός οι Κολομβιανοί έμποροι του ανθρώπινου πόνου επέκτειναν τις «μπίζνες» τους σε ακόμα πιο προσοδοφόρα «προϊόντα», γεμίζοντας τα στέκια των ΗΠΑ με τεράστιες ποσότητες κοκαΐνης και ηρωίνης. 

Έτσι, η χώρα άρχισε να μετατρέπεται σταθερά σε ένα (σύμφωνα με τον ορισμό του ΔΝΤ) ναρκο-κράτος στο οποίο ιδιωτικές παραστρατιωτικές οργανώσεις (sicarios) φύλαγαν τα «ναρκοτσιφλίκια» των μεγιστάνων της κόκας και της ηρωίνης, όπως αυτά ιδιοκτησίας του Πάμπλο Εσκομπάρ Γκαβίρια. Του γνωστού κτηνώδους, αντιδραστικού φασίστα, ο οποίος έθετε τους εκπαιδευμένους από Ισραηλινούς βετεράνους αξιωματικούς κομάντος του στο πλευρό των μεγαλογαιοκτημόνων, προκειμένου να ξεριζωθεί ο σπόρος του αγροτικού συνδικαλισμού στις μεγάλες χασιέντες (τσιφλίκια) και να προεκτείνει τις θανατηφόρες «δουλίτσες» του. 

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, της παρέμβασης των ΗΠΑ και της άνθησης της εμπορίας ναρκωτικών, ο λαός της Κολομβίας πήρε τα όπλα, με τη γλίτσα του αργού πετρελαίου να πλημμυρίζει στη συνέχεια με ακόμη περισσότερο αίμα τα γόνιμα εδάφη της χώρας… 

Στα 1983, η Occidental Petroleum ανακάλυψε ότι τα πετρελαιοφόρα πεδία του Cano Limon, στα σύνορα με τη Βενεζουέλα, μπορούσαν να της προσφέρουν μέχρι και ένα δισεκατομμύριο βαρέλια αργού πετρελαίου. Ως εκ τούτου, με τον μαύρο χρυσό να ρέει σε αφθονία, μέσα σε μια τριετία κατασκευάστηκε μέσω των Άνδεων ο αγωγός 483, μετατρέποντας την περιοχή στο πιο «θερμό σημείο της Λ. Αμερικής», όπως γλαφυρά την περιέγραφε η Oil and Gas Journal. 

Η εξέλιξη αυτή, ως ήταν αναμενόμενο, άνοιξε την όρεξη και στους υπόλοιπους παίκτες της αγοράς, οι οποίοι μέσα στα επόμενα δύο χρόνια είχαν διανοίξει άλλες ογδόντα ερευνητικές γεωτρήσεις, αναζητώντας ακόμη περισσότερα αποθέματα. Η «βόμβα» έσκασε το ’88, όταν η BP ανακάλυψε το πεδίο της Cusiana, το οποίο μπορούσε να μπουκώσει τους τραπεζικούς λογαριασμούς των μετόχων της εταιρείας με τα κέρδη του ενάμισι δισεκατομμυρίου βαρελιών πετρελαίου που έκρυβε μέσα του. 

Την ίδια περίοδο, η χώρα συνέχιζε να μαστίζεται από τον Εμφύλιο, με τις δολοφονίες να είναι η πρώτη αιτία θανάτου των ενηλίκων ανδρών και η δεύτερη στο σύνολο του πληθυσμού· με το πετρέλαιο να αποτελεί το τρωτό σημείο του εχθρού και για τις δύο πλευρές. 

Η πώληση βενζίνης που είχε κλαπεί προηγουμένως από τους αγωγούς, σε συνδυασμό με μια σειρά βιαιότερων πρακτικών (βομβαρδισμοί αγωγών, απαγωγές, εκβιασμοί κ.ά.) απέφερε στα τέλη της δεκαετίας του ’90 περίπου 140 εκατ. δολάρια/ χρόνο στα ταμεία των ανταρτών. 

Με πρόσχημα την αντιμετώπιση του «κομμουνιστικού κινδύνου», η κυβέρνηση, από την άλλη, οργάνωνε επιχειρήσεις εναντίον πλούσιων σε πετρέλαιο περιοχών, «τρομοκρατώντας τους ντόπιους, τους οποίους θεωρούσε υποστηρικτές των ανταρτών», διαβάζουμε στην αναφορά των εκπροσώπων του Βορειοαμερικανικού Κογκρέσου για τη Λ. Αμερική. Την περίοδο 1989-1994, περισσότεροι από χίλιοι άνθρωποι, χωρικοί και ιθαγενείς πληθυσμοί στην πλειοψηφία τους, εκτελέστηκαν από τα κυβερνητικά τάγματα θανάτου στις πετρελαιοπαραγωγές περιοχές. 

Ο ρόλος των πετρελαϊκών

Για να βρεις τον δράστη του εγκλήματος, ψάξε τη ροή του χρήματος, λένε οι «διαβολικά καλοί» υπερατλαντικοί σύμμαχοί μας και καλά θα κάνουμε να τους ακούμε. Ως «γεωπολιτικοί μεντεσέδες», άλλωστε, δεν έχουμε και πολλές επιλογές… 

Αναζητώντας, λοιπόν, τον ηθικό αυτουργό εγκλημάτων όπως η κατεδάφιση με βόμβες διασποράς του χωριού Σάντο Ντομίνγκο από την κυβερνητική αεροπορία, φτάνουμε στο εννοιολογικό κατώφλι ορισμών όπως η θετική οικονομία του πολέμου, η συνέχιση, δηλαδή της οικονομικής πορείας των προϊόντων (εν προκειμένω του αργού), εν καιρώ πολέμου, χωρίς να παρουσιάσουν σημάδια κάμψης. 

Και, για να το πετύχουν αυτό οι εκπρόσωποι των πετρελαϊκών, ως άλλοι ναρκοβαρόνοι, εφάρμοσαν τον θεμέλιο νόμο της κόκας: «plata o plomo», «ασήμι ή μολύβι»… 

Από τη μία, δηλαδή, άνοιγαν τα χρηματοκιβώτιά τους για να πληρώσουν, εν είδει «πολεμικού φόρου» τους αντάρτες, προκειμένου να μην ανατινάζουν τους αγωγούς τους, κι από την άλλη, όταν η δωροδοκία δεν «έπιανε», βούταγαν τα χέρια τους στο αίμα, εξοπλίζοντας τους κρατικούς πραιτοριανούς των συμφερόντων τους. 

Όπως έκανε, λόγου χάρη, η Occidental, η οποία όχι μόνο είχε προσλάβει φρουρά με σκοπό τον εντοπισμό ανταρτών κοντά στους αγωγούς της, αλλά όταν τον Δεκέμβρη του 1998, η επιφορτισμένη με την προστασία της περιουσίας της κολομβιανή αεροπορία, αντί να βομβαρδίσει τις θέσεις των ανταρτών, βομβάρδισε το Σάντο Ντομίνγκο, σκοτώνοντας δεκαοκτώ άοπλους χωρικούς, δεν έκανε απολύτως τίποτα. 

Σαν να μην έφτανε αυτό, δύο χρόνια αργότερα, με τις πλάτες της Texaco και της ΒΡ, ο πρόεδρος του ομίλου κατέθεσε ενώπιον του Κογκρέσου υπέρ ενός πακέτου βοήθειας δισεκατομμυρίων προς την Κολομβία, για τον αγώνα –υποτίθεται- κατά των ναρκωτικών. Μόνο που, στο τέλος της χρονιάς, αντί για τη μείωση της καλλιεργούμενης κόκας, εκείνοι που ακκίζονται στη διεθνή σκηνή ως τάχα μου ευσυνείδητοι επενδυτές, είχαν καταφέρει να μπολιάσουν τα πνευμόνια των κατοίκων των περιοχών πέριξ των φυτειών με 383 τόνους εντομοκτόνου και να αυξήσουν την παραγωγή του ναρκωτικού κατά 25%. 

Κι ενώ ο πόλεμος εναντίον των οργανωμένων παραγωγών – διακινητών κόκας δεν έδειχνε να φέρνει αποτελέσματα, ο πρόεδρος τού «όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας», Τζ. Μπους ο νεότερος εξασφάλισε μεταξύ 2003-2004 κονδύλια ύψους 247 εκατ. δολαρίων προς τον αμερικανικό στρατό, με τα οποία οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας θα εκπαίδευαν Κολομβιανούς, ώστε να καταστούν αποτελεσματικότεροι στη φύλαξη των πολύτιμων αγωγών. 

Τώρα, αν κάποιος κάνει το λάθος να ρωτήσει, γιατί ο αμερικανικός στρατός εκπαίδευσε ακόμη περισσότερους άνδρες για να σκοτώνουν χωρικούς, τότε, θα του απαντήσει ο πρ. πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Κολομβία, γιατί, πολύ απλά, οι αγωγοί που μετέφεραν το πολυπόθητο χρυσό υγρό ήταν σημαντικοί για «το μέλλον της…τροφοδοσίας σε πετρέλαιο και για την εμπιστοσύνη των επενδυτών»[ Washington Office on Latin America, “Colombia Monitor’’, σ. 5]. 

Έπρεπε, για άλλη μια φορά, να προστατευτούν τα «ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ», όπως τόνιζε το State Department στην ανακοίνωση αιτιολόγησης του παγώματος των ερευνών για τις καταγγελίες των χωρικών της ινδονησιακής επαρχίας Άτσε περί χρηματοδότησης του κρατικού στρατού από την Exxon-Mobil με σκοπό την βάναυση κακοποίησή τους. 

Ένας κόσμος ανάποδα

«Στη Βικτοριανή εποχή, γράφει ο Εδουάρδο Γκαλεάνο στις σελίδες τού «Ένας κόσμος ανάποδα», «δεν μπορούσες να αναφέρεις τη λέξη παντελόνια μπροστά σε μια δεσποινίδα. Στις μέρες μας ορισμένα πράγματα δεν είναι σωστό να λέγονται δημοσίως: ο καπιταλισμός φέρει το καλλιτεχνικό όνομα της οικονομίας της αγοράς, ο ιμπεριαλισμός λέγεται παγκοσμιοποίηση, τα θύματά του (…)χώρες υπό ανάπτυξη –και- ο οπορτουνισμός ρεαλισμός». 

Μ’ αυτές τις σκέψεις κλείνουμε αυτή τη φορά τη χορογραφία παρόντος-παρελθόντος, με τη ματιά μας στραμμένη, όχι μόνο στη Λ. Αμερική και την Αφρική, αλλά και στην Κύπρο, το Αιγαίο, την ανατολική Μεσόγειο και το γεωπολιτικό μπρα ντε φερ των αφεντικών στις πλάτες των λαών της περιοχής. 

Αλλά, για αυτά θα μιλήσουμε ενδεχομένως σε κάποιο επόμενο σημείωμα. Μέχρι τότε, ας λάβουμε σοβαρά υπόψη μας την προϊστορία, έχοντας στον νου μας ότι όταν κάποιοι κολυμπούσαν στις πισίνες του αργού πετρελαίου, κάποιοι άλλοι πότιζαν το χώμα με το ίδιο τους το αίμα.

Πηγή: imerodromos.gr

Δημήτρης Κούλαλης: Σχετικά με τον Συντάκτη