Μιχαήλ Μπακούνιν: Ο «πατέρας» των αναρχικώνΟ Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς Μπακούνιν (ρωσ.: Михаил Александрович Бакунин) υπήρξε Ρώσος θεωρητικός του αναρχισμού που με τα γραπτά του και με το βίο του λειτούργησε ως σημείο αναφοράς στην ιστορία του αναρχικού κινήματος, καθώς αποτέλεσε μία από τις πλέον διάσημες επαναστατικές μορφές του 19ου αιώνα.
Επηρεάστηκε από την εγελιανή φιλοσοφία και κυριότερα από την ιστορική διαλεκτική από την οποία συνήγαγε και τη θεωρία της αναρχικής πάλης. Ήρθε σε επαφή με τον Μαρξ και τον Ένγκελς και φυσικά τον Προυντόν, τις θέσεις του οποίου για τον αναρχισμό ασπάσθηκε: ο Μπακούνιν εναντιώθηκε στην ύπαρξη κάθε μορφής κράτους, ακόμα και σοσιαλιστικού.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Μιχαήλ Μπακούνιν, ένας από τους πιο σημαντικούς αναρχικούς του 19ου αιώνα, γεννήθηκε στο Πριαμούκινο κοντά στο Τβερ (σημερινό Καλίνιν), το 1814 στις 8 Μαΐου. Προερχόμενος από αριστοκρατική ρωσική οικογένεια, προορίστηκε από την οικογένειά του για στρατιωτική καριέρα στην Αγία Πετρούπολη. Ήδη από τότε, τα πρώτα χρόνια έχει την άποψη ότι οι στρατιώτες είναι δουλοπάροικοι, που δωροδοκούνταν με αμοιβές και δώρα για να καταστείλουν τον υπόλοιπο λαό. Η σχολή του πυροβολικού στην οποία κατατάχτηκε το 1828, κατακλυσμένη από αριστοκράτες, είχε την μεγαλύτερη ελευθερία στη σκέψη και την έρευνα από οποιοδήποτε άλλο τομέα του στρατού. Έτσι, ο Μπακούνιν στρέφει το ενδιαφέρον του προς τη φιλοσοφία. Το 1832 γίνεται αξιωματικός, αλλά μην αντέχοντας το τρόπο ζωής στο στρατό, παραιτείται το 1835 και οδεύει για τη Μόσχα όπου ελπίζει να σπουδάσει φιλοσοφία.
Ο Εγελιανισμός ήταν τότε σε άνοδο και κίνησε το ενδιαφέρον του Μπακούνιν ο οποίος πήρε την άδεια να σπουδάσει στην Γερμανία, στηριγμένος στην οικονομική βοήθεια του Χέρτσεν (Hertzen). Επισκέφτηκε το Βερολίνο, τη Δρέσδη και τη Λειψία, εμβαθύνοντας στη φιλοσοφία του Χέγκελ, που τη χαρακτήρισε κατόπιν ώς την "άλγεβρα της Επανάστασης". Ήδη όμως έκλινε προς την ετερόδοξη σχολή, που ανέδειξε άτομα όπως ο Λούντβιχ Φόυερμπαχ (Ludwig Feuerbach) και ο Νταβίντ Φρίντριχ Στράους (David Friedrich Strauss).
Η δράση του σε Δρέσδη, Παρίσι, Πράγα
Το 1842 ο Μπακούνιν βρισκόταν στη Δρέσδη και επηρεασμένος από τον Άρνολντ Ρούγκε προσχώρησε στο κίνημα της εγελιανής αριστεράς. Ένα δοκίμιό του με τίτλο "Η Αντίδραση στην Γερμανία" πήρε μεγάλη δημοσιότητα και τον ανάγκασε να καταφύγει στην Ελβετία. Το 1843 επισκέφτηκε το Παρίσι και γνώρισε τον Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν (Pierre Joseph Proudhon), ο οποίος εκείνη την χρονιά δημοσίευσε το Η δημιουργία της τάξης στην ανθρωπότητα. Η γνωριμία αυτή τον έκανε να ενστερνιστεί τις αναρχικές απόψεις. Τα επόμενα χρόνια ο Μπακούνιν τα αφιέρωσε στο να κάνει το σοσιαλδημοκρατικό κίνημα αναρχικό και διεθνές.
Από το 1844 μέχρι το 1848 έζησε κυρίως στο Παρίσι. Το γεγονός πως υπήρχαν εναντίον του υποψίες για κατασκοπία από την πλευρά των Ρώσων, οδήγησε την ρωσική κυβέρνηση να ανακαλέσει την άδεια με την οποία του επιτρεπόταν να κατοικεί στο εξωτερικό. Αντί να υπακούσει στη διαταγή και να επιστρέψει στη Ρωσία, απηύθυνε κάλεσμα σε Πολωνούς και Ρώσους για ένωση σε μια πανσλαβική επαναστατική συνομοσπονδία. Τότε επικηρύχθηκε για 10.000 ρούβλια και η γαλλική κυβέρνηση τον απέλασε. Αλλά η επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1848 τον έφερε πίσω στο Παρίσι. Από εκεί όρμησε στην Πράγα μεταλαμπαδεύοντας τη σπίθα της επανάστασης, για να ξεσηκώσει το συνέδριο των Σλάβων. Επίσης έγινε μέλος της σλαβικής επαναστατικής επιτροπής.
Το 1849 ανεβαίνει στα οδοφράγματα της Δρέσδης στο πλευρό του Ρίχαρντ Βάγκνερ (Richard Wagner). Προσπαθώντας να διαφύγει από την Δρέσδη συνελήφθη, φυλακίστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο το Μάιο του 1850. Η καταδίκη του μετατράπηκε σε ισόβια. Σχεδίασε να δραπετεύσει στην Αυστρία, συνελήφθη ξανά και καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά τελικά εκδόθηκε στη Ρωσία.
Φυλάκιση, εξορία και ξανά Ευρώπη
Κρατήθηκε για αρκετά χρόνια σε ένα μπουντρούμι στο φρούριο Νέβα και για μεγάλο χρονικό διάστημα στη Σιβηρία (από το 1857). Στο διάστημα τη εξορίας του στη Σιβηρία παντρεύτηκε τη νεαρή Πολωνέζα Antonia Kwiatkowska. Μολονότι πέρασε πολλά χρόνια στη φρίκη των ποινικών κολαστηρίων, το πνεύμα του παρέμεινε ανυπότακτο. Κατόρθωσε τελικά να δραπετεύσει και να περπατήσει ανατολικά πάνω από 1.00 μίλια μέσα από τρομερές κακουχίες, φθάνοντας στη θάλασσα, από όπου πέρασε απέναντι στην Ιαπωνία. Από εκεί μπήκε σε πλοίο για την Καλιφόρνια και από κει βρέθηκε στη Νέα Υόρκη, για να καταφύγει τελικά στο Λονδίνο όπου φιλοξενήθηκε από τον Alexander Hertzen. Έχοντας υποστεί αναρίθμητες δυσκολίες και περιπέτειες και έχοντας αναμιχθεί με όλους τους τύπους των ανθρώπων, κάτω από όλες τις συνθήκες, διαπίστωσε ότι κάθε κυβέρνηση ήταν τυραννία. Ρίχτηκε στην επαναστατική δράση με έντονο ενθουσιασμό. Με τον Χέρτσεν δημοσίευσε τον "Συναγερμό της Επανάστασης" (Tocsin of revolution).
Η Πρώτη Διεθνής, οι διαφωνίες με τον Μάρξ, ο θάνατος
Το 1868, προσχώρησε στη Διεθνή Ένωση Εργαζομένων, επίσης γνωστή ως Πρώτη Διεθνή, μια ομοσπονδία ριζοσπαστικών συνδικάτων με παραρτήματα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Το 1869, η Σοσιαλδημοκρατική Συμμαχία δεν έγινε δεκτή στη Διεθνή με το επιχείρημα ότι ήταν και η ίδια μια διεθνής οργάνωση, και ότι στη Διεθνή επιτρέπονταν ως μέλη μόνο εθνικές οργανώσεις. Έτσι η συμμαχία αυτοδιαλύθηκε και τα διάφορα τμήματα που την αποτελούσαν προσχώρησαν στη Διεθνή το καθένα ξεχωριστά. Ο Μπακούνιν συνέβαλε στη δημιουργία παραρτημάτων της διεθνούς στην Ιταλία και την Ισπανία.
Ανάμεσα στο 1869 και 1870, ο Μπακούνιν γνωρίζεται με τον Σεργκέι Νετσάγιεφ ο οποίος φαίνεται να εκμεταλλεύεται τον επαναστατικό ενθουσιασμό του πρώτου προκειμένου να υλοποιήσει τα διάφορα σχέδιά του. Σύντομα ο Μπακούνιν διακόπτει κάθε σχέση με τον Νετσάγιεφ για πολλούς λόγους, κυρίως όμως λόγω της Μακιαβελλικής και "Ιησουίτικης" μεθόδου του Νετσάγιεφ - που, εκτός των άλλων, συμπεριέλαβε και την δολοφονία ενός συντρόφου του, του φοιτητή Ιβάνωφ- σύμφωνα με την οποία όλα τα μέσα δικαιολογούνται προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι.
Το 1870 ο Μπακούνιν πρωτοστάτησε σε μια αποτυχημένη εξέγερση στη Λυών, πάνω σε αρχές που εφαρμόστηκαν στην πράξη αργότερα από την Παρισινή Κομμούνα. Κάνοντας έκκληση για γενική εξέγερση σε απάντηση της κατάρρευσης της γαλλικής κυβέρνησης κατά τη διάρκεια του Γαλλο-Πρωσικού πολέμου, και επιδιώκοντας να μετασχηματίσει την αντιπαράθεση των δυνάμεων κυριαρχίας σε κοινωνική επανάσταση, συνέταξε τη διακήρυξη της αναρχικής επανάστασης που τοιχοκολλήθηκε στη Λυών στις 26 Σεπτεμβρίου 1870.Χαρακτηριστικά αναφέρεται : "καταργούνται η κυβερνητική εξουσία του κράτους και η διοικητική μηχανή , επειδή κατέληξαν να είναι άχρηστες" (άρθρο 1) και "αναστέλλεται η λειτουργία των ποινικών και πολιτικών διακστηρίων και τις αρμοδιότητές τους επωμίζεται η Λαϊκή Δικαιοσύνη" (άρθρο 2).
Στο συνέδριο του 1872 κυριάρχησε η διαμάχη ανάμεσα στη φράξια γύρω από τον Καρλ Μαρξ,που στήριζε τη συμμετοχή στις κοινοβουλευτικές εκλογές, και τη φράξια γύρω από τον Μπακούνιν, που αντιτάχτηκε σε μια τέτοια συμμετοχή. Η φράξια αυτή έχασε την ψηφοφορία, ωστόσο αυτό δεν ήταν αρκετό για τον Μαρξ. Στο τέλος του συνεδρίου ο Μπακούνιν και διάφοροι άλλοι που ανήκαν στη φράξια αποβλήθηκαν για υποτιθέμενη συγκρότηση μυστικής οργάνωσης μέσα στη Διεθνή. Οι διαφωνίες με τον Μαρξ, που οδήγησαν στην αποβολή από τη Διεθνή στο συνέδριο αυτό, αποτέλεσαν ένδειξη της αυξανόμενης αντίθεσης μεταξύ δυο κυρίων ρευμάτων που σχηματίστηκαν στους κόλπους της. Δηλαδή μεταξύ των "αντί-απολυταρχικών" τμημάτων της Διεθνούς, τα οποία υποστήριζαν την άμεση επαναστατική δράση και την οργάνωση των εργαζομένων προκειμένου να καταργηθούν άμεσα το κράτος και η κεφαλαιοκρατία, και των σοσιαλδημοκρατικών τμημάτων που ήταν σύμμαχοι του Μάρξ, τα οποία υποστήριζαν την κατάκτηση της πολιτικής δύναμης από την εργατική τάξη και την ύπαρξη μιας μεταβατικής μορφής κράτους μετά την επανάσταση.
Οι αναρχικοί επέμεναν ότι το συνέδριο ήταν στημένο και έτσι οργάνωσαν δική τους διάσκεψη της Διεθνούς στο Saint - Ymer στην Ελβετία. Ο Μπακούνιν συνέχισε να δραστηριοποιείται σε αυτή αλλά και στο ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό κίνημα. Στα χρόνια μεταξύ του 1870 και 1876 έγραψε ένα μεγάλο μέρος της εμβρυώδους εργασίας του, όπως το "Κρατισμός και Αναρχία" και το "Θεός και Κράτος". Παρά τη φθίνουσα πορεία της υγείας του προσπάθησε να συμμετάσχει σε μια εξέγερση στην Μπολόνια, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Ελβετία μεταμφιεσμένος και να εγκατασταθεί στο Λουγκάνο. Συνέχισε να δραστηριοποιείται στο ριζοσπαστικό κίνημα της Ευρώπης, έως ότου τα περαιτέρω προβλήματα της υγείας του τον ανάγκασαν να μεταφερθεί σε ένα νοσοκομείο της Βέρνης στην Ελβετία, όπου πέθανε στις 19 Ιουλίου του 1876.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου