Η Δώρος Λοΐζου είχε μία σύντομη, αλλά γεμάτη ζωή. Πρόλαβε να ζήσει τις πιο έντονες στιγμές της χώρας του. Αγώνες μεγάλοι και καθημερινοί. Βίωσε προσωπικά πολιτικές και ιδεολογικές αναζητήσεις. Στη διαδρομή του αυτή δεν είχε επιλέξει την ήρεμη, την "κανονική" ζωή της απάθειας, της επιδερμικότητας, που ήταν και είναι, ίδιον της κυπριακής κοινωνίας. Γι' αυτό και αναμετρήθηκε με το θάνατο πολλές φορές, αλλά δεν παραδόθηκε ποτέ. Δολοφονήθηκε για τις ιδέες και τη δράση του στις 30 Αυγούστου 1974.
Ποιητής, λογοτέχνης, ζωγράφος, ερασιτέχνης ηθοποιός, άνθρωπος των ανατροπών και έντονα πολιτικοποιημένος, ο Δώρος ήταν προετοιμασμένος για τη ζωή, αλλά και για τον θάνατο. Η ευαισθησία του ως ποιητής και ανθρώπου των τεχνών σε συνδυασμό με την πολιτική του δράση σε ένα χώρο με δυναμική αντίληψη των δεδομένων, δημιουργούσε μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα που έβλεπε διαφορετικά το μέλλον, που έβλεπε διαφορετικά τη ζωή.
Το Δώρο πρέπει να τον σκιαγραφήσει κανείς, να τον περιγράψει λαμβάνοντας υπόψη την περίοδο που έχει ζήσει και δράσει. Αλλά όχι μόνο. Γιατί ο Δώρος Λοΐζου ήταν προχωρημένος για την εποχή του. Αντιγράφω από μια μπροσούρα που εκδόθηκε για την 19η επέτειο από το θάνατο του. Γραμμένο από κάποιον, ο οποίος τον έζησε, τον γνώριζε καλά.
«Αν θα έπρεπε να δοκιμάσουμε ένα αρχικό χαρακτηρισμό του Δώρου Λοΐζου, θα λέγαμε τούτα: Ο Δώρος ήταν από τους λίγους εκείνους που την πυρωμένη τους εσωτερική επανάσταση δεν την ξεδιακρίνεις στις εξωτερικές αντιδράσεις τους, έστω κι εάν έχεις την τύχη να τους ζήσεις από κοντά. Είναι από τους απλούς εκείνους που τη ζωή διαβαίνουν χωρίς τυμπανοκρουσίες και κάθε λογής θορύβους. Είναι από τους διαλεχτούς εκείνους που την πολυδιάστατη αξία τους τη συνειδητοποιείς άμα τους χάσεις.
»Πόσο παράξενο αλήθεια που τόσο καιρό δεν τον υποψιαστήκαμε; Κι ερχόμαστε τώρα να πελαγοδρομήσουμε στο βάθος της εξωτερικής και εσωτερικής ιστορίας του, να εξαφανιστούμε μέσα στην προσπάθεια μας να βυθομετρήσουμε την απύθμενη του υπόσταση ‘θέλω ν’ απλώσω να γίνω απέραντος, απύθμενος’, έγραψε νωρίς ο ίδιος και τα κατάφερε…». Αυτά γράφτηκαν από ένα φίλο του χρόνια μετά το θάνατο του, ο οποίος δεν υπογράφει το κείμενο.
Τράβηξε το δικό του δρόμο
Παιδί μικροαστικής, συντηρητικής οικογένειας, από νωρίς είχε διαφοροποιηθεί μέσα από τις προσωπικές του αναζητήσεις του. Διάβαζε και αναζητούσε. Διάβαζε και έγραφε. Η μετέπειτα πορεία του, πολιτική, λογοτεχνική δεν ήταν αποτέλεσμα της οικογενειοκρατίας, όπως συνηθιζόταν και σε κάποιο βαθμό ισχύει ακόμη στην κυπριακή κοινωνία. Οι πολιτικές επιλογές, δηλαδή, να καθορίζονται μέσα από την οικογένεια σε ένα σύστημα εν πολλοίς «κληρονομικό». Τράβηξε το δικό του δρόμο. Με ανοικτούς ορίζοντες, χωρίς δογματισμούς και πρωτίστως με όραμα.
Ο Δώρος επηρεάσθηκε από τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Δεν περιορίσθηκε, ωστόσο, στα όρια της μικρής του ιδιαίτερης πατρίδας, παρακολουθούσε το διεθνές γίγνεσθαι, τους πολέμους, τις επαναστάσεις και έκανε τους δικούς του προσωπικούς προβληματισμούς. Ήταν φανερό από την αρχή ότι διαμόρφωνε μια δική του πορεία, πολλές φορές και απέναντι από την επικρατούσα άποψη στην Κύπρο.
Ο Δώρος συμμετείχε στη νεολαία της ΕΟΚΑ, την ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ). Συμμετείχε στο διαμοιρασμό φυλλαδίων και στην εκστρατεία για σβήσιμο των αγγλικών πινακίδων σε καταστήματα, οδικές σημάνσεις και οδούς. Αυτό ήταν το βάπτισμα του πυρός. Πολιτικά και εθνικά. Διαβάζοντας τα αρχικά κείμενα του Δώρου, ως φοιτητή, τα πρώτα χρόνια είχε επιδράσεις που κουβαλούσε από την Κύπρο. Δεν ήταν ποτέ συντηρητικός. Ακολούθησε, όμως, μια εξελικτική πορεία. Διαμορφώθηκε αυτόφωτα, χωρίς ετοιμοπαράδοτες θεωρίες.
Πρώτος σταθμός εκτός Κύπρου, η Ρόδος. Πήγε για να σπουδάσει ξενοδοχειακά. Σε μια εθνική γιορτή, με την ελληνική σημαία σκεπάζει τη φωτογραφία του Βασιλιά. Οι αρχές της Σχολής τον αποβάλλουν δια παντός. Ήταν χούντα τότε κι εάν όλα τα σκίαζε η φοβέρα, ο Δώρος όμως, δεν φοβήθηκε. Έφυγε από τη Ρόδο και επέστρεψε στην Κύπρο. Αποφασίζει και μεταβαίνει το 1969 στη Βοστώνη και εγγράφεται στο Hellenic College. Το 1972 ολοκληρώνει τις σπουδές του. Το δίπλωμα του Β.Α. Ιστορίας. Η παρουσία του στο πανεπιστήμιο συνοδεύτηκε από πολλές και πλούσιες δράσεις. Πολιτικές και λογοτεχνικές.
Στις ΗΠΑ
Το 1971 οργάνωσε σεμινάριο για τη Νεοελληνική Γλώσσα και σκηνοθετεί τον «Κωνσταντίνο Παλαιολόγο» του Νίκου Καζαντζάκη, ερμηνεύοντας ο ίδιος τον κύριο ρόλο. Ασχολήθηκε και με τις μεταφράσεις. Μετάφρασε στα ελληνικά επαναστατικούς ποιητές, κυρίως ισπανόφωνους (Λατινοαμερικανούς). Στις ΗΠΑ είχε αναπτύξει έντονη πολιτική δράση παράλληλα με το θέατρο, τις τέχνες, την ποίηση, την οργάνωση εκδηλώσεων για τα ελληνικά γράμματα και την ιστορία.
Σε μια από τις πολλές παρεμβάσεις του ήταν και η αλληλογραφία που είχε με τον Γερουσιαστή της Νοτίου Ντακότας, Τζόρτζ Μακγκάβερν. Ήταν μια αντιπολεμική παρέμβαση, μια παρέμβαση κατά των ιμπεριαλιστικών πολέμων των ΗΠΑ. Ο Γερουσιαστής σε επιστολή του προς το Δώρο ημερομηνίας 6 Μάιου 1971 τον ενημέρωνε για την προσπάθεια επαναφοράς ενός νομοσχεδίου, που απαιτούσε την απομάκρυνση όλων των αμερικανικών δυνάμεων από τον Ινδοκίνα ως την 31η Δεκεμβρίου 1971. «Ζητάμε», του σημείωνε, «τη βοήθεια σου στην εφαρμογή τούτου του ψηφίσματος για να σταματήσει ο πόλεμος».
Σε ένα από τα χειρόγραφά του, που έχουν διασωθεί είναι και ομιλία του για την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940. Δεν αναφέρεται που έγινε η ομιλία, αλλά μάλλον στο πανεπιστήμιο, σε εκδήλωση. Στο τέλος του χειρόγραφου υπογράφει «Doros Boston 1968». Το γεγονός ότι το κείμενο είναι γραμμένο στην ελληνική, κατά πάσα πιθανότητα, η ομιλία εκφωνήθηκε σε εκδήλωση της ελληνικής φοιτητικής κοινότητας.
Αναφέρει, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Ο εχθρός μέσα στην πρώτη σύγχυση που δημιούργησε ο αιφνιδιασμός του και μέσα στο σάλο των πρώτων ωρών, διάβηκε τα βόρεια σύνορα της χώρας μας και ετοιμαζόταν για το τελευταίο του σάλτο, προς την Αθήνα, όπου ο Δικτάτορας της Ρώμης είχε διακηρύξει ότι ‘’θα έπαιρνε τον καφέ του εντός 24 ωρών’’. …Όμως συνέβη κάτι αναπάντεχο και ο καφές κρύωσε πάνω στο τραπεζάκι. Συνέβη το ανέλπιστο θαύμα- ο σηκωμός του έθνους- που ανέκοψε τον εύκολο φασιστικό περίπατο…». Στη συνέχεια αναφέρεται στην αντίσταση του λαού σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, πως «μέσα στο σκοτάδι της υποδουλωμένης Ευρώπης, η μικρή μας Ελλάδα, ήταν αστραπή». Αυτά, μεταξύ άλλων, έγραφε για την Ελλάδα.
Επιστροφή στην Κύπρο
Είχε γράψει και ποιήματα για την επανάσταση. Ένα ποίημα ήταν για τη δολοφονία του Τσε (Οκτώβριος του 1967) όταν στην Κύπρο ο θάνατος του καλύφθηκε --ακόμη και από εκείνους που τα τελευταία χρόνια τον έχουν αγιοποιήσει-- στα ψιλά, αναπαράγοντας δυτικά ειδησεογραφικά πρακτορεία.
«Αυτή δεν είναι η ώρα για δάκρυα
ούτε για φωνή κατάρας,
μα είναι η ώρα της ρομφαίας
η ώρα της οργής»
Επιστρέφοντας στην Κύπρο, ο Δώρος συνδέθηκε πολιτικά με το Σοσιαλιστικό Κόμμα ΕΔΕΚ του Βάσου Λυσσαρίδη και ήταν στέλεχος της νεολαίας του. Είχε εμπλακεί στην έκδοση του εκφραστικού οργάνου της ΕΔΕΝ, «Σοσιαλιστική Έκφραση».
Εκείνη την περίοδο εντοπίζεται και η αλληλογραφία του με τον Αντώνη Μυστακίδη, Μεσεμβρινό, ένα Έλληνα της διασποράς, που ζούσε στη Σουηδία. Ένα από τα σημαντικά ζητήματα που προκύπτει από την αλληλογραφία είναι η χρήση του μονοτονικού που είχε επινοήσει ο Μυστακίδης στην ανανεωτική προσπάθεια του για την ελληνική γλώσσα. Ο Δώρος υπήρξε ευνοϊκός αποδέκτης του και φαίνεται ότι θα το καθιέρωνε ως υπεύθυνος έκδοσης της «Σοσιαλιστικής Έκφρασης».
Ο Δώρος δεν ήταν μόνο της θεωρίας. Ήταν και των πράξεων. Είχε εκπαιδευτεί στα όπλα στις ομάδες που διέθετε η ΕΔΕΚ. Με την εκδήλωση του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974, με εκτελεστές τη χούντα των Αθηνών και τους ανθρώπους της στην Κύπρο, την ΕΟΚΑ Β΄, πέρασε αμέσως από την πολιτική δράση στην ένοπλη σαν έτοιμος από καιρό. Ο Δώρος βρέθηκε στην Αρχιεπισκοπή και στη συνέχεια στο Καϊμακλί με τις ομάδες αντίστασης έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η δολοφονία από τους φασίστες
Στις 30 Αυγούστου δολοφονήθηκε από τους φασίστες της ΕΟΚΑ Β'. Ήταν εκείνο το πρωινό η τελευταία διαδρομή. Η απόπειρα δολοφονίας κατά του ηγέτη της ΕΔΕΚ, Βάσου Λυσσαρίδη, ο τραυματισμός της γυναίκας του Δώρου, Βαρβάρας, η δολοφονία του Δώρου Λοΐζου. Είναι μια δολοφονία, η οποία παραμένει ανεξιχνίαστη αν και πολλά στοιχεία συνηγορούν για το ποιος ήταν ο εμπνευστής, αλλά και οι εκτελεστές. Η τότε ηγεσία της Αστυνομίας δεν έκανε αυτά που έπρεπε να πράξει. Ήταν ένα έγκλημα που έγινε πρωί, σε μια πολυσύχναστη περιοχή της Λευκωσίας. «Κανείς δεν είδε τους δολοφόνους», που δεν πήραν τις παραμικρές προφυλάξεις.
Ένας νέος άνθρωπος, τριάντα μόλις χρονών, δολοφονήθηκε για τις ιδέες του. Μια πολιτική δολοφονία που έγινε με δράστες όσους μετείχαν ενεργά στην καταστροφή της χώρας. Δράστες πιόνια όλων εκείνων που επεξεργάζονταν για χρόνια το διαμελισμό της Κύπρου και την κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β', που άνοιξε το δρόμο για την εισβολή της Τουρκίας, ήταν το μεγάλο σχέδιο και όσοι αντιστέκονταν ήταν στόχος. Και ο Δώρος Λοΐζου ήταν στόχος. Το ήξερε αλλά αυτό δεν τον σταμάτησε. Επέλεξε τον δύσκολο δρόμο, αποφάσισε ότι η επιλογή του ήταν μια και η πορεία της σύγκρουσης, της αντίστασης, μονόδρομος.
Ήταν στην πραγματικότητα ένας άνθρωπος με ευαισθησίες, του οποίου οι στίχοι είναι στρατευμένοι για ένα καλύτερο μέλλον, για ένα καλύτερο κόσμο. Ήταν ένας άνθρωπος που δεν παρέμεινε στη θεωρία, αλλά επέλεξε και την πράξη. Πολιτική και ένοπλη. Ήταν ο ποιητής που αγωνίστηκε για να κρατήσει άσπιλο κι ακέραιο τον προορισμό του ανθρώπου… Σε μια δύσκολη περίοδο, που ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε πολιτικά και ιδεολογικά στρατόπεδα ο Δώρος προσέγγισε την αριστερά και τις σοσιαλιστικές ιδέες χωρίς δογματισμούς, με ελεύθερο πνεύμα. Όπως ελεύθερος, δημοκράτης ήταν ο ίδιος μέχρι το τέλος της ζωής του.
Ο Δώρος Λοίζου δεν πρόλαβε να ζήσεις την παρακμή των ιδεολογιών( και των ανθρώπων). Έφυγε νωρίς και δεν παρακολούθησε την προσαρμογή( ή εναρμόνιση) κάποιων στην κατοχή( προφητική η αναφορά του στο τραγούδι του Λεύτερου: Να ρεζιλέψω τους οπαδούς του συρματοπλέγματος…). Δεν παρακολούθησε τις χωρίς φραγμούς μάχες εξουσίας που δεν έχουν όρια. «Καλά εσύ έφυγες νωρίς», για να δανειστώ τον τίτλο του βιβλίου ενός μεγάλου Έλληνα αγωνιστή, του Χρόνη Μίσσιου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου